Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Lynx

Lynx is een sterrenbeeld aan de noordelijke sterrenhemel. Het is één van de sterrenbeelden die door de Poolse astronoom Johannes Hevelius in de 17-de eeuw is geïntroduceerd. Er zijn geen mythes verbonden aan het sterrenbeeld.

Hevelius maakte het sterrenbeeld om een leegte op te vullen tussen de sterrenbeelden Voerman – Auriga en de Grote Beer – Ursa Major. Hij noemde het lynx omdat de sterren zwak zijn en je het gezichtsvermogen van een lynx nodig zou hebben om het te kunnen zien.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Lynx Lynx Lyn Lyncis
 
Zichtbaarheid November – Juli (aangegeven zijn de maanden waarin het sterrenbeeld om 22 uur boven de horizon staat)
Grootte In grootte is Lynx het 28-ste sterrenbeeld. Het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 545 (°)2 aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Ursa Major, Camelopardalis, Auriga, Gemini, Cancer en Leo Minor.
Meteorenzwermen Er zijn geen meteorenzwermen bekend.

Gegevens sterren

(Alleen de sterren met een naam zijn opgenomen)

Ster

Naam

Betekenis

Helderheid
(magnitude)

Afstand
(lichtjaar)

31 Lyn Alsciaukat 1) , ook wel Mabsuthat   4,25 390,6
HD 75898 Stribor 1)   8,0 255
XO-5 Absolutno 1)   12,1 910
XO-4 Koit 1)   10,7 896
WASP-13 Gloas 1)   10,4 750
Lynx met de namen van de sterren
Het sterrenbeeld Lynx met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden/Cartes du Ciel
IAU-kaart van het sterrenbeeld Lynx
IAU-kaart van het sterrenbeeld Lynx
IAU-kaart van het sterrenbeeld Lynx

Download de kaart van het sterrenbeeld Lynx

Beschrijving

Lynx is een sterrenbeeld aan de noordelijke sterrenhemel. Het is één van de sterrenbeelden die door de Poolse astronoom Johannes Hevelius in de 17de eeuw is geïntroduceerd. Er zijn geen mythes verbonden aan het sterrenbeeld.

Hevelius maakte het sterrenbeeld om een leegte op te vullen tussen de sterrenbeelden Voerman – Auriga en de Grote Beer – Ursa Major. Hij noemde het lynx omdat de sterren zwak zijn en je het gezichtsvermogen van een lynx nodig zou hebben om het te kunnen zien.

Hevelius noemde het sterrenbeeld oorspronkelijk Lynx sive Tigris – Lynx of Tijger.

Het sterrenbeeld verscheen voor het eerst in 1690 in zijn steratlas die een paar jaar na zijn overlijden werd uitgegeven door zijn vrouw. Het is niet bekend of Hevelius een mythe in gedachten had toen hij het sterrenbeeld maakte maar er is wel een personage die eventueel gelinkt kan worden aan het sterrenbeeld. Lynceus zeilde mee met Jason en zijn Argonauten en over hem werd gezegd dat hij het allerbeste gezichtsvermogen had van alle mannen en dat hij zelfs dingen onder de grond zou kunnen zien. Samen met zijn tweelingbroer Idas maakten ze deel uit van de expeditie voor de Gouden Vacht.

Een aantal van de sterren van Lynx werden al in de tweede eeuw door Ptolemeus gedocumenteerd maar Ptolemeus voegde ze niet aan een sterrenbeeld toe.

In Lynx bevinden zich vijf sterren waarbij planeten zijn gevonden. Het sterrenbeeld bevat geen Messier-objecten.

Lynx maakt deel uit van de Ursa Major-groep van sterrenbeelden, samen met de sterrenbeelden Boötes, Camelopardalis, Canes Venatici, Coma Berenice, Corona Borealis, Draco, Leo Minor, Ursa Major en Ursa Minor.

Lynx op oude sterrenkaarten

Lynx – uit de Uranographia van Hevelius (ca. 1690)
Lynx - Urania's Mirror
Lynx – uit Urania’s Mirror (ca. 1825). Op de kaart ook het niet meer bestaande sterrenbeeld Telescopium Herschelii (Herschel’s telescoop). By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10057.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

De sterren van de Lynx

α Lyncis (Alpha Lyncis)
α Lyncis bevindt zich op een afstand van ongeveer 203 lichtjaar. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,1. Het is een oranje reus die de hoofdreeks heeft verlaten. De ster heeft zijn voorraad waterstof in de kern verbruikt en is nu bezig om zijn helium om te zetten.

Alpha Lyncis is de enige ster in het sterrenbeeld met een Bayer-aanduiding. De ster heeft een straal van 55 maal die van de Zon en heeft een lichtsterkte van 673 maal die van de Zon.

De ster is ook bekend onder de naam Elvashak.

31 Lyncis – Alsciaukat
Alsciaukat is de enige ster in het sterrenbeeld met een eigen naam. Deze naam komt van het Arabische woord as-sawkat wat “stekel” betekent. De ster wordt soms ook Mabsuthat genoemd, deze naam komt van het Arabische al-mabsutah dat “de uitgestrekte” (poot) betekent.

31 Lyncis lijkt in massa en grootte erg veel op α lyncis. Beide sterren hebben een massa van ongeveer 2 zonsmassa en zijn ongeveer 1,4 miljard jaar oud. Net zoals α Lyncis is 31 Lyncis een oranje reus.

31 Lyncis is ook een dubbelster die ook wel bekend is als BN Lyncis. De helderheidsvariatie bedraagt 0,05 magnitude. Deze kleine helderheidsvariatie duidt er op dat de ster mogelijk gaat veranderen naar een lang-periodieke veranderlijke ster zoals Mira in het sterrenbeeld Cetus.

31 Lyncis heeft een visuele helderheid van magnitude 4,25 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 389 lichtjaar.

38 Lyncis
38 Lyncis heeft een visuele helderheid van magnitude 3,82. De ster bevindt zich op een afstand van 122 lichtjaar. 38 Lyncis is een dubbelster; beide sterren zijn slechts 2,6 boogseconden van elkaar gescheiden. De hoofdster heeft een lichtkracht van 31 maal die van de Zon en draait met een snelheid van 190 km/sec erg snel om zijn as. De ster draait in minder dan 15 uur eenmaal om zijn as.

12 Lyncis
12 Lyncis bevindt zich op een afstand van ongeveer 229 lichtjaar. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,9. Het is een drievoudig stersysteem waarvan de tweede ster zich op 1,7 boogseconden van de hoofdster bevindt en er 699 jaar voor nodig heeft om eenmaal om de hoofdster heen te draaien. De derde ster bevindt zich op 8,7 boogseconden afstand.

19 Lyncis
19 Lyncis is een dubbelster die een helderheid heeft van magnitude 5,8. De ster bevindt zich op een afstand van 468 lichtjaar. De begeleider bevindt zich op een afstand van 1148 lichtjaar van de Zon.

6 Lyncis
6 Lynis heeft een visuele helderheid van magnitude 5,9. De ster bevindt zich op een afstand van 182 lichtjaar van de Zon en is ongeveer 15 keer zo helder. In juli 204 werd er een planeet ontdekt met een massa van 2,4 Jupitermassa. De planeet draait in 899 dagen om zijn ster heen.

R Lyncis is een langperiodieke veranderlijke met een periode van 388 dagen. De helderheid varieert tussen magnitude 7,2 en 14,3.

HD 75898 – Stribor
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Kroatië heeft de ster HD 75898 de naam “Stribor” gegeven. Stribor is de god van de wind in de Slavische mythologie, evenals een literair personage in het boek Priče iz davnine (Croatian Tales of Long Ago) van de Kroatische auteur Ivana Brlić-Mažuranić.

De ster HD 75898 heeft een visuele helderheid van magnitude 8,0 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 255,1 lichtjaar van de Aarde. De ster heeft een massa van 1,26 zonsmassa en een straal van 1,58 * de straal van de Zon.

Kroatië heeft de exoplaneet HD 75898 b de naam “Veles” gegeven. Veles is een belangrijke Slavische god van aarde, water en de onderwereld.

De exoplaneet is in 2007 met behulp van de radiale snelheidsmethode gevonden. De planeet heeft een massa van  2,71 * de massa van Jupiter. De gemiddelde afstand tot de ster bedraagt 1,191 Astronomische Eenheden en de planeet draait in 422,9 dagen om zijn ster heen. De excentriciteit bedraagt 0,11.

XO-5 – Absolutno
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Tsjechië heeft de ster XO-5 de naam “Absolutno” gegeven. Absolutno is een fictieve wonderbaarlijke substantie in de scifi-roman Továrna na absolutno (De fabriek voor het absolute) van de invloedrijke Tsjechische schrijver Karel Čapek.

De ster XO-5 heeft een visuele helderheid van magnitude 12,1 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 910 lichtjaar van de Aarde. De ster heeft een massa van 0,88 zonsmassa en een straal van 1,08 * de straal van de Zon.

Tsjechië heeft de exoplaneet XO-5 b de naam “Makropulos” gegeven. Makropulos is de naam van het toneelstuk Věc Makropulos (De Makropulos-affaire) van Karel Čapek, dat handelt over problemen van onsterfelijkheid en de gevolgen van een kunstmatige verlenging van het leven.

De exoplaneet is in 2008 met behulp van de transitiemethode ontdekt door XO Telescope op Hawaii. De planeet heeft een massa 1,06 * de massa van Jupiter. De gemiddelde afstand tot de ster bedraagt 0,0488 Astronomische Eenheden en de planeet draait in 4,19 dagen om zijn ster heen. De excentriciteit bedraagt 0,0 en dit betekent dat de baan cirkelvormig is.

XO-4 – Koit
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Estland heeft de ster XO-4 de naam “Koit” gegeven. Koit is Ests voor de tijd dat de zon opkomt in de ochtend (dageraad).

De ster XO-4 heeft een visuele helderheid van magnitude 10,7 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 896 lichtjaar van de Aarde. De ster heeft een massa van 1,32 zonsmassa en een straal van 1,56 * de straal van de Zon.

Estland heeft de exoplaneet XO-4 b de naam “Hämarik” gegeven. Hämarik is Ests voor de tijd dat de zon ondergaat in de avond (schemering).

De exoplaneet is in 2008 met behulp van de transitiemethode ontdekt door de XO Telescope. De planeet heeft een massa van  1,72 * de massa van Jupiter. De gemiddelde afstand tot de ster bedraagt 0,0552 Astronomische Eenheden en de planeet draait in 4,13 dagen om zijn ster heen. De excentriciteit bedraagt 0,0 en dit betekent dat de baan cirkelvormig is.

WASP-13 – Gloas

In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Het Verenigd Koninkrijk heeft de ster WASP-13 de naam “Gloas” gegeven. In Manx Gaelic betekent Gloas schijnen (als een ster).

De ster WASP-13 heeft een visuele helderheid van magnitude 10,4 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 750 lichtjaar van de Aarde. De ster heeft een straal van 1,58 * de straal van de Zon.

Het Verenigd Koninkrijk heeft de exoplaneet WASP-13 b de naam “Cruinlagh” gegeven. In Manx Gaelic betekent Cruinlagh een baan om de planeet (als een planeet rond zijn ster).

De exoplaneet is in 2008 met behulp van de transitiemethode ontdekt door het WASP-netwerk. De planeet heeft een massa van  0,485 * de massa van Jupiter. De gemiddelde afstand tot de ster bedraagt 0,0538 Astronomische Eenheden en de planeet draait in 4,35 dagen om zijn ster heen. De excentriciteit bedraagt 0,0 en dit betekent dat de baan cirkelvormig is.

De Deep Sky Objecten in de Lynx

NGC 2419 (Caldwell 25)

NGC 2419 in Lynx
NGC 2419 in Lynx. By ESA/Hubble, CC BY 4.0, Link

NGC 2419 is een bolvormige sterrenhoop met een helderheid van magnitude 9,1. De bolhoop heeft een sterk gecondenseerde kern en behoort daardoor tot de Shapley II-klasse.

NGC 2419 wordt ook wel de Intergalactische Zwerver genoemd. Die bijnaam heeft de bolhoop te danken aan het feit dat men vroeger dacht dat de bolhoop geen deel uitmaakte van ons eigen sterrenstelsel. Ondertussen is aangetoond dat de bolhoop zich op een afstand van 275.000 lichtjaar van de Zon bevindt en er 3 miljard jaar voor nodig heeft om eenmaal om ons sterrenstelsel heen te draaien. Het is één van de meest ver verwijderde bolhopen.

NGC 2419 werd op 31 december 1788 door William Herschel ontdekt. In eerste instantie werd de bolhoop voor een ster aangezien. Het was de Amerikaanse astronoom Carl Lampland die aantoonde dat het een bolhoop is.

NGC 2537 (Arp 6) Het Berenpoot-stelsel

NGC 2537 in Lynx
NGC 2537 in Lynx. By Sloan Digital Sky Survey – http://skyserver.sdss.org/dr14/SkyServerWS/ImgCutout/getjpeg?TaskName=Skyserver.Chart.Image&ra=123.311013&dec=+45.989792&scale=0.3&width=800&height=800&opt=&query=, CC BY 4.0, Link

NGC 2537 is een compact dwergsterrenstelsel dat grote groepen hete jonge sterren bevat en daardoor blauw van kleur lijkt te zijn. Het sterrenstelsel heeft een helderheid van magnitude 12,3.

NGC 2541

NGC 2541 in Lynx
NGC 2541 in Lynx. Door NASA/JPL-Caltech – http://nedwww.ipac.caltech.edu/img15/GALEX_Atlas/NGC_2541:I:FUV:g2006.jpgcropped from http://www.galex.caltech.edu/media/glx2006-02r_img01.html, Publiek domein, Koppeling

NGC 2541 is een spiraalvormig sterrenstelsel dat zich op een afstand van ongeveer 41 miljoen lichtjaar bevindt. Het stelsel heeft een helderheid van magnitude 12,3. Het behoort tot de NGC 2841-groep van sterrenstelsels. Dit is een groep sterrenstelsels die zich in de sterrenbeelden Lynx en Ursa Major – Grote Beer bevinden. Ook NGC 2537 maakt deel uit van deze groep.

Het sterrenstelsel werd op 9 maart 1788 ontdekt door William Herschel.

NGC 2683

NGC 2683 in Lynx
NGC 2683 in Lynx. By NASA – http://www.nasa.gov/multimedia/imagegallery/image_feature_2210.html, Public Domain, Link

Het sterrenbeeld Lynx is bezaaid met zwakke melkwegstelsels waarvan de meesten buiten het bereik van amateur-telescopen liggen. Het helderste en gemakkelijkste melkwegstelsel is NGC 2683 dat, gezien zijn voorkomen, ook wel als het UFO-stelsel in de boeken staat.

NGC 2683 is een spiraalvormig melkwegstelsel waar we in een hoek van 11 graden bovenop kijken. Dit verklaart dan ook de aparte vorm die we zien. Gezien door een kleine telescoop lijkt het op een zilveren naald. In een grote telescoop, vanaf 25 cm, is het veel indrukwekkender. Er is enige structuur zichtbaar en onder goede omstandigheden zijn de stofbanen te zien. In lang belichte foto’s is de structuur in de spiraalarmen goed te zien. In deze spiraalarmen roze plukjes waar zich grote emissie-nevels bevinden en geel sterlicht van oude sterren die zich in de buurt van de kern ophouden. NGC 2683 is een spiraalvormig melkwegstelsel in de buurt van σ2Cancri.

Zie ook bijgaande zoekkaart. Dit zoekkaartje is ook als pdf-bestand te downloaden.

Zoekkaart voor NGC 2683 in het sterrenbeeld Lynx

NGC 2683 verwijdert zich met een snelheid van 410 km/sec van ons. Het sterrenstelsel werd op 5 februari 1788 ontdekt door William Herschel.

NGC 2770

NGC 2770 met de supernova's SN 2007uy en SN 2008D
NGC 2770 met de supernova’s SN 2007uy en SN 2008D. Door Credit: ESO – http://www.eso.org/public/images/eso0823a/ http://www.eso.org/public/archives/images/large/eso0823a.jpg, CC BY 3.0, Koppeling

NGC 2770 is een spiraalvormig sterrenstelsel dat zich op een afstand van 88 miljoen lichtjaar bevindt. Het sterrenstelsel heeft een helderheid van magnitude 12,0. Het sterrenstelsel draagt de bijnaam “de Supernova Fabriek” omdat er recent drie supernova’s zijn waargenomen: SN 1999eh, SN 2007uy en SN 2008D. SN 2008D is de eerste supernova die aan de hand van uitgezonden röntgenstraling werd ontdekt en niet aan de hand van zichtbaar licht.

NGC 27770 werd op 7 december 1785 ontdekt door William Herschel.

 

 

 

Eerste publicatie: 25 juli 2009
Laatste keer bewerkt op: 29 november 2020