Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Corona Borealis – Noorderkroon

Corona Borealis uit de steratlas van Johannes Hevelius
Corona Borealis – uit de Uranographia van Johannes Hevelius (± 1690)

Corona Borealis is een sterrenbeeld aan de noordelijke sterrenhemel. De naam is Latijn voor Noorderkroon. Corona Borealis werd voor het eerst door Ptolemeus gecatalogiseerd. In die tijd was het bekend als Corona.

Het is een klein sterrenbeeld met slechts vier sterren die helderder zijn dan de derde magnitude. Het sterrenbeeld bevindt zich tussen de sterrenbeelden Boötes en Hercules in en het stelt de kroon van Ariadne, de dochter van koning Minos uit de Griekse mythologie, voor. Zij hielp de held Theseus om de Minotaurus te doden en een weg te vinden om uit het labyrint te komen waar het beest leefde.

In Corona Borealis vinden we de bekende sterren T Coronae Borealis, een periodieke nova en R Coronae Borealis maar er komen geen heldere deep sky objecten voor. De Corona Borealis cluster van sterrenstelsels (Abell 2065) heeft geen sterren die helderder zijn dan magnitude 16.

Corona Borealis behoort samen met Coma Berenice, Boötes, Camelopardalis, Canes Venatici, Draco, Leo Minor, Lynx, Ursa Major en Ursa Minor tot de Ursa Major-familie van sterrenbeelden.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Noorderkroon Corona Borealis CrB Coronae Borealis
Zichtbaarheid Februari – Oktober (aangegeven zijn de maanden waarin het sterrenbeeld om 22 uur boven de horizon staat)
Grootte In grootte is Corona Borealis het 73ste sterrenbeeld. Het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 179(°)2 aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Hercules, Boötes en Serpens Caput.
Meteorenzwermen Er zijn geen meteorenzwermen bekend.

Gegevens sterren

1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

Ster

Naam

Betekenis

Helderheid
(magnitude)

Afstand
(lichtjaar)

α CrB Alphecca 1) 2,21 74,72
β CrB Nusakan 1) 3,65 114,0
HD 145457 Kamui 1) 6,57 443
XO-1 Moldoveanu 1) 11,2 536
de namen van de sterren in het sterrenbeeld Corona Borealis - Noorderkroon
de namen van de sterren in het sterrenbeeld Corona Borealis – Noorderkroon. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden

Corona Borealis op oude sterrenkaarten

Corona Borealis – uit de Uranometria van Johann Bayer uit 1603

Corona Borealis – uit de Uranographia van Johannes Hevelius (± 1690)

Corona Borealis - Urania's Mirror
Corona Borealis – uit Urania’s Mirror (± 1825) samen met het sterrenbeeld Hercules. By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10060.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

Mythologie

In de Keltische mythologie werd het sterrenbeeld Caer Arianrhod genoemd, “het kasteel van de zilveren cirkel”. Dit kasteel was de hemelse verblijfplaats van Lady Arianrhod. Bij de oude Balten was Corona Borealis bekend als Darzelis, de bloemtuin.

China

Volgens de traditionele Chinese astronomie bevindt het moderne sterrenbeeld Corona Borealis zich in de Drie Omheiningen (三垣, Sān Yuán). De naam van dit westerse sterrenbeeld in het modern Chinees is 北冕座 (běi miǎn zuò), dit betekent “het noordelijke kroon sterrenbeeld”.

De Arabieren noemden het sterrenbeeld “Alphecca” (deze naam werd later gegeven aan de ster Alpha Coronae Borealis), deze naam betekent “gescheiden” of gebroken” en verwijst naar de vorm van het sterrenbeeld als een los snoer van juwelen. Ook werd het geïnterpreteerd als een gebroken schaal. Onder de Bedoeïnen was het sterrenbeeld bekend als “gat’at al-masakin”, de schaal/kom van de arme mensen.

Amerika

Het Skidi-volk in Nebraska, Noord-Amerika zag de sterren van Corona Borealis als een sterrenraad met Polaris aan het hoofd. Het sterrenbeeld symboliseerde ook de rook boven een brandstapel waarvan de rook als berichten naar de goden ging. De Shawnee (Ohio, Kentucky) zagen de sterren als de “Hemelse Zusters”, die iedere nacht van de hemel neerdaalden om op Aarde te dansen. Alphecca was de jongste en mooiste van de zusters, zij werd door een jager gevangen die zich in een muis had veranderd om dicht bij haar te komen. Ze trouwden maar later keerde ze terug naar de hemel, haar zoon en man volgden haar later. De Mi’kaq uit het oosten van Canada zagen Corona Borealis als Mskegwom, het hol van de hemelse beer (Alpha, Bèta, Gamma en Delta Ursae Majoris). De Cheyenne Indianen noemden het sterrenbeeld de “cirkel van het kamp”, naar de vorm waarin zijn hun tentenkamp bouwden.

Australië/Polynesië

De Aboriginals in Australië kenden het sterrenbeeld als “woomera”- de boemerang en het Wailwun volk in het noordwesten van New South Wales zagen Corona Borealis als “mullion wollai” – het arendsnest. Altaïr en Wega waren de mullion, het paar arenden dat dat het nest begeleidden.

De Wardaman mensen in het noorden van Australië zag het sterrenbeeld als een verzamelpunt van de “Mannenwet”, de “Vrouwenwetten” en de “Wet van beide geslachten”. Hier werden de zaken van het bestaan overwogen.

Ook de bewoners van Polynesië kenden het sterrenbeeld Corona Borealis. De bewoners van Tuamotu noemden het Na Kaua-ki-tokerau en mogelijk ook Te Hetu. In Hawaii werd het sterrenbeeld Kaua-mea genoemd. In Nieuw-Zeeland kende men het sterrenbeeld als Rangawhenua en op het atol Pukapuka van de Cook Eilanden was het bekend als Wale-o-Awitu. In Tonga werd het Ao-oUvea of Kau-kupenga genoemd.

Islam

De Arabieren noemden het sterrenbeeld “Alphecca” (deze naam werd later gegeven aan de ster Alpha Coronae Borealis), deze naam betekent “gescheiden” of gebroken” en verwijst naar de vorm van het sterrenbeeld als een los snoer van juwelen. Ook werd het geïnterpreteerd als een gebroken schaal. Onder de Bedoeïnen was het sterrenbeeld bekend als “gat’at al-masakin”, de schaal/kom van de arme mensen.

Corona Borealis oftewel de Noorderkroon is de kroon die Ariadne droeg tijdens haar huwelijk. Hij werd gemaakt door de smid Hephaestus in zijn smederij op de bodem van de zee.

Grieks/Romeinse mythologie

Het verhaal van de Noorderkroon hangt samen met het verhaal over de Minotaurus en Theseus. Theseus moest de Minotaurus doden en had daar de hulp van Ariadne voor nodig. Zij was de knappe jonge dochter van Minos, de koning van Kreta. Ook was ze de halfzuster van de Minotaurus, een wezen half man half stier dat leefde in het centrum van het labyrint van Kreta. Ieder jaar moesten zeven jonge mannen en meisjes geofferd worden aan de Minotaurus. In die tijd leefde in Athene Theseus, de zoon van Poseidon en de troonopvolger van Athene. Ofschoon nog jong had Theseus zich al ruimschoots bewezen middels enkele heroïsche daden. Toen het jaarlijkse offer aan de Minotaurus gebracht moest worden meldde Theseus zich als vrijwilliger aan. Toen Theseus op Kreta arriveerde ontmoette hij Minos die hem uitdaagde te bewijzen dat hij echt de zoon van Poseidon was. Minos gooide een gouden ring in de zee en droeg Theseus op om de ring op te duiken. Theseus dook het water in en dolfijnen brachten hem naar het paleis van de Nereïden. Thetis, één van de Nereïden (oftewel zeenimfen) gaf hem een kroon bezet met edelstenen, gemaakt door de onderwatersmid Hephaestus. Hij zwom met de ring en de kroon terug naar Kreta en werd daardoor bewonderd door Ariadne, de dochter van Minos. Ariadne was in het bezit van een magische bal gemaakt van twijgen die zichzelf uitrolde naar het centrum van het labyrint. Als Theseus haar mee zou nemen naar Athene zou zijn hem helpen de Minotaurus te verslaan. Theseus stemde in. Hij volgde de magische bal naar het midden van het labyrint en doodde de Minotaurus. Hij trouwde met Ariadne en gaf haar de kroon als huwelijksgeschenk. Op weg naar Athene verbande hij haar op het eiland Naxos.

De god Dionysus zag Ariadne huilen en werd verliefd op haar en de twee trouwden al snel. Ariadne droeg tijdens de bruiloft een kroon die gemaakt was door Hephaistos. Na de huwelijksceremonie gooide ze de kroon in zee, de juwelen veranderden in sterren en de kroon werd het sterrenbeeld Corona Borealis. De helderste ster van het sterrenbeeld, Gemma, kreeg zijn naam van het Latijnse woord voor “juweel”.

De sterren van Corona Borealis

Alpha Coronae Borealis – α Coronae Borealis – Alphecca
Alphecca is de helderste van de zeven sterren die de kroon van Ariadne vormen. Het is een eclipserende dubbelster die ook als een veranderlijke ster is geclassificeerd. De periode bedraagt 17,36 dagen waarin de helderheid varieert tussen 2,21 en 2,32. Alphecca bevindt zich op een afstand van ongeveer 75 lichtjaar van de Zon.

De hoofdster van het systeem zendt enorm veel infrarode straling uit. Dit duidt op de aanwezigheid van een stofschijf om de ster waar zich mogelijk planeten of proto-planeten in bevinden. De begeleider is een jonge hoofdreeksster.

Alphecca maakt vermoedelijk deel uit van de Ursa Major groep van bewegende sterren. Dit is een groep van sterren, waaronder ook de helderste sterren van Ursa Major, die allemaal dezelfde richting in ons sterrenstelsel volgen en die vermoedelijk een gezamenlijke oorsprong hebben.

Alpha Coronae Borealis heeft verschillende namen: Alphecca: de heldere van de gebroken cirkel (Arabisch), Gemma: juweel (Latijn), Asteroth: afgoden (Hebreeuws) en Gnosia, een afkorting van Gnosia stella coronae: de ster van de kroon van Knossos (Latijn).

Bèta Coronae Boreals – β Coronae Borealis – Nusakan
Nusakan is een spectroscopische dubbelster met een periode van 10,5 jaar. Het is een alpha-2 Canum Venaticorum-veranderlijke ster met een periode van 18,487 dagen. Tijdens die periode wisselt de helderheid tussen magnitude 3,65 en 3,72. Alpha-2 Canum Venaticorum veranderlijke sterren zijn sterren met een aparte chemische samenstelling. Ze hebben een sterk magneetveld en sterke absorptielijnen in hun spectrum van strontium, silicium en chroom.

Nusakan bevindt zich op een afstand van ongeveer 114 lichtjaar. De traditionele naam Nusakan komt van het Arabische an-nasaqan.

Gamma Coronae Borealis – γ Coronae Borealis
Gamma Coronae Borealis is een dubbelster met een periode van 91 jaar. De twee sterren zijn slechts 0,2 boogseconden van elkaar gescheiden.

Gamma Coronae Borealis is ook geclassificeerd als een Delta Scuti-veranderlijke ster. Het is een ster waarvan de helderheid varieert als gevolg van radiale en niet-radiale pulsaties van het oppervlak. De visuele helderheid van de ster varieert tussen magnitude 3,80 en 3,86 met een periode van 43 minuten en 12 seconden.

Zèta Coronae Borealis – ζ Coronae Borealis
Zeta Coronae Borealis is een dubbelster waarvan de sterren 7,03 boogseconden van elkaar zijn verwijderd. Zèta Coronae Borealis bevindt zich op een afstand van ongeveer 220 lichtjaar van de Zon.

T Coronae Borealis – de Vlammende Ster
T Coronae Borealis is een zogenaamde terugkerende nova. Het is een spectroscopische dubbelster met een periode van 227,6 dagen. De ster heeft normaliter een helderheid van magnitude 10 – 10,8 maar bereikte op 12 mei 1866 een helderheid van magnitude 2,0 en op 9 februari 1946 een helderheid van magnitude 3,0. De ster is een rode reus die zich op een afstand van ongeveer 2000 lichtjaar van de Zon bevindt.

Rho Coronae Borealis – ρ Coronae Borealis
Rho Coronae Borealis heeft een visuele helderheid van magnitude 5,4. De ster bevindt zich op een afstand van 56,2 lichtjaar van de Zon. Rho Coronae Borealis is ongeveer even groot, even zwaar en even helder als onze Zon. In 1997 werd bij de ster een planeet ontdekt.

R Coronae Borealis
R Coronae Borealis bevindt zich op een afstand van ongeveer 6000 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 6,5. De ster is variabel, de helderheid varieert met onregelmatige intervallen verschillende magnitudes. Deze variabiliteit werd in 1795 ontdekt door de Engelse astronoom Edward Pigott.

De ster dient als prototype voor een klasse van veranderlijke sterren: de RCB-veranderlijken. De helderheidsveranderingen worden veroorzaakt door een wolk van koolstofgas die om de ster draait. Bij R CrB resulteert dit in helderheidsveranderingen tussen magnitude 5,7 en 14,8. Op het moment dat de wolk koolstofgas zich weer van de ster verwijderd wordt deze week helderder.

Kappa Coronae Borealis – κ Coronae Borealis
Kappa Coronae Borealis bevindt zich op een afstand van ongeveer 101,5 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,8. In 2007 werd een planeet bij de ster ontdekt.

HD 144579
HD 144579 is de meest nabije ster tot de Zon in het sterrenbeeld Corona Borealis. HD 144579 bevindt zich op een afstand van 13,79 lichtjaar van de Zon. Het is een dubbelster met een visuele helderheid van magnitude 5.9.

Eta Coronae Borealis – η Coronae Borealis
Eta Coronae Borealis is een dubbelster met een omlooptijd van 41,5 jaar. De hoofdster heeft een helderheid van magnitude 5.0 en de begeleider is van de 6-de magnitude.

Sigma Coronae Borealis is een dubbelster met een periode van 1000 jaar. De ster is geclassificeerd als een Delta Scuti variabele met een periode van 1.14 dagen.

Nu Coronae Borealis – ν Coronae Borealis
Tenslotte hebben we nog ν1 en ν2. Deze vormen een wijde, optische dubbelster (ze horen dus niet echt bij elkaar). Beide sterren zijn oranje-rode superreuzen die al in een verrekijker zichtbaar zijn.

HD 145457 – Kamui

In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Japan kreeg de ster HD 145457 toegewezen.

Het land gaf de ster de naam Kamui. Kamui een woord in de Ainu taal dat duidt op een bovennatuurlijke entiteit die spirituele energie bezit. De planeet, HD 145457 kreeg de naam Chura. Chura is een woord in de Tyukyan/Okinawan taal dat natuurlijke schoonheid betekent.

HD 145457 is een ster van spectraalklasse K. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 6,57 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 443 lichtjaar van de Aarde.  De ster heeft een geschatte leeftijd van ongeveer 9,3 miljard jaar en bevindt zich aan het einde van zijn leven. De ster is al bezig om helium in zijn binnenste te verbranden. Kamui heeft een massa van ongeveer 1,57 zonsmassa en een diameter van 10 * de straal van de Zon. De ster straalt 50 * meer energie uit dan onze Zon. Kamui heeft een oppervlaktetemperatuur van ongeveer 4740 Kelvin.

De begeleider HD 145457 b werd in 2010 ontdekt. De exoplaneet heeft een massa van 2,9 * de massa van Jupiter. De planeet draait met een periode van 176 om zijn ster heen. De baanexcentriciteit bedraagt 0,112. De gemiddelde afstand tot Kamui bedraagt 0,76 Astronomische Eenheden. HD 145457 b werd door de Subaru telescoop op Hawaii ontdekt met behulp van hele nauwkeurige Dopplermetingen.

XO-1 – Moldoveanu

In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Roemenië kreeg de ster XO-1 toegewezen.

Het land gaf de ster de naam Moldoveanu. Moldoveanu is met een hoogte van 2544 meter de hoogte berg van het Făgăraș-gebergte in Roemenië. De planeet, XO-1 b kreeg de naam Negoiu. Negoiu is met een hoogte van 2535 meter de op een na hoogste berg van het Făgăraș-gebergte in Roemenië.

XO-1 is een ster van spectraalklasse G. De ster is ongeveer 536 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De ster heeft een massa en diameter die gelijk is aan de Zon. De visuele helderheid van de ster bedraagt 11,2.

In 2006 werd de exoplaneet XO-1b ontdekt. Deze exoplaneet werd met de transitiemethode en de XO-telescoop ontdekt door een internationaal team van professionele en amateurastronomen.

De exoplaneet heeft een massa van 0,91 * de massa van Jupiter en draait op een afstand van slechts 0,049 Astronomische Eenheden om zijn ster heen. Negoiu zoals de planeet heet heeft een massa van 1,2 * de massa van Jupiter. De omlooptijd bedraagt slechts 3,94 dagen.

Het bestaan van de planeet werd bevestigd met behulp van de Harlan J. Smith telescoop en de Hobby-Eberley telescoop van de McDonald sterrenwacht van de universiteit van Texas.

De Deep Sky objecten in Corona Borealis

De Corona Borealis cluster van sterrenstelsels (Abell 2065)

Abell 2065 is een dichtbevolkte cluster van sterrenstelsels in het sterrenbeeld Corona Borealis. De cluster bevindt zich op een afstand van 1 tot 1.5 miljoen lichtjaar en bevindt zich ongeveer 1° ten zuidwesten van de ster Bèta Coronae Borealis.

In de cluster bevinden zich op een oppervlakte van ongeveer 1° aan de sterrenhemel meer dan 400 sterrenstelsels. Het helderste stelsel van de groep heeft een visuele helderheid van magnitude 16,5.

IAU-kaart van het sterrenbeeld Corona Borealis
IAU-kaart van het sterrenbeeld Corona Borealis – Noorderkroon
IAU-kaart van het sterrenbeeld Corona Borealis – Noorderkroon

Download de kaart van het sterrenbeeld Corona Borealis – Noorderkroon.

 

Eerste publicatie: 19 juli 2009
Laatste keer gewijzigd op: 26 maart 2020