Het sterrenbeeld Sextans – Sextant

Er zijn geen mythologische verhalen geassocieerd met het sterrenbeeld Sextans. Het sterrenbeeld werd in 1687 door de Poolse astronoom Johannes Hevelius geïntroduceerd.

Hij noemde het sterrenbeeld Sextans Uraniae naar het instrument dat hij gebruikte om de posities van sterren te bepalen en dat in 1679 werd vernietigd bij een brand in zijn sterrenwacht. In die tijd waren er al telescopen beschikbaar maar Hevelius gaf er toch de voorkeur aan om een sextans te gebruiken voor het bepalen van de positie van sterren.

Sextans bestaat uit allemaal zwakke sterren. Er is maar één ster helderder dan de vijfde magnitude. Het sterrenbeeld heeft vijf sterren met een bekende planeet. Er komen geen Messier objecten voor in het sterrenbeeld.

Alpha Sextantis is met een helderheid van magnitude 4,5 de helderste ster.

Ook heeft de meteorenzwerm de Sextantiden zijn radiant in dit sterrenbeeld.

Sextans maakt samen met de sterrenbeelden Aquila, Ara, Centaurus, Corona Australis, Corvus, Crater, Crux, Cygnus, Hercules, Hydra, Lupus, Lyra, Ophiuchus, Sagitta, Scutum, Serpens, Triangulum Australe en Vulpecula deel uit van de Hercules familie van sterrenbeelden.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Sextant Sextans Sex Sextantis
Zichtbaarheid Sextans is het beste in de maand april te bekijken.
Grootte In grootte is Sextans het 47-ste sterrenbeeld. Het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 314 (°) aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Leo, Hydra en Crater.
Meteorenzwermen De Sextantiden.
IAU-kaart van het sterrenbeeld Sextans – Sextant
IAU-kaart van het sterrenbeeld Pictor – Schilder
IAU-kaart van het sterrenbeeld Pictor – Schilder

Download de kaart van het sterrenbeeld Pictor – Schilder.

De sterren van Sextans

α Sextantis (Alpha Sextantis)
Alpha Sextantis bevindt zich op een afstand van 287 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een helderheid van magnitude 4,5. De ster heeft een lichtkracht van 122* de Zon en een massa van 3 zonsmassa. De leeftijd van de ster wordt geschat op 300 miljoen jaar.

Alpha Sextantis wordt als een equatoriale ster gezien. De ster bevindt zich namelijk minder van 0,75° ten zuiden van de hemelequator. In 1990 bevindt de ster zich nog 7 boogminuten ten noorden van de hemelequator. In december 1923 stak de ster de equatorgrens over.

γ Sextantis (Gamma Sextantis)
Gamma Sextantis is een drievoudig stersysteem. De visuele helderheid bedraagt magnitude 5,1 en de ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 262 lichtjaar.

Het systeem bestaat uit een nauwe dubbelster die 0,38 boogseconden van elkaar vandaan staan en die een helderheid hebben van 5,8 respectievelijk 6,2. Ze draaien met een periode van 77,6 jaar om elkaar heen. De derde begeleider is een ster van magnitude 12 die op een afstand van 36 boogseconden staat.

β Sextantis (Bèta Sextantis)
Bèta Sextantis bevindt zich op een afstand van ongeveer 345 lichtjaar. Het is een Alpha-2 Canum Venaticorum-veranderlijke ster met een periode van 15,4 dagen. In dit tijd varieert de helderheid tussen magnitude 5,0 en 5.1.

δ Sextantis (Delta Sextantis)
Delta Sextantis bevindt zich op een afstand van ongeveer 300 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 5,2.

ε Sextantis (Epsilon Sextantis)
Epsilon Sextantis bevindt zich op een afstand van ongeveer 183 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een helderheid van magnitude 5,25.

24 Sextantis
24 Sextantis bevindt zich op een afstand van ongeveer 253 lichtjaar. De ster heeft een helderheid van magnitude 6,6. De leeftijd van de ster wordt geschat op 2,8 miljard jaar. Het is een ster die op onze Zon lijkt met een massa van 1,54 * De Zon.

In juli 2010 werden er twee grote planeten ontdekt bij 24 Sextantis. De binnenste planeet draait met een periode van 453 dagen om de ster en heeft een massa van 2 * Jupiter. De buitenste planeet heeft 883 dagen nodig voor een omwenteling om de ster. Deze planeet heeft een massa van 0,8 * Jupiter.

De planeten zijn in een 2:1 resonantie. Dit betekent dat de binnenste planeet twee omwentelingen doet in de tijd dat de buitenste planeet er eentje doet.

LHS 292
LHS 292 is een rode dwerg die een visuele helderheid heeft van magnitude 15,73 en zich op een afstand van slechts 15,73 lichtjaar bevindt. De ster is alleen in grotere amateurtelescopen zichtbaar. Het is een zogenaamde flare-ster waarvan de helderheid gedurende korte tijd sterk kan toenemen.

HD 92788
HD 92788 bevindt zich op een afstand van 107,1lichtjaar. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,72. De ster is van spectraalklasse G en is een beetje kleiner en zwaarder dan onze Zon. In 2001 werd er een planeet ontdekt bij de ster. Deze planeet heeft een massa van minimaal 3,67 * Jupiter en draait met een periode van 325,81 dagen om de ster heen.

HD 86081
HD 86081 is een ster met een visuele helderheid van magnitude 8,74. De ster bevindt zich op een afstand van 297 lichtjaar van de Zon. Om de ster draait een planeet met een massa van minimaal 1,50 * Jupiter. Deze planeet heeft 2,1375 dagen nodig voor een rondje om zijn ster.

BD-08°2823
BD-08°2823 bevindt zich op een afstand van ongeveer 137 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een helderheid van magnitude 9,86. De ster is kouder, kleiner en lichter dan onze Zon. In 2009 werden er twee planeten ontdekt bij deze ster. De binnenste planeet heeft 5,60 dagen nodig voor een rondje om de ster, de buitenste planeet doet dit iedere 237,6 dagen.

WASP-43 – Gnomon

Wasp-43 is een ster van spectraalklasse K die ongeveer 284 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 12,4. De ster heeft een massa van 0,723 zonsmassa en een straal van 0,675 * de straal van de Zon. De oppervlaktetemperatuur bedraagt ± 4300 Kelvin.

WASP-43 werd tussen januari en mei 2009 door WASP-Zuid (gevestigd bij het South African Astronomical Observatory) als onderdeel van het naar exoplaneten zoekende SuperWASP-project onderzocht. Uit die eerste waarnemingen werd afgeleid dat er mogelijk een transiterende exoplaneet om de ster draait. Latere waarnemingen tussen januari en mei 2010 met zowel WASP-Zuid als WASP-Noord leverden in totaal 13.768 datapunten op.

Wetenschappers leidden uit deze data een exoplaneet af met een omlooptijd van 0.81 dagen. Vervolgwaarnemingen met de CORALIE-spectrograaf aan de Leonard Euler Telescope op La Silla in Chili leverden een planeet op met een massa van 1,8 Jupiter die tegenwoordig WASP-43b wordt genoemd. Vervolgwaarnemingen met de TRAPPIST telescoop verfijnden de lichtcurve van de exoplaneet.

De ontdekking van WASP-43b werd op 15 april 2011 officieel bekend gemaakt. De exoplaneet is een zogenaamde hete Jupiter met een massa van 2,054 * Jupiter en een straal van 1,049 * Jupiter. De planeet draait op een gemiddelde afstand van 0,0142 AE om zijn ster heen en heeft daar 0,81347 dagen voor nodig.de excentriciteit van de baan is < 0,03 en de inclinatie bedraagt 82,5°.

In het kader van de NameExoWorlds 2022 van de IAU werden de ster en de exoplaneet toegevoegd aan een lijst van 20 systemen die tijdens het derde NameExoWorld-project een naam kregen.

De naamgevingsprocedure startte in 2022 en de definitieve namen werden begin juni 2023 bekend gemaakt.

De ster WASP-43 kreeg de naam “Gnomon”. De gnomon, ook wel gnoom, (γνώμων) is een basis astronomisch instrument, zoals een zonnewijzer, waarvan de schaduwlengte en richting de tijd kunnen aangeven of de breedtegraad kunnen bepalen.

De exoplaneet WASP-43 b kreeg de naam “Astrolábos”. Astrolábos (ἀστρολάβος) is het Griekse woord voor astrolabium, een oud astronomisch instrument dat in staat is om hoogte te meten, sterren of planeten te identificeren, breedtegraad te bepalen, enz.

Sextans op oude sterrenkaarten

Sextans – uit de Uranographia van Hevelius (ca. 1690)

Sextans - Urania's Mirror
Sextans – uit Urania’s Mirror (ca. 1825) samen met de sterrenbeelden Corvus, Crater, Hydra, Lupus, Centaurus, Antlia, Pyxis en de niet meer erkende sterrenbeelden Noctua, Felis en Argo Navis. By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10053.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

De deep sky objecten van Sextans

NGC 3115 (Caldwell 53)

NGC 3115 in Sextans
NGC 3115 in Sextans. Door Image credit: X-ray: NASA/CXC/Univ. of Alabama/K. Wong et al; Optical: ESO/VLT – http://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/multimedia/photo-H-11-248.html, Publiek domein, Koppeling

NGC 3115 werd op 22 februari 1787 ontdekt door William Herschel. Het is een zogenaamd lensvormig stelsel dat zich op een afstand van 31,6 miljoen lichtjaar bevindt. Het stelsel heeft een helderheid van magnitude 9,9. NGC 3115 is veel groter dan ons eigen sterrenstelsel. In de kern van NGC 3115 bevindt zich een supermassief zwart gat. De meeste sterren in het stelsel zijn oud en er is nog maar weinig gas en stof over dat gebruikt kan worden voor het vormen van nieuwe sterren. We kijken bijna helemaal vanaf de zijkant tegen het stelsel aan.

Het stelsel ligt tussen ε Sextantis en γ Sextantis. Het is het gemakkelijkste te vinden uitgaande van Regulus (α Leonis): van hier uit naar het zuiden, richting α Sextantis.

NGC 3169 & NGC 3166

NGC 3169 en NGC 3166 in Sextans
NGC 3169 (links) en NGC 3166 in Sextans. Door ESO/Igor Chekalin – http://www.eso.org/public/images/eso1114a/, CC BY 4.0, Koppeling

NGC 3169 is een spiraalvormig sterrenstelsel. Het heeft een visuele helderheid van magnitude 10,3 en een schijnbare grootte van 4,2′ * 2,9′ het bevindt zich op ongeveer 70 miljoen lichtjaar afstand van ons. Het sterrenstelsel is vervormd als gevolg van interacties met het nabijgelegen NGC 3166. In 2003 werd supernova SN 2003cg waargenomen in het stelsel. NGC 3169 werd op 19 december 1783 door William Herschel ontdekt. Zowel NGC 3169 als NGC 3166 werden in 1783 ontdekt door William Herschel.

NGC 3166 is een spiraalvormig sterrenstelsel dat zich op een afstand van ongeveer 50.000 lichtjaar van NGC 3169 bevindt. De twee sterrenstelsels zullen te zijner tijd met elkaar in botsing komen en samensmelten tot een nieuw sterrenstelsel. NGC heeft een visuele helderheid van magnitude 10,5 en een grootte van 4,8′ * 2,3′.

Sextans A
Sextans A is een onregelmatig dwergsterrenstelsel. Het heeft een doorsnede van slechts 5000 lichtjaar. Sextans A bevindt zich op een afstand van 4,31 miljoen lichtjaar en het heeft een helderheid van magnitude 11.9. Sextans A maakt deel uit van de Lokale Groep waartoe ook ons eigen sterrenstelsel behoort.

Sextans B
Sextans B is een onregelmatig sterrenstelsel dat een visuele helderheid heeft van magnitude 11,9 Sextans B bevindt zich op een afstand van ongeveer 4,44 miljoen lichtjaar. Het stelsel maakt deel uit van de Lokale Groep of het bevindt zich er net buiten. In Sextans B zijn 5 planetaire nevels gevonden. Het is één van de kleinste sterrenstelsels waarin we planetaire nevels hebben kunnen waarnemen. Samen met Sextans A vormt Sextans B een paar. Mogelijk zijn ze ook nog verbonden met NG C3109 in Hydra en het Antlia dwergsterrenstelsel in Antlia.

Eerste publicatie: 27 juli 2009
laatste bewerking: 10 juni 2023