Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Canes Venatici – Jachthonden

Cenes Venatici uit de steratlas van Johannes Hevelius
Canes Venatici – uit de Uranographia van Johannes Hevelius (± 1690)

Het sterrenbeeld Canes Venatici bevindt zich aan de noordelijke sterrenhemel. De naam is Latijn voor Jachthonden. Het sterrenbeeld stelt de twee jachthonden van Boötes – de Ossenhoeder voor.

De Griekse astronoom Ptolemeus voegde de sterren van Canes Venatici toe aan het sterrenbeeld Ursa Major – Grote Beer. Het duurde tot 1687 toen de Poolse astronoom Johannes Hevelius het sterrenbeeld samenstelde uit de zwakke sterren onder de staart van de beer.

Canes Venatici bevat de bekende sterren Cor Caroli en La Superba maar ook verschillende interessante deep sky objecten.

Canes Venatici behoort samen met Boötes, Camelopardalis, Coma Berenice, Corona Borealis, Draco, Leo Minor, Lynx, Ursa Minor en Ursa Major tot de Ursa Major-familie van sterrenbeelden.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Jachthonden Canes Venatici CVn Canes Venaticorum
Zichtbaarheid December – September (aangegeven zijn de maanden waarin het sterrenbeeld om 22 uur boven de horizon staat) voor waarnemers tussen de 90ste en de 0de breedtegraad
Grootte In grootte is Canes Venatici het 38-ste sterrenbeeld. Het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 465 (°)2 aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Ursa Major, Boötes en Coma Berenice
Meteorenzwermen Canes Venaticiden

Gegevens sterren

1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

Ster

Naam

Betekenis

Helderheid
(magnitude)

Afstand
(lichtjaar)

α CVn Cor Caroli 1) Hart van Karel 2,87 110,2
β CVn Chara 1) Vreugde 4,21 27,31
Y CVn La Superba De Prachtige 4,8 – 6,3 711
HAT-P-36 Tuiren 1) 12,3 1034
HAT-P-12 Komondor 1) Hongaars hondenras 12,84 468
Canes Venatici - Jachthonden - namen van de sterren
Het sterrenbeeld Canes Venatici – Jachthonden met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden

Canes Venatici op oude sterrenkaarten

Canes Venatici – uit de Uranographia van Johannes Hevelius (± 1690)

Canes Venatici - Urania's Mirror
Canes Venatici – uit Urania’s Mirror (± 1825) samen met de sterrenbeelden Bootes, Coma Berenice en het niet meer erkende sterrenbeeld Quadrans Muralis. By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10076.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

Beschrijving

In de Middeleeuwen werd het sterrenbeeld geassocieerd met de twee honden die middels een riem werden vastgehouden door Boötes – de Ossenhoeder. Dit kwam door een fout in de vertaling van de Almagest van Ptolemeus. In de tekst van Ptolemeus stellen enkele sterren van Boötes de stok van de ossenhoeder voor. De Almegest werd vanuit het Grieks naar het Arabisch vertaald en van daaruit naar het Latijn. Per abuis is het Arabische woord voor de stok van de ossenhoeder (vanuit het Grieks naar het Latijn vertaald als een “speer met een haak”) naar “honden”.

De Duitse astronoom Peter Apianus beeldde in 1533 op een sterrenkaart Boötes af met twee honden en Hevelius gaf in de 17-de eeuw de twee honden hun definitieve plaats aan de sterrenhemel. Hij noemde de noordelijke hond “Asterion” (kleine ster) en de zuidelijke hond “Chara” (vreugde). Later werd de naam Chara specifiek gebruikt voor de ster Bèta CVn.

De Sterren van Canis Venatici

Cor Caroli – alpha Canum Venaticorum – α Canum Venaticorum

De ster α Canum Venaticorum (Cor Caroli) is een dubbelster en het is ook de helderste ster van het sterrenbeeld Jachthonden. De tweede ster luistert naar de naam Chara. Het zijn de enige sterren die het sterrenbeeld vormen.

Cor Caroli is niet echt een heldere ster maar wel gemakkelijk te herkennen omdat ze zich bevindt in een gebied waar zich relatief weinig sterren bevinden.

De naam Cor Caroli betekent Hart van Karel. Sommigen zeggen dat de ster is genoemd ter ere van koning Karel I die in 1649 tijdens de Engelse Burgeroorlog werd onthoofd. Deze bronnen zeggen dat de ster op oude sterrenkaarten werd aangeduid als Cor Caroli Regis Martyr oftewel Hart van Karel, de Martelaar Koning.

Er zijn andere bronnen die zeggen dat de ster is vernoemd naar Karel II, de zoon van Karel I. Deze naam zou zijn gegeven door Sir Charles Scarborough, natuurkundige onder Karel II. Men zegt dat Scarborough heeft gezien dat de ster heel erg helder was in de nacht dat Karel II in 1660 terugkeerde naar Engeland om het koningshuis in ere te herstellen. Overigens zijn er ook bronnen waarin Edmund Halley (Halley voorspelde als eerste de terugkomst van een komeet die later naar hem is vernoemd) als naamgever van de ster wordt genoemd.

In een kleine telescoop is al te zien dat Cor Caroli een dubbelster is. Je kan je dus gemakkelijk voorstellen dat we te maken hebben met vader en zoon die vredig herenigd zijn aan de sterrenhemel na een tumultueus leven op Aarde.

Cor Caroli is overigens een echte dubbelster. De twee sterren draaien om een gemeenschappelijk zwaartepunt. Ze bevinden zich op een afstand van ongeveer 110 lichtjaar van de Aarde. De beide sterren zijn ongeveer 650 maal de afstand Aarde – Zon (650 A.E.) van elkaar verwijderd. De omlooptijd bedraagt 7900 jaar.

Je kan Cor Caroli vinden door een denkbeeldige lijn te trekken van de ster Alkaid (η Ursae Majoris) van Ursa Major naar de ster Denebola (β Leonis) van het sterrenbeeld Leo.

De helderste ster, Alpha-2 CVn is chemisch gezien een merkwaardige ster. Het magneetveld is 5000 * sterker dan dat van de Aarde en in de atmosfeer van de ster komen ongewoon grote hoeveelheden europium, kwik en silicium voor. De ster produceert ook enorme zonnevlekken en men neemt aan dat die verantwoordelijk zijn voor de helderheidsverschillen.

Alpha-2 CVn is het prototype van een klasse van veranderlijke sterren.

Alpha-2 CVn maakt deel uit van het asterisme dat de “Grote Diamant” wordt genoemd. De andere sterren die het asterisme vormen zijn Bèta Leonis (Denebola) in het sterrenbeeld Leo – Leeuw, Alpha Virginis (Spica) in het sterrenbeeld Virgo – Maagd en Alpha Boötis (Arcturus) in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder.

Zoekkaart voor Cor Caroli in Canes Venaticimall
Trek een denkbeeldige lijn van Alkaid naar Denebola en je passeert Cor Caroli. Dit kaartje geeft de sterrenhemel weer voor medio maart.

La Superba – Gamma Canum Venaticorum – γ Canum Venaticorum

Y Canum Venaticorum is een ster die de moeite waard is om eens op te zoeken. De ster kreeg vanwege zijn ongewoon mooie rode kleur van de negentiende eeuwse astronoom Angelo Secchi de bijnaam “La Superba”. Secchi bestudeerde omstreeks 1860 spectra van heel veel sterren. Hij is de eerste geweest die deze klasse van sterren aan de hand van hun spectrum heeft ontdekt.

la Superba in Canes Venaticimall
Zoekkaart voor La Superba in Canes Venatici

Y CVn is één van de roodste sterren. Het is een van de helderste koolstof-sterren. De ster behoort tot de zeldzame klassen van J-sterren. Dit zijn sterren die die grote hoeveelheden koolstof-13 bevatten (koolstof-13 bevat 7 neutronen in plaats van de gebruikelijke 6 neutronen). De ster heeft een temperatuur van ongeveer 2800 Kelvin en is daarmee ook één van de koudste sterren die we kennen. Y CVn is nagenoeg nooit met het blote oog zichtbaar omdat de meeste energie buiten het spectrum dat wij met onze ogen kunnen waarnemen, wordt uitgezonden. De ster heeft een helderheid die varieert tussen magnitude 4.8 tot 6.3. De helderheid varieert met een periode van ongeveer 160 dagen. Nemen we de infrarode straling mee dan heeft de ster een lichtkracht die 4400 maal zo groot is als die van onze Zon. De straal van de ster bedraagt 2 AE, dat is dus tweemaal de afstand Aarde – Zon. Plaats je de ster op de plaats de Zon dan reikt het oppervlak tot voorbij de baan van Mars. De afstand tot de ster bedraagt 711 lichtjaar maar de onzekerheid in de meting is met ± 113 lichtjaar vrij groot.

Om de opmerkelijke kleur van de ster goed te begrijpen moet je weten dat sterren van middelbare grootte nadat ze alle waterstof in hun kern hebben omgezet naar helium, beginnen met het omzetten van helium in koolstof. Tijdens deze zogenoemde rode reus-fase dijen de buitenlagen uit en koelen ze af. Dit zorgt er voor dat de straling van de ster zich verplaatst naar het rode deel van het elektromagnetische spectrum.

Aan het einde van het leven van een ster verplaatsen fusieproducten zich door middel van conventiestromingen in de ster naar het oppervlak. Dit leidt tot een overvloed aan koolstof in de buitenste delen van de atmosfeer van de ster. Hier vormen zich koolmonoxide en andere koolstofhoudende moleculen. Deze moleculen absorberen straling met een korte golflengte. Dit resulteert dan in een spectrum dat, zelfs vergeleken met normale rode reuzen, weinig blauw en violet licht bevat en dus overheersend rood is.

La Superba bevindt zich vermoedelijk in het laatste stadium van het omzetten van zijn secundaire brandstof (helium) naar koolstof. Hierbij worden enorme hoeveelheden energie uitgestoten. De ster heeft een zonnewind die tot wel een miljoen maal sterker is als die van onze eigen Zon. De ster is omringd door een schil van eerder uitgestoten materiaal die een doorsnede heeft van 2,5 lichtjaar. Dit duidt er op dat er een periode is geweest waarin de ster tot 50 maal meer massa uitstootte dan ze nu doet.

Het lijkt er dus op dat La Superba op het punt staat zijn buitenste lagen af te stoten en zo een planetaire nevel te vormen. Wat achter blijft zal uiteindelijk vervallen tot een witte dwerg.

Bèta Canum Venaticorum – Bèta Canum Venaticorum – Chara

Chara is de op één na helderste ster in het sterrenbeeld. Chara heeft een helderheid van magnitude 4,26. De ster bevindt zich op een afstand van 27,4 lichtjaar. De naam Chara werd oorspronkelijk gebruikt voor de zuidelijke hond en betekent “vreugde”. De ster lijkt er veel op onze Zon.

AM Canum Venaticorum

AM Canum Venaticorum is een cataclysmische veranderlijke ster. Dit zijn sterren die met een onregelmatig patroon zeer grote helderheidsverschillen laten zien. Het zijn meestal dubbelsterren bestaan de uit een witte dwerg en een tweede ster die de massa levert. De zwaartekracht van de witte dwerg verstoort de andere ster en de witte dwerg trekt materie aan van die ster. Het materiaal van de donor-ster vormt meestal een accretieschijf rond de witte dwerg.

AM CVn is het prototype van een klasse van veranderlijke sterren; de AM CVn-sterren. Dit zijn cataclysmische veranderlijke sterren bestaande uit twee witte dwergen en een accretieschijf die voornamelijk uit helium bestaat. Dergelijke sterren zijn interessante bronnen voor zwaartekrachtgolven.

AM CVn heeft een visuele helderheid van magnitude 14,2 en bevindt zich op een afstand van 2000 lichtjaar.

RS Canum Venaticorum

RS CVn is ook een prototype voor een klasse van veranderlijke sterren. Het zijn nauwe dubbelsterren waarvan de helderheidsverschillen worden veroorzaakt door de actieve chromosfeer van de ster. De periode waarin het helderheidsverschil optreedt is vaak gelijk aan de rotatieperiode van het stersysteem. De helderheid van de ster varieert meestal met 0,2 magnitude.

HAT-P-36 – Tuiren

In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Ierland kreeg de ster HAT-P-36 toegewezen.

De Ieren gaven de ster de naam “Tuiren”. Tuiren was de tante van de jagerstrijder Fionn mac Cumhaill van de Ierse legende, die door de jaloerse fee Uchtdealbh in een jachthond was veranderd.

Tuiren heeft een visuele helderheid van magnitude 12,3, een massa van 1,022 zonsmassa en een straal van 1,096 * de straal van de Zon. De ster is ongeveer 1034 lichtjaar van de Aarde verwijderd.

De exoplaneet HAT-P-36 b kreeg van Ierland de naam “Bran”. Tuiren’s zoon Bran was een hond en neef van de jagerstrijder Fionn mac Cumhaill van Ierse legende.

Bran heeft een massa van 1,84 * de massa van Jupiter en draait op een gemiddelde afstand van 0,024 Astronomische Eenheden om Tuiren heen. De omlooptijd bedraagt 1,327 dagen.

De planeet is in 2012 met behulp van de transitiemethode ontdekt vanaf de Keck sterrenwacht op Hawaii.

HAT-P-12 – Komondor

De ster HAT-P-12 is een ster van spectraalklasse K die ongeveer 468 lichtjaar van ons is verwijderd. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 12,84. HAT-P-12 heeft een massa van 0,719 zonsmassa en een straal van 0,708 * de straal van de Zon.

HAT-P-12 is a magnitude 13 low-metallicity K dwarf star approximately 468 light years away in the constellation Canes Venatici.[3][2]

In 2009 werd met behulp van het HATNet Project een exoplaneet gevonden in een baan rond de ster. De exoplaneet werd gevonden met behulp van de transitiemethode en later bevestigd met behulp van de radiale snelheidsmethode. Variaties in de transitie wijzen op de mogelijke aanwezigheid van andere niet-transiterende planeten in het systeem.

De exoplaneet HAT-P-12 b heeft een massa van 0,211 * Jupiter en een straal van 0,92 * Jupiter. De gemiddelde afstand tot de ster bedraagt 0,0384 AE. Voor een omwenteling om zijn ster heeft de planeet 3,213 dagen nodig. De excentriciteit van de baan bedraagt 0 en de inclinatie 73,5°.

In het kader van de NameExoWorlds 2022 van de IAU werden de ster en de exoplaneet toegevoegd aan een lijst van 20 systemen die tijdens het derde NameExoWorld-project een naam kregen.

De naamgevingsprocedure startte in 2022 en de definitieve namen werden begin juni 2023 bekend gemaakt.

De ster HAT-P-12 kreeg de naam “Komondor”. De Komondor is een groot wit Hongaars hondenras voor veehoeders. De exoplaneet HAT-P-12 b kreeg de naam “Puli”. De Puli is een Hongaars herdershondenras dat bekend staat om zijn ruige krullen en typisch zwarte vacht.

IAU-kaart van het sterrenbeeld Canes Venatici
IAU-kaart van het sterrenbeeld Canes Venatici – jachthonden
IAU-kaart van het sterrenbeeld Canes Venatici – jachthonden

Download de kaart van het sterrenbeeld Canes Venatici – Jachthonden.

De Deep Sky objecten in Canis Venatici

Jachthonden bevat 5 Messier-objecten en enkele mooie NGC-objecten.

Messier 3

Messier 3 in Canes Venatici
Messier 3 in Canes Venatici. By ESA/Hubble, CC BY 4.0, Link

Andere benamingen: NGC 5272
Type Object: Bolvormige sterrenhoop
Afstand: 33900 lichtjaar
Visuele helderheid: 6.2
Schijnbare grootte: 18.0 boogminuten

Messier 3 is een bolvormige sterrenhoop (ook wel bolhoop genoemd) die ongeveer 500.000 miljoen sterren bevat. De bolhoop heeft een doorsnede van 220 lichtjaar en is naar schatting 10 miljard jaar oud. M3 bevat minimaal 170 RR Lyrae-veranderlijke sterren en verrassend genoeg verschillende Blue Straggler sterren – dit zijn blauwe hoofdreekssterren die nog erg jong zijn. Omdat men aanneemt dat alle sterren in een bolhoop ongeveer dezelfde leeftijd hebben kan het zijn dat dit sterren zijn waarvan de buitenste lagen zijn gestript toen ze door de dichte kern van de bolhoop trokken.

De bolhoop is erg helder en al zichtbaar in een verrekijker. De gemakkelijkste manier om de bolhoop te vinden is door vanuit Arcturus richting Cor Caroli te bewegen. Zelfs al in kleine telescopen zal M3 oplossen in afzonderlijke sterren en in telescopen vanaf 15 cm zal M3 zijn ware pracht tonen.

Zoekkaart voor M3 in Canes Venatici
Zoekkaart voor M3 in Canes Venatici – de weergegeven sterrenhemel geldt voor medio maart

Charles Messier nam de bolhoop waar op 3 mei 1764. Ofschoon hij al weer andere objecten had genoteerd was het M3 die hem aanzette tot het samenstellen van zijn catalogus. Messier kon met zijn telescoop bij een vergroting van 104 maal geen afzonderlijke sterren zien. Hij omschreef de bolhoop als een heldere kern met zwakke uitlopers en een doorsnede van 3 boogminuten.

William Herschel was de eerste die M3 oploste in afzonderlijke sterren. Hij bekeek de bolhoop door zijn telescopen.

Messier 51

Messier 51 in Canes Venatici
Messier 51 in Canes Venatici. Door S. Beckwith (STScI), Hubble Heritage Team, (STScI/AURA), ESA, NASA, Additional Processing: Robert Gendler – NASA Astronomy Picture of the Day, Publiek domein, Koppeling

Andere benamingen: M51, NGC 5194, Draaikolk-nevel
Type object: melkwegstelsel
Afstand: 37.000.000 lichtjaar
Visuele helderheid: 8.4
Schijnbare grootte: 11*7 boogminuten

M51 bevindt zich op een afstand van ongeveer 37 miljoen lichtjaar. Het is het grootste lid van een kleine groep melkwegstelsels waarvan ook M63 deel uit maakt. De overige leden van de groep zijn veel zwakker. Op dit moment is de exacte afstand tot de groep melkwegstelsels onbekend. In 2005 was er een supernova zichtbaar, deze is gebruikt om de afstandsbepaling nauwkeuriger te krijgen.

Eén van de meest opvallende kenmerken van M51 is de mooie spiraalstructuur die wellicht het gevolg is van de interactie met het naburige stelsel NGC 5195. Op foto’s gemaakt met de Hubble Space Telescope is te zien dat NGC 5195 zich achterlangs M51 beweegt.

Maar M51 heeft meer opvallende dingen. Zo herbergt het een zwart gat die wordt omringd door een ring van stof. Het zwarte gat wordt omringd door een tweede stofschil die een andere hoek maakt dan de eerste stofschil. Een vreemd fenomeen dat in strijd is met enkele theorieën.

De Draaikolk-nevel wordt door Charles Messier op 13 oktober 1773 ontdekt en nogmaals uitgebreid bestudeerd op 11 januari 1774. Messier omschreef M51 als een zwakke nevel zonder sterren in de buurt van het oog van de Noordelijke Jachthond. Hij ontdekte de nevel toen hij een komeet aan het bestuderen was. Messier dacht dat de nevel dubbel was, hij zag twee heldere kernen die elkaar raakten. Het was zijn assistent Pierre Mechain die op 21 maart 1781 NGC 5195 ontdekte.

William Herschel bestudeerde M51 talloze malen en ofschoon men destijds nog niet wist dat melkwegstelsels onafhankelijke systemen in de ruimte zijn vergeleek William samen met zijn zoon John onze melkweg met de melkwegstelsels die ze waarnamen in de ruimte.

Bij een goed donkere sterrenhemel is M51 niet zo heel erg moeilijk te vinden, echter bij het minste of geringste spatje storend maanlicht wordt het een heel ander verhaal. Om M51 op te sporen start je bij de ster eta Ursa Majoris, de laatste ster van de steel van de grote Beer. In de zoeker of de verrekijker zie je de ster 24 Ursa Majoris in het zuidwesten. Zet dit sterretje in het midden van je beeldveld en beweeg langzaam richting zuidwesten naar de ster Cor Caroli (alfa CVn) en bingo! Onder een donkere hemel is de spiraalstructuur al goed te herkennen maar als de omstandigheden een beetje minder zijn kan het erg lastig worden het stelsel te vinden. Telescopen met een grote opening en een kort brandpunt laten M51 met zijn begeleider in volle glorie zien zelfs als de weersomstandigheden wat minder zijn.

M51 is het helderste stelsel van de M51 groep van sterrenstelsels waartoe ook M63, NGC 5195, NGC 5023, NGC 5229, UGC 8313 en UGC 8331 behoren.

Messier 63

Messier 63 in Canes Venatici
Messier 63 in Canes Venatici. By NASA/ESA – The Hubble Legacy Archive (HLA): Space Telescope Science Institute (STScI), the Space Telescope European Coordinating Facility (ST-ECF), and the Canadian Astronomy Data Centre (CADC) – zoranknez (Aladin software) – Hubble Space Telescope, Public Domain, Link

Andere benamingen: M63, NGC 5055, Zonnebloemstelsel
Type object: spiraalvormig melkwegstelsel
Afstand: 37.000.000 lichtjaar
Visuele helderheid: 8.6
Schijnbare grootte: 10*6 boogminuten

Messier 63 is een spiraalvormig melkwegstelsel dat bestaat uit een centrale schijf en verschillende korte spiraalarmen die echter niet met de centrale schijf verbonden lijken te zijn (vandaar de benaming zonnebloem-stelsel). Het bevindt zich op een afstand van 37.000 lichtjaar van de aarde. M63 en M51 bevinden zich in elkaars aantrekkingssfeer. We weten ook dat M63 zo snel ronddraait dat het zichzelf zou vernietigen als er geen donkere materie zou bestaan.

Messier 63 was de eerste ontdekking van de vriend en assistent van Charles Messier, Pierre Mechain. Hij ontdekte het stelsel op 14 juni 1779. Mechain zelf hield geen aantekeningen bij echter Messier noteerde: nevel in Canes Venatici, ontdekt door Pierre Mechain. Het is een zwakke nevel die bijna evenveel licht uitstraalt als nummer 59. Het bevat geen sterren en het is lastig zichtbaar in de telescoop. Messier noemde M63 op de kaart van de komeet van 1779.

Ook de beide Herschel’s keken naar M63, zij herkenden de spiraalvorm die Messier met zijn kleine telescoop niet kon zien.

Het mooie M63 is één van de gemakkelijkere te vinden Messier-objecten. Het bevindt zich precies op de lijn tussen de ster Cor Caroli en eta Ursa Majoris. In een goede zoeker zijn de sterren 19,20 en 23 CnV zichtbaar. Van uit deze drie sterren is M63 gemakkelijk te vinden. In een verrekijker is het stelsel moeilijk tot niet te zien maar al in een gemiddelde telescoop is een ovaalvorm met een geconcentreerde kern zichtbaar. Met een telescoop van 20 cm. Doorsnede of meer is onder goede omstandigheden de spiraalstructuur zichtbaar.

De M51 Groep van sterrenstelsels

Naast M51 en M63 bevat de groep nog verschillende andere sterrenstelsels.

NGC 5023 ligt een beetje geïsoleerd van de rest van de groep. Het is een spiraalvormig sterrenstelsel met een doorsnede van 49.000 lichtjaar waar we van de zijkant tegenaan kijken. NGC 5023 is 17,6 tot 26,1 miljoen lichtjaar van ons verwijderd en het stelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 12,8.

UGC 8331 is een onregelmatig sterrenstelsel met een visuele helderheid van magnitude 14,6. Het stelsel bevindt zich op een afstand van 197 tot 26,8 miljoen lichtjaar.

UGC 8313 is een spiraalvormig sterrenstelsel waar we vanaf de zijkant tegenaan kijken. Het heeft een doorsnede van ongeveer 19.000 lichtjaar. Men denkt dat het een begeleider is van M63. UGC 8313 heeft een visuele helderheid van magnitude 14,4,

NGC 5229 is een spiraalvormig sterrenstelsel waar we van de zijkant tegenaan kijken. Het stelsel ligt enigszins geïsoleerd van de rest maar het is wel een lid van de groep. NGC 5229 heeft een doorsnede van 23.000 lichtjaar en een visuele helderheid van magnitude 14,3.

Messier 94

Messier 94 in Canes Venatici
Messier 94 in Canes Venatici. Door R Jay Gabany (Blackbird Obs.) – original: http://www.cosmotography.com/images/small_new_m94.html enhanced: http://jean-baptiste-faure.blogspot.com/2012/01/m94-outer-disk-actively-engaged-in-star.html, CC BY-SA 3.0, Koppeling

Andere namen: NGC4736, krokodillen-oog stelsel
Type: balkspiraalvormig sterrenstelsel
Afstand: 14,500,000 lichtjaar
Visuele helderheid: 8,2
Schijnbare grootte: 7*3 boogminuten

Om M94 te vinden beginnen we bij de steelpan van de Grote Beer. Zoek uitgaande van de laatste ster van de steel naar de ster Cor Caroli. Dit is de helderste ster van Canes Venatici en bovendien een dubbelster. Bij heldere hemel zijn ook de andere twee sterren van het sterrenbeeld als een denkbeeldige driehoek zichtbaar. Heb je last van een licht-vervuilde sterrenhemel dan kan je M93 ook vinden door uitgaande van Cor Caroli twee vingerbreedtes naar het noorden te gaan. In grote verrekijkers en kleine telescopen is het stelsel zichtbaar als een wazige vlek. Met een grote telescoop wordt ook de spiraalstructuur zichtbaar. Gezien de helderheid van magnitude 8,2 is het stelsel ook zichtbaar bij gedeeltelijk verlichte Maan en onder sterrenhemels die last hebben van enige lichtvervuiling zoals bewoonde gebieden.

De balkspiraal is waarschijnlijk niet zichtbaar voor een amateurastronoom. De classificatie is toegekend vanwege de erg heldere kern. Om deze kern zijn gebieden met actieve stervorming zichtbaar.

M94 werd op 22 maart 1781 door Pierre Mechain ontdekt. Messier bevestigde de ontdekking op 24 maart 1781. Messier vond dat M93 erg veel lijkt op M79 in Lepus, alleen veel helderder en mooier. William Herschel bestudeerde M94 op 18 maart 1784 en hij kon het object veel beter bestuderen: erg helder met een grote heldere kern die een doorsnede heeft van meer dan 20″. M94 werd later nog diverse malen dor zijn zoon John bestudeerd die opmerkte: op dit moment niet op te lossen in afzonderlijke sterren maar het moet wel mogelijk zijn.

M94 is het helderste stelsel van de M94 groep van sterrenstelsels waartoe ook NGC 4214, NGC 4244 (Caldwell 26), NGC 4395, NGC 4449 (Caldwell 21) en het dwergstelsel UGC 8320 behoren.

Messier 106

Messier 106 in Canes Venatici
Messier 106 in Canes Venatici. Door NASA, ESA, the Hubble Heritage Team (STScI/AURA), and R. Gendler (for the Hubble Heritage Team). Acknowledgment: J. GaBany – http://www.spacetelescope.org/news/heic1302/ (see also http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2013/06/), Publiek domein, Koppeling

Andere benamingen: M106, NGC 4258
Type object: spiraalvormig melkwegstelsel
Afstand: 25.000.000 lichtjaar
Visuele helderheid: 8,4
Schijnbare grootte: 19*8

Om M106 te vinden zoek je eerst de ster Gamma Ursa Majoris op. Een vuistbreedte naar het zuidoosten staat de ster Alpha Canes Venatici oftewel Cor Caroli. Je weet dat je de goede ster te pakken hebt als je in je verrekijker een dubbelster ziet. M106 bevindt zich tussen Gamma Ursa Majoris en Alpha Canes Venatici in. Het stelsel is ook in een kleine telescoop zichtbaar. Heb je een grotere telescoop dan zijn er structuren zichtbaar.

M106 bevindt zich op ongeveer 25 miljoen lichtjaar afstand en is wellicht een lid van een kleine groep van sterrenstelsels in het centrum van Ursa Major. Het stelsel heeft een mooie spiraalstructuur. Men vermoedt dat in de kern een zwart gat aanwezig is. Vanuit de kern van het stelsel wordt gas met een snelheid van 900 km/sec weggestoten. Andere waarnemingen duiden op de aanwezigheid van een mega maser in plaats van een zwart gat. M106 is zeer uitgebreid bestudeerd met de Very Large Array radio-telescoop en de Effelsberg radiotelescoop. Het stelsel behoort tot de Seyfert-stelsels. M106 beweegt zich met een snelheid van 537 km/sec van ons vandaan.

M106 werd in juli 1781 door Pierre Mechain ontdekt. Hij schreef: In juli 1781 ontdekte ik een andere nevel dicht bij Ursa Major vlak bij de ster nummer 3 van Canes Venatici, ongeveer 1 graad zuidelijker. Onafhankelijk van Merchain ontdekte William Herschel het sterrenstelsel op 9 maart 1788. Hij noteerde de heldere kern. M106 komt niet voor in de oorspronkelijke Messier catalogus maar het is later toegevoegd omdat men aanneemt dat hij het wel heeft gezien.

NGC 4631 & NGC 4627: de walvis en zijn jong

NGC 4631 en NGC 4627 in Canes Venatici
NGC 4631 (onder) en NGC 4627 in Canes Venatici. Door Credit Line and Copyright Adam Block/Mount Lemmon SkyCenter/University of Arizona – http://www.caelumobservatory.com/gallery/n4631.shtml, CC BY-SA 3.0 us, Koppeling

Met een helderheid van magnitude 9.2 is NGC 4631 (Caldwell 32, Arp 281, PGC 42637) één van de grootste en helderste sterrenstelsels waar we vanaf de zijkant tegenaan kijken.

Het stelsel heeft een doorsnede van 1/4 graad en het bevindt zich op een afstand van ongeveer 30 miljoen lichtjaar. Gedetailleerde studies laten zien dat het een balkspiraalvormig stelsel is met een doorsnede van 94.000 lichtjaar. Het is daarmee ongeveer even groot als ons eigen sterrenstelsel.

William Herschel nam op 20 maart 1787 als eerste dit sterrenstelsel waar.

Zelfs in een kleine telescoop is zichtbaar dat het stelsel geen symmetrische vorm heeft. Zwaartekracht van het nabij gelegen sterrenstelsel NGC 4627 heeft er voor gezorgd dat NGC 4631 is vervormd en dat er stevige stervorming in de spiraalarmen plaatsvindt.

De kleine begeleider NGC 4627 heeft een helderheid van magnitude 12 en is gemakkelijk te vinden ongeveer 3’ ten noorden van NGC 4631. Astronomen hebben waargenomen dat er materiaal stroomt tussen beide stelsels. Radio-astronomen hebben een grote bel met een doorsnede van ongeveer 10.000 lichtjaar waargenomen in de schijf van het sterrenstelsel. Deze bel is mogelijk gevormd door duizenden supernova’s of door een grote wolk waterstofgas die de schijf passeerde.

NGC 4631 bevindt zich halverwege de sterren Cor Caroli en γ Comae Berenices. Bij een donkere sterrenhemel is het stelsel zichtbaar in een 15 cm telescoop bij een vergroting van ongeveer 50x. In hetzelfde gebied bevindt zich nog een ander paar sterrenstelsels; NGC 4656 en NGC 4657 maar NGC 4631 is het helderste en het beste zichtbaar. In een grote telescoop zijn de stervormingsgebieden zichtbaar en ook de onregelmatige stofbanen. Net ten noorden van de centrale kern van het stelsel bevindt zich een ster van magnitude 12.

NGC 4631 wordt het Walvisstelsel genoemd en die walvis is duidelijk zichtbaar als je het stelsel door een telescoop bekijkt. NGC 4627 is het jong van de walvis.

NGC 5005

NGC 5005 in Canes Venatici
NGC 5005 in Canes Venatici. By Fabian RRRROwn work, CC BY-SA 3.0, Link

NGC 5005 (Caldwell 29) is een balkspiraalstelsel dat op 1 mei 1785 voor het eerst werd waargenomen door William Herschel. Het stelsel heeft een relatief heldere kern en de heldere schijf bevat verschillende stofbanen. De hoge oppervlakte helderheid zorgt er voor dat het stelsel en grote amateurtelescopen zichtbaar is. Het stelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 10,6. NGC 5005 bevindt zich op een afstand van 65 miljoen lichtjaar.

Röntgenwaarnemingen hebben aangetoond dat er zich in de kern een sterke puntvormige bron van straling bevindt die bovendien variabel is. Men neemt aan dat er zich in de kern een supermassief zwart gat bevindt. De veranderlijke, sterke röntgenstraling is kenmerkend voor heet, samengeperst gas in de omgeving juiste buiten het zwarte gat.

NGC 5005 en het nabij gelegen spiraalstelsel NGC 5033 beïnvloeden elkaar maar ze zijn niet dicht genoeg bij elkaar om te botsen.

NGC 5033

NGC 5033 in Canes Venatici
NGC 5033 in Canes Venatici. Door Jschulman555Eigen werk, CC BY-SA 3.0, Koppeling

NGC 5033 is een spiraalvormig sterrenstelsel. Het heeft een visuele helderheid van magnitude 10,8. het stelsel heeft een relatief heldere kern en een zwakke schijf. Het stelsel heefteen Seyfert-kern die vermoedelijk een zwart gat herbergt. De kern van het stelsel bevindt zich niet precies in het midden van het stelsel. Mogelijk is het stelsel het resultaat van de samensmelting met een ander stelsel.

NGC 5033 bevindt zich relatief dicht bij NGC 5005. De twee stelsels vormen een fysiek paar en de beïnvloeden elkaar een beetje maar de afstand tussen beide stelsels is groot genoeg om een botsing of een vervorming onder invloed van elkaars aantrekkingskracht te voorkomen.

NGC 5033 werd op 1 mei 1785 ontdekt door William Herschel.

NGC 4151

NGC 4151 in Canes Venatici
NGC 4151 in Canes Venatici. By Adam Block/Mount Lemmon SkyCenter/University of Arizona, CC BY-SA 4.0, Link

NGC 4151 is een spiraalvormig sterrenstelsel en tevens een Seyfert-stelsel. Het heeft een visuele helderheid van magnitude 11,5. Het is een bekende röntgenbron.

Het sterrenstelsel bevindt zich op een afstand van ongeveer 62 miljoen lichtjaar. NGC 4151 werd op 17 maart 1787 ontdekt door William Herschel. Het heeft  de bijnaam “Oog van Sauron”.

 NGC 4618

NGC 4618 in Canes Venatici
NGC 4618 in Canes Venatici. By Own work – datafile from http://hla.stsci.edu/hlaview.html, CC BY-SA 3.0, Link

NGC 4618 is een dwergstelsel met een visuele helderheid van magnitude 11,2. Het stelsel een een vervormd uiterlijk en slechts één spiraalarm. Het wordt soms wel een Magelhaanse spiraal genoemd.

NGC 4618 werd op 9 april 1787 ontdekt door William Herschel.

 

NGC 5371

NGC 5371 in Canes Venatici
NGC 5371 in Canes Venatici. Door Jschulman555Eigen werk, CC BY 3.0, Koppeling

NGC 5371 is een spiraalvormig sterrenstelsel. Het is een zogenaamde balkspiraal die zich op een afstand van ongeveer 100 miljoen lichtjaar bevindt. Het stelsel vormt samen met de Hickson Groep 68 de Grote Lick Groep van sterrenstelsels.

Het sterrenstelsel werd op 14 januari 1788 ontdekt door William Herschel.

NGC 4625

NGC 4625 in Canes Venatici
NGC 4625 in Canes Venatici. By Hubble Space Telescope – datafile from http://hla.stsci.edu/hlaview.html, Public Domain, Link

NGC 4265 is een dwergstelsel met een visuele helderheid van magnitude 13,2. Het stelsel heeft een asymmetrische vorm en slechts één spiraalarm. Het stelsel wordt wel eens een Magelhaanse spiraal genoemd omdat het qua vorm een beetje lijkt op de Magelhaanse Wolken die ons eigen sterrenstelsel begeleiden. het sterrenstelsel is ongeveer 31 miljoen lichtjaar verwijderd van de Aarde.

NGC 4625 werd op 9 april 1787 ontdekt door John Herschel.

 

NGC 4656 & NGC 4657 – De Hockey Stick-stelsels, , Koevoet-stelsel, UGC 7907, PGC 42863

NGC 4656 en NGC 4657 in Canes Venatici
NGC 4656 (boven) en NGC 4657 in Canes Venatici. By Anttler at en.Wikipedia, CC BY-SA 3.0, Link

NGC 4656 en NGC 4657 zijn twee stelsels ie met elkaar in botsing zijn. Ze hebben een visuele helderheid van magnitude 11.0. Beide stelsels behoren tot de NGC 4631 Groep van sterrenstelsels. Dit is een groep van sterrenstelsels op een afstand van ongeveer 40 miljoen lichtjaar in de sterrenbeelden Canes Venatici en Coma Berenice. Ook NGC 4631 en NGC 4627 behoren tot deze groep.

NGC 4656 werd op 20 maart 1787 ontdekt door William Herschel.

NGC 4244

NGC 4244 in Canes Venatici
NGC 4244 in Canes Venatici. Door Ole Nielsenhttp://www.ngc7000.org/ccd/ngc4244-20040414.jpg, CC BY-SA 2.5, Koppeling

NGC 4244 is een groot spiraalvormig melkwegstelsel waar we van opzij tegenaan kijken. Het stelsel staat dichtbij β Canum Venorum. Het sterrenstelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 10,2 en een schijnbare grootte van 162′ * 1,8′.

NGC 4244 werd op 17 maart 1787 ontdekt door William Herschel.

NGC 4485

NGC 4485 in Canes Venatici
NGC 4485 in Canes Venatici. Door en:NASA, en:STScI, en:WikiSkyen:WikiSky’s snapshot tool – [1], Publiek domein, Koppeling
NGC 4490 in Canes Venatici
NGC 4490 in Canes Venatici. By Jschulman555Own work, CC BY-SA 3.0, Link

NGC 4485 en NGC 4490 zijn twee mooie melkwegstelsels die in hetzelfde gebied zijn gelegen. NGC 4485 is compact en is ook bekend onder de naam Cocoon Galaxy. NGC 4490 is groter en helderder. Beide stelsels liggen op 1° noordwest van β CVn.

NGC 4485 en NGC 4490 werden op 14 januari 1788 ontdekt door William Herschel. Het sterrenstelsel NGC 4485 heeft een visuele helderheid van magnitude 11,9 en een schijnbare grootte van 12,3′. NGC 4485 is ongeveer 25 miljoen lichtjaar van de Aarde verwijderd.

NGC 4490 heeft een visuele helderheid van magnitude 9,5 en een grootte van 6,4′ * 3,2′.

 

Eerste publicatie: 17 juli 2009
Laatste keer gewijzigd op: 10 juni 2023