Het sterrenbeeld Pavo – Pauw

Pavo bevindt zich aan de zuidelijke sterrenhemel. De naam betekent “pauw” in het Latijn. Het sterrenbeeld werd voor het eerst geïntroduceerd door de Nederlandse astronoom Petrus Plancius naar waarnemingen die aan het einde van de zestiende eeuw waren gedaan door de Nederlandse zeevaarders Frederick de Houtman en Pieter Dirkszoon Keyser. Pavo kwam voor het eerst in 1598 voor op een globe van Plancius en het werd in 1603 door Bayer opgenomen in zijn Uranometria.

In Australië is een deel van het sterrenbeeld bekend als de sauslepel en wordt het gebruikt om het zuiden te bepalen.

Pavo is bekend om heldere ster Peacock, de ster Delta Pavonis die sterk op onze Zon lijkt, de sterrenstelsels NGC 6872 en IC 4970 die met elkaar in botsing zijn en verschillende andere deep sky objecten.

Pavo behoort met Apus, Chamaeleon, Dorado, Grus, Hydrus, Indus, Musca, Phoenix, Tucana en Volans tot de sterrenbeelden van Johann Bayer.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Pauw Pavo Pav Pavonis
       
Zichtbaarheid      
Grootte In grootte is Pavo het 44ste sterrenbeeld. Het beslaat een oppervlakte van 378(°)2 aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Octans, Apus, Triangulum Australe, Ara, Telescopium en Indus
Meteorenzwermen de δ-Pavoniden

Gegevens sterren

1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

Ster Naam Betekenis Helderheid (magnitude) Afstand (lichtjaar)
α Pav Peacock 1)
Chinees: Joo Tseo
  1,93 183,2
Pavo - Pauw - kaart met de namen van de sterren
Pavo – Pauw – klik op de afbeelding voor een kaart met de namen van de sterren

Mythologie

Het sterrenbeeld stelt vermoedelijk de Javaanse groene pauw voor. Een beest dat de Houtman en Keyser vermoedelijk op hun reizen naar Indonesië hebben gezien.

In de Griekse mythologie was de pauw de heilige vogel van Hera. De godin vloog door de lucht in een rijtuig dat door pauwen werd getrokken. Er is een mythe verbonden met de staart van de pauw en hoe het komt dat er ogen op zichtbaar zijn.

Hera, de vrouw van Zeus en Koningin van de hemel was een extreem jaloerse vrouw. En met een goede reden: Zeus hield wel van een slippertje. Onderzoek heeft bijna vijftig geliefden aan het licht gebracht.

Eén van hen was Io. Het probleem was dat Io één van de priesteressen van Hera was, Hera ontdekte dit vrij snel. Om Io tegen Hera te beschermen veranderde Zeus haar in een kalf. Hera liet zich echter niet voor de gek houden en claimde het eigenaarschap over het kalf. Zij liet het beest bewaken door Argus Panoptus; een veelogig beest zoals de naam al aan geeft. Argus Panoptus had honderd ogen, zeer zeker genoeg om één onnozel kalf te bewaken. Zeus droeg Hermes op om Io te bevrijden. Om te voorkomen dat Hermes door één van de honderd ogen van Argus werd opgemerkt verleidde hij het beest met zijn fluit-spel. Toen het beest sliep gooide hij er een enorme zwerfkei op en sneed het hoofd er af. Om Io te treiteren stuurde Hera er een horzel achteraan. Io zwierf door het gehele Middellandse Zeegebied om uit eindelijk in Egypte terecht te komen alwaar Zeus haar weer een menselijke vorm gaf. Hera zette de honderd ogen van de onfortuinlijke Argus Panoptus op de staart van de pauw.

Pas in de zeventiende eeuw werd de pauw deel van de beestenboel aan de sterrenhemel toen Johann Bayer het in 1603 introduceerde in zijn Uranometria. Het sterrenbeeld is overigens bedacht door de Nederlander Pieter Dirkszoon Keyser. Niet iedereen ziet er overigens een pauw in, inwoners van Australië herkennen er, uitgaande van de sterren α Pavonis en β Pavonis een sauslepel in. Pavo is een groot sterrenbeeld dat de staart van de pauw laat zien in al haar glorie. De sterren zijn niet echt helder maar het sterrenbeeld bevat wel een aantal interessante deepsky-objecten.

Pavo op oude sterrenkaarten

Pavo – uit de Uranographia van Hevelius (ca. 1690)

De sterren van Pavo

α Pavonis (Alpha Pavonis)

Alpha Pavonis is de helderste ster in het sterrenbeeld. De ster bevindt zich in de buurt van de grens met het sterrenbeeld Telescopium – Telescoop. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 1,94 en ze is ongeveer 179 lichtjaar verwijderd van de Aarde.

Alpha Pavonis is een blauwwitte reus van spectraalklasse B. Het is een spectroscopische dubbelster met een periode van 11,75 dagen. De sterren kunnen niet afzonderlijk worden waargenomen dus de spectraalklasse van de begeleider is onbekend.

De naam Peacock heeft de ster aan het eind van de jaren 30 van de vorige eeuw gekregen van het Britse “Her Majesty’s Nautical Almanac Office”. Het HMNAO is nu een onderdeel van het United Kingdom Hydrographic Office. Het produceert astronomische data en publiceert de Nautical Almanac. Het HMNAO maakte voor de Royal Air Force een navigatiegids, de Air Almanac, bestaande uit 57 heldere sterren. Destijds hadden twee van de 57 sterren geen eigennaam: Alpha Pavonis en Epsilon Carinae in het sterrenbeeld Carina – Kiel. De Royal Air Force stond er op dat alle sterren een naam hadden en zo werd Alpha Pavonis Peacock en Epsilon Carinae ging verder onder de naam Avior.

α Pavonis heeft een massa van zes zonsmassa en een straal van 5-6 * de straal van de Zon. De ster heeft een lichtkracht die 2200 maal zo groot is als die van de Zon.

β Pavonis (Beta Pavonis)

Beta Pavonis is de op één na helderste ster in het sterrenbeeld. De schijnbare helderheid bedraagt magnitude 3,42 en de afstand tot de Zon bedraagt ongeveer 137 lichtjaar. Het is een ster van spectraalklasse A die 58 maal zo veel licht uitzendt als onze Zon en 3,8 maal de straal van de Zon groot is.

δ Pavonis (Delta Pavonis)

Delta Pavonis is één van de meest nabije sterren. De ster bevindt zich op een afstand van 19,92 lichtjaar van de Zon. Delta Pavonis heeft een schijnbare helderheid van magnitude 3,56. De ster is vanaf het zuidelijk halfrond dus met het blote oog zichtbaar.

De ster behoort tot spectraalklasse G en is 22% helderder dan onze Zon. Met een massa van 0,991 zonsmassa is de ster bijna even zwaar als de Zon. De straal bedraagt 1,22 * de straal van de Zon. De leeftijd van Delta Pavonis wordt geschat op 6,6 – 6,9 miljard jaar.

Vergeleken met de Zon komt er 214% meer ijzer in de atmosfeer voor. Dit zou kunnen duiden op de aanwezigheid van een planeet in een baan om de ster maar tot op heden is die planeet niet gevonden.

Van de 100 meest nabije G-sterren (onze Zon is ook een G-ster) werd Delta Pavonis door het SETI-instituut benoemd tot het beste SETI-doel (SETI Search for ExtraTerrestrial Intelligence). Het is de meest nabije G-ster die geen deel uit maakt van een dubbelstersysteem.

γ Pavonis (Gamma Pavonis)

Gamma Pavonis is een hoofdreeksster van spectraalklasse F. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 4,22 en bevindt zich op een afstand van 30,2 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een straal van 1,5 maal de Zon en een massa van 1,21 zonsmassa. De ster is 1,52 maal zo helder als de Zon. De ster staat op de 14-de plaats in de top-100 van de Terrestial Planet Finder. De Terrestrial Planet Finder zou op zoek moeten gaan naar planeten in de bewoonbare zone van een ster. Het project is door geldgebrek voor onbekende tijd uitgesteld.

φ-2 Pavonis (Phi-2 Pavonis, HD 196378)

Phi-2 Pavonis is een dwergster van spectraalklasse F. De ster is witgeel van kleur en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 5,2. Phi-2 Pavonis bevindt zich op een afstand van 81,6 lichtjaar van de Zon.

HD 181433

HD 181433 is bezig om te veranderen in een rode reus. De ster is van spectraalklasse K en bevindt zich op een afstand van ongeveer 87 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 8,4. Je hebt dus een telescoop nodig om de ster te kunnen zien. In 2008 werden er 3 planeten ontdekt in een baan om deze ster.

ξ Pavonis is een visuele dubbelster van magnitude 4,4 en 8,0. De sterren staan 3,5″ van elkaar verwijderd.

κ Pavonis is een Cepheide-variabele met een periode van 9 dagen. De helderheid varieert tussen magnitude 3,91 en 4,8.

λ Pavonis is een γ Cas-variabele. De helderheid varieert tussen 4,0 en 4,3.

De deep sky objecten van de Pauw

NGC 6744

NGC 6744 (Caldwell 101)

NGC 6744 is een spiraalvormig sterrenstelsel dat zich op een afstand van 31 miljoen lichtjaar bevindt. Het stelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 9,1 en een schijnbare grootte van 20,0′ * 12,9′.

NGC 6744 heeft tenminste één satelliet stelsel: NGC 6744A. Dit is een vervormd sterrenstelsel dat erg doet denken aan één van de Magelhaanse Wolken. Dit zijn onregelmatige dwergsterrenstelsels die deel uit maken van de Lokale Groep en begeleiders van ons eigen sterrenstelsel zijn. Het stelsel ligt drie graden zuidoosten van λ Pavonis.

Het sterrenstelsel werd op 30 juni 1826 ontdekt door de Schotse astronoom James Dunlop.

NGC 6752

NGC 6752 in Pavo
NGC 6752 in Pavo. By en:NASA, en:STScI, en:WikiSkyen:WikiSky’s snapshot tool – [1], Public Domain, Link

NGC 6752 (Caldwell 93) is een mooie bolhoop. Het is een helder en compact object. Het stelsel is te vinden vier graden boven NGC 6744. Met een afstand van 13.000 lichtjaar is het één van de dichtstbijzijnde bolhopen.

Het is de op twee na helderste bolhoop aan de sterrenhemel. Alleen NGC 104 (47 Tucanae) in het sterrenbeeld Toekan – Tucana en NGC 5139 (Omega Centauri) in het sterrenbeeld Centaurus zijn helderder.

De bolhoop heeft een visuele helderheid van magnitude 5.4 en een schijnbare grootte van 20,4′.

NGC 6752 werd voor het eerst waargenomen op 30 juni 1826 door de astronoom James Dunlop.

NGC 6872 en IC 4970

NGC 6872 en IC 4970 in Pavo
NGC 6872 en IC 4970 (boven) in Pavo. Door ESO – http://www.eso.org/public/images/eso9924b/, CC BY 4.0, Koppeling

NGC 6872 en IC 4970 zijn twee met elkaar in botsing zijnde sterrenstelsels. Ze hebben een visuele helderheid van magnitude 10,7 en 13,1 en bevinden zich op een afstand van ongeveer 212 miljoen lichtjaar van de Zon. IC 4970 is een elliptisch stelsel en NGC 6872 is een groot balkspiraalvormig sterrenstelsel. Eén van de armen van NGC 6872 is vervormd en rijk aan jonge hete blauwe sterren.

Men vermoedt dat de stervormingsactiviteit in deze spiraalarm veroorzaakt wordt doordat IC 4970 er niet zo heel erg lang geleden doorheen is getrokken. NGC 6872 is een van de grootste balkspiraalvormige sterrenstelsels die we kennen. Het heeft een doorsnede van ongeveer 522.000 lichtjaar.

NGC 6872 werd op 27 juni 1835 ontdekt door John Herschel en IC 4972 op 21 september 1900 door de Amerikaanse astronoom DeLisle Stewart.

IC 4687, IC 4689, IC 4686, AM 1809-574

IC4687, IC 4689 en IC 4686 zijn drie sterrenstelsels die elkaar beïnvloeden. Ze bevinden zich op een afstand van ongeveer 250 miljoen lichtjaar. IC 4687 heeft als gevolg van de botsing met zijn buren een vervormde schijf van sterren en spiraalarmen. De kern van IC 486 is erg helder en IC 4689 vertoont een duidelijke haak.

De drie sterrenstelsels zullen op termijn samensmelten tot één groot stelsel.

NGC 6782

NGC 6782 in Pavo
NGC 6782 in Pavo. Door NASA and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA) – http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2001/37/image/a/, Publiek domein, Koppeling

NGC 6782 is een balkspiraalvormig sterrenstelsel. Het bevindt zich op een afstand van ongeveer 183 miljoen lichtjaar en het heeft een visuele helderheid van magnitude 11,8. het sterrenstelsel heeft een schijnbare grootte van 2,4′ * 2,0′.

NGC 6782 werd op 12 juli 1834 ontdekt door John Herschel.

 

 

IAU-kaart van het sterrenbeeld Pavo – Pauw

IAU-kaart van het sterrenbeeld Pavo – Pauw
IAU-kaart van het sterrenbeeld Pavo – Pauw

Download de kaart van het sterrenbeeld Pavo – Pauw.

Eerste publicatie: 25 juli 2009
Laatste keer gewijzigd op: 24 april 2022