Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Draco – Draak

Het sterrenbeeld Draco bevindt zich aan de noordelijke sterrenhemel. Het is Latijn voor “draak”. Het sterrenbeeld stelt Ladon uit de Griekse mythologie voor, de draak die de tuin van de Hesperiden bewaakte. Draco maakt deel uit van de 48 klassieke sterrenbeelden van Ptolemeus. Het is een circumpolair sterrenbeeld dat vanuit Nederland de gehele nacht zichtbaar is. Het sterrenbeeld bevat verschillende beroemde deep sky objecten waaronder o.a. de Kattenoog-nevel.

Er is één meteorenzwerm met de radiant in het sterrenbeeld. Dit zijn de Draconiden.

Draco hoort samen met Coma Berenices, Boötes, Camelopardalis, Canes Venatici, Corona Borealis, Leo Minor, Lynx, Ursa Major en Ursa Minor tot de Ursa Major-familie van sterrenbeelden.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Draak Draco Dra Draconis
Zichtbaarheid Het gehele jaar. Voor waarnemers in Nederland en België is het sterrenbeeld circumpolair
Grootte In grootte is Draco het 8ste sterrenbeeld. het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 1083 (°)2 aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Boötes, Hercules, Lyra, Cygnus, Cepheus, Ursa Minor, Camelopardalis en Ursa Major.
Meteorenzwermen Draconiden.

Gegevens sterren

1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

Ster

Naam

Betekenis

Helderheid
(magnitude)

Afstand
(lichtjaar)

α Dra Thuban 1) Slang 3,65 309,2
β Dra Rastaban 1) Kop van de slang 2,78 362,4
γ Dra Eltanin 1) Zeemonster, slang (Arabische naam voor Draco) 2,21 147,6
δ Dra Nodus Secundus of Altais 1) Tweede knoop op bok 3,06 100,4
ε Dra Tyl, Chinees: Kin Yu Chinees: goudvis 3,81 145,6
ζ Dra Aldhibah
Chinees: Kaou Pih. Perzisch: Nodus I
Perzisch: om de knopen van de maanbaan aan te geven 3,15 339,8
ζ Dra Aldhibah 3,17 330
ι Dra Edasich 1) Hyena 3,28 102,2
λ Dra Giausar 1) Draak (mythische Perzische naam) 3,81 334,5
μ Dra Alrakis 1) de Danser 4,92 89
ν Dra Kuma 4,84 100,1
ξ Dra Grumium 1) Kaak 3,71 111,5
σ Dra Alsafi 1) Driepoot om op te koken 4,65 18,81
ψ1 Dra Dziban 1) De twee jakhalzen of de twee wolven 4,56 74,5
42 Dra Fafnir 1) Noorse mythologische dwerg 4,82 313,6
η Dra Athebyne 1) 2,73 92,1
7 Dra Tianyi 1) De Hemelse Grote – godheid uit het Taoïsme 5,43 780
8 Dra Taiyi 1) De Grote – verwijst naar Tao 5,23 96
HD 109246 Funi 1) Oud IJslands woord voor vuur of bles 8,77 222,2
Het sterrenbeeld Draak met de namen van de sterren
Het sterrenbeeld Draco – Draak met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden/Cartes du Ciel

Mythologie

Het oude verhaal over de Draak gaat over de Gouden Appels van de Hesperiden en de elfde opdracht van Heracles.

De elfde opdracht van Heracles was het stelen van de gouden appels van de appelboom die Gaia (moeder Aarde) aan Hera, de koningin van de Hemel, had gegeven bij haar huwelijk met Zeus.
Hera had Ladon, een monsterachtige draak met honderd koppen, gekozen om de kostbare boom te beschermen. Als Ladon met zijn lijf gekronkeld rond de boom in de tuin lag hoefde Hera niet voor haar appels te vrezen.

Heracles verzamelde informatie over de draak om zo een manier te vinden het beest te misleiden en de appels te stelen. Het leek hem een goed idee om Atlas als handlanger te vragen. Atlas was in opstand gekomen tegen Zeus en als straf moest hij de wereldbol op zijn schouders torsen. Als tegenprestatie zou Heracles voor een uurtje of zo de zware wereldbol van Atlas overnemen. Atlas stemde er mee in Heracles te helpen, maar hij zag nog één groot probleem: de Draak. Heracles vond de draak niet zo’n probleem: hij nam pijl en boog en schoot de draak met één welgemikt schot dood.

Terwijl Heracles de globe overnam, sprintte Atlas de tuin in om de appels te stelen. Toen hij terugkwam vond Atlas het eigenlijk niet nodig om meteen weer de globe van Heracles over te nemen: hij was immers van een hele last verlost en stelde Heracles voor nog een uurtje zonder globe te mogen rondlopen. Heracles stemde in maar vroeg of hij eerst nog even een doek of zo op zijn schouders mocht leggen om de last draaglijker te maken. Atlas legde de appels neer en nam de globe even over van Heracles. Die bedankte hem vervolgens hartelijk, pakte de appels en liep weg !!

Wat Ladon betreft, Hera treurde om het verlies van haar draak. Ze plaatste hem daarom aan de hemel, zijn lijf geslingerd rond de noordpool.

De Draak is een circumpolair sterrenbeeld. De ster Thuban (α Draconis) was enkele duizenden jaren geleden zelfs de Poolster. Draco is een groot en oud sterrenbeeld en bevatte in vroeger tijden meer sterren dan nu. Er zijn afbeeldingen bekend van antieke sterrenkaarten waarop Hercules staat afgebeeld met zijn voet op de kop van de Draak.

Afhankelijk van de tijd van het jaar ziet het hoofd van de Draak er anders uit (het hoofd wordt gevormd door de sterren β Dra, γ Dra, μ Dra en ξ). Als β Dra en γ Dra boven staan lijken ze op de ogen van de Draak. In andere perioden van het jaar is de kop van de Draak minder opvallend.

De Draak heeft een paar deepsky objecten, één Messier-object en een aantal leuke dubbelsterren.

De sterren van Draco

Thuban – de Poolster van de farao’s

Ongeveer 5000 jaar geleden, in de tijd dat de Egyptenaren hun piramides bouwden, was Thuban onze Poolster.

Thuban (α Draconis) is geen bijzonder heldere ster maar ze neemt een speciale plaats in de geschiedenis in omdat ze een rol speelt bij de grote piramide van Gizeh. In deze piramide zijn zogenoemde luchtschachten gevonden waarvan men aannam dat ze bedoeld waren voor ventilatie. Omstreeks 1960 ontdekte men echter dat deze schachten waren uitgelijnd op bepaalde sterren of delen aan de sterrenhemel van 5000 jaar geleden.

Het doel van deze uitlijning is nog steeds onduidelijk. De schachten zijn niet recht dus voor sterrenkijken zijn ze ongeschikt. Misschien hebben ze te maken met bepaalde rituelen om de overleden farao naar de hemel op te laten stijgen.

Zeker is wel dat de bouwers in die tijd bekend waren met de sterrenhemel en de beweging van de sterren. Ze wisten dat Thuban hun Poolster was en dat de rest van de sterren er omheen draait.

Gedurende de 26.000 jaar durende precessiecyclus verplaatst de aardas zich langs de sterren. Thuban was 5000 jaar geleden een betere Poolster dan Polaris dat nu voor ons is. De afwijking ten opzichte van de werkelijke pool was veel kleiner. In 2787 v. Chr. bevond Thuban zich exact boven de noordelijke hemelpool.

Onze eigen moderne Polaris was in die tijd een doodgewone ster onder de naam Phoenice. Op 24 maart 2100 zal Polaris het dichtste bij de noordelijke hemelpool staan.

Overigens hebben we na Thuban een periode gehad waarin we geen goede Poolster hadden. Na Thuban bevond Kochab in Ursa Minor zich het dichtste in de buurt van de noordelijke hemelpool. Dit was omstreeks 1100 v. Christus.

Na Polaris zal Er Rai (γ Cephei) de rol van Poolster over nemen maar we zijn dan inmiddels in 4000 na Christus aangekomen. Omstreeks 7500 na Christus zal de ster Alderamin (α Cephei) de rol van Poolster vervullen.

Zoekkaart Thuban
Zoekkaart voor Thuban (alpha Draconis)

Thuban is geen bijzonder heldere ster maar is wel met behulp van de sterrenbeelden Ursa Major en Ursa Minor gemakkelijk te vinden. Trek een denkbeeldige lijn tussen de sterren Pherkad (γ Ursae Minoris) en Mizar (ζ Urae Majoris). Thuban bevindt zich ongeveer halverwege de denkbeeldige lijn tussen deze twee sterren.

Thuban heeft een visuele helderheid van magnitude 3,6. De ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 303 lichtjaar. Tussen ongeveer 3942 en 1793 was Thuban onze poolster. De ster heeft een helderheid van 250 * de helderheid van de Zon.

Thuban is een dubbelster. De hoofdster heeft een begeleider, vermoedelijk een rode of een witte dwerg. De beide sterren draaien iedere 51 dagen om elkaar heen.

De traditionele naam van de ster komt van het Arabische “thu-ban” en dat betekent “de slang”.

Gamma Draconis – γ Draconis – Eltanin
Gamma Draconis heeft een visuele helderheid van magnitude 2,4 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 154 lichtjaar van de Zon. Het is de helderste ster van het sterrenbeeld.

De ster heeft een massa van 1,72 zonsmassa en een helderheid van 471 * de helderheid van de Zon. Gamma Draconis heeft een begeleider van magnitude 13,4. Mogelijk gaat het hier om een rode dwerg.

Over ongeveer 1,5 miljoen jaar zal de ster ons op een kortste afstand van 28 lichtjaar passeren en het zal dan de helderste ster aan de sterrenhemel zijn. Vergelijkbaar met Sirius nu.

De traditionele naam “Etamin” komt van het Arabische “At-Tinnin” en dat betekent “de grote slang”.

Eta Draconis – η Draconis – Athebyne
Eta Draconis is een dubbelster die ongeveer 92,1 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 2,73.

De twee componenten worden aangeduid als Eta Draconis A (Athebyne) en eta Draconis B.

Eta Draconis draagt samen met Zeta Draconis de traditionele Arabische naam al-dhi’byan, de twee wolven die op de loer liggen voor het veulen van de kameel, de ster Al Ruba, die door de kamelenmoeders wordt beschermd.

In 2016 organiseerde De Internationale Astronomische Unie de Working Group on Star Names. Deze werkgroep moest de eigennamen van sterren catalogiseren en standaardiseren. Op 5 september 2017 kreeg de component Eta Draconis A de officiële naam Athebyne (een samentrekking van Adh-dhi’bayn). Op dezelfde dag kreeg de ster Zeta Draconis A de naam Aldhibah.

In het Chinees verwijst de Linkermuur (紫微左垣 – Zǐ Wēi Zuǒ Yuán) van de Verboden Paarse Omheining naar een asterisme bestaande uit de sterren Eta Draconis, Iota Draconis, Theta Draconis, Zeta Draconis, Upsilon Draconis, 73 Draconis, Gamma Cephei en 23 Cassiopeiae.

De Chinese naam voor Eta Draconis is: de derde ster van de Linkermuur van de Verboden Paarse Omheining (紫微左垣 – Zǐ Wēi Zuǒ Yuán) en stelt “de Tweede Minister-President” voor: 少宰  – Shàozǎi.

Eta Draconis A heeft een massa van 2,55 zonsmassa en behoort tot spectraalklasse G. De ster heeft een straal van ongeveer 11 * de straal van de Zon.

Eta Draconis B bevindt zich op een hoekafstand van 5,1 boogseconden van de hoofdcomponent. Deze ster heeft een visuele helderheid van magnitude 8,8. De ster behoort tot spectraalklasse K. Uitgaande van de hoekafstand zijn de beide sterren ongeveer 140 Astronomische Eenheden van elkaar gescheiden. De omlooptijd bedraagt minstens 1000 jaar. 

Beta Draconis – β Draconis – Rastaban
Beta Draconis heeft een visuele helderheid van magnitude 2,8 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 380 lichtjaar. De ster heeft een straal van 40 * de straal van de Zon en een massa van zes zonsmassa. De ster heeft een helderheid van 950 * de helderheid van de Zon en de leeftijd van de ster wordt geschat op 67 miljoen jaar. De ster heeft een begeleider en is dus een dubbelster.

De traditionele naam “Rastaban” komt van het Arabische “ra’s ath-thu’ban” en dat betekent “de kop van de slang”.

Delta Draconis – δ Draconis – Altais
Delta Draconis heeft een visuele helderheid van magnitude 3,1 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 97 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een helderheid van 59 * de helderheid van de Zon. De leeftijd van de ster wordt geschat op 800 miljoen jaar.

De traditionele naam “Altais” komt van het Arabische “Al Tai” en dat betekent “de geit”.

Zeta Draconis – ζ Draconis – Aldhibah
Zeta Draconis heeft een visuele helderheid van magnitude 3,17 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 330 lichtjaar. De ster heeft een straal van 2,5 maal de straal van de Zon en een helderheid van 148 * de helderheid van de Zon. Het is een dubbelster waarvan de twee componenten aangeduid worden als Zeta Draconis A en Zeta Draconis B.

Zeta Draconis A is een ster van spectraalklasse B. De ster heeft een massa van 3,5 zonsmassa en eens traal van 2,5 * de straal van de Zon.

Op Jupiter is Zeta Draconis de poolster.

Zeta Draconis heeft een oude Arabische naam, al-dhi’b – de wolf. In de vrouwelijke vorm is dit “Al-Dhi’bah”. Dit werd in 1899 door R.H. Allen foutief vertaald naar “hyena’s – al-diba”. De beide namen zijn nu met Eta Draconis samengevoegd tot al-dhi’byan. Zeta Draconis is ook wel bekend als Nodus III (de derde knoop of winding in de staart van de Draak)

In 2016 organiseerde de Internationale Astronomische Unie de Working Group on Star Names. Deze werkgroep catalogiseerde en inventariseerde de namen van sterren. Deze werkgroep besloot om eigennamen alleen toe te kennen aan afzonderlijke sterren en niet aan stersystemen. Op 5 september 2017 kreeg Zeta Draconis A daarom de officiële naam Aldhibah. Op dezelfde dag kreeg Eta Draconis A de naam Athebyne toegekend.

In deHindoe mythologie komt Zeta Draconis voor als Tara, de hemelse godin die trouwde met de heer Brhaspati. Aan de nachtelijke hemel werd een goddelijk schouwspel opgevoerd toen Chandra, de Maan Tara – de blauwe poolster van Brhaspati – de planeet Jupiter, begeerde en ontvoerde. Tara zou later geboorte geven aan Boeddha – Mercurius.

In de oude Chinese astronomie verwijzen de sterren Zeta Draconis, Iota Draconis, Eta Draconis, Theta Draconis, Upsilon Draconis, 73 Draconis, Gamma Cephei en 23 Cassiopeiae naar een asterisme dat de Linkermuur (Zǐ Wēi Zuǒ Yuán – 紫微左垣) van de Verboden Paarse Omheining wordt genoemd.

De Chinese naam voor Zeta Draconis is de Vierde Ster van de Linkermuur van de Verboden Paarse Omheining (Zǐ Wēi Zuǒ Yuán sì – 紫微左垣四). De ster zelf verwijst naar de Eerste Minister (Shangbi – 上弼). Dit werd later door R.H. Allen verbasterd tot Shang Pih – de Hogere Minister.

Iota Draconis – ι Draconis – Edasich
Iota Draconis heeft een visuele helderheid van magnitude 3,3 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 101 lichtjaar van de Zon. In 2002 werd een planeet bij de ster ontdekt. Iota Draconis is een beetje zwaarder dan de zon en heeft een straal van 12 maal de straal van de Zon. De helderheid bedraagt 55 maal de helderheid van de Zon en astronomen vermoeden dat er een stofschijf om de ster draait.

Chi Draconis – Χ Draconis – Batentaban Borealis
Chi Draconis is een meervoudige ster op een afstand van 26,3 lichtjaar van de Zon. Het systeem heeft een gezamenlijke visuele helderheid van magnitude 3,6. De hoofdcomponent heeft een helderheid van magnitude 5,7 en is ongeveer tweemaal zo helder als onze Zon. De begeleider heeft een visuele helderheid van magnitude 5,7.

De sterren vormen een spectroscopische dubbelster en draaien met een periode van 280,6 dagen om een gemeenschappelijk zwaartepunt, de sterren zijn slechts een Astronomische Eenheid van elkaar gescheiden.

Phi Draconis – φ Draconis – Batentaban Australis
Phi Draconis bevindt zich op een afstand van ongeveer 300 lichtjaar. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,2. Het is een meervoudige ster waarvan de twee helderste sterren met een periode van 307,8 jaar om elkaar heen draaien. De hoofdcomponent, Phi Draconis A is ook nog een onoplosbare dubbelster.

Xi Draconis – ξ Draconis – Grumium
Xi Draconis bevindt zich op een afstand van 112,5 lichtjaar van de Zon en heeft een helderheid van magnitude 3,8.

Lambda Draconis – λ Draconis – Gianfar – Giausar
Lambda Draconis bevindt zich op een afstand van 334 lichtjaar van de Zon en heeft een visuele helderheid van magnitude 4,1.

Mu Draconis – μ Draconis – Alrakis
Mu Draconis is een meervoudige stersysteem in de buurt van de kop van de Draak. Het stersysteem heeft een gecombineerde helderheid van magnitude 4,92. Het systeem is ongeveer 89 lichtjaar verwijderd van de Aarde.

Het systeem bestaat uit de hoofdcomponent Mu Draconis A – Alrakis, een tweede dubbelster (Mu Draconis B) en een enkelvoudige ster die Mu Draconis C heet. De twee componenten van Mu Draconis B hebben de aanduidingen Mu Draconis Ba en Bb.

Mu Draconis A en Ba zijn twee nagenoeg identieke sterren van spectraalklasse F. Ze hebben een massa van 1,35 zonsmassa respectievelijk 1,30 zonsmassa. Ook hebben beide sterren een vergelijkbare helderheid van respectievelijk magnitude 5,66 en 5,69. Mu Draconis Bb heeft een massa van 0,2 zonsmassa. Mu Draconis C heeft een massa van 0,29 zonsmassa. Deze laatste ster heeft een visuele helderheid van de 14de magnitude en bevindt zich op een hoekafstand van 13,2 boogseconden van de heldere twee sterren.

Mu Draconis heeft de traditionele Arabische naam Arrakis (ook wel Errakis). Dit komt van het Arabische “al-raqis”, de draf van een kameel, ook wel vertaald als “de dansende”.

In 2016 stelde de Internationale Astronomische Unie de Working Group on Star Names in. Deze werkgroep catalogiseerde en standaardiseerde sternamen. De werkgroep besloot om eigennamen alleen toe te kennen aan individuele sterren en niet aan stersystemen. De component Mu Draconis A kreeg op 1 februari 2017 de officiële naam “Alrakis” toegekend.

Samen met Beta Draconis – Rastaban, Gamma Draconis – Eltanin, Nu Draconis – Kuma en Xi Draconis (Grumium) waren deze sterren de “Al ‘Awaïd – de Kamelenmoeders. In het Latijn stonden ze bekend als “Quinque Dromedari”.

De science-fictionschrijver Frank Herbert noemde in zijn Dune-boeken, de hoofdplaneet van Canopus – alpha Carinae, Arrakis. Hij wist dat dit letterlijk vertaald ‘de danser – al-Raqis” betekent.

Epsilon Draconis – ε Draconis – Tyl
Epsilon Draconis heeft een visuele helderheid van magnitude 4,0 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 148 lichtjaar. De leeftijd van de ster wordt geschat op ongeveer 500 miljoen jaar. De ster heeft een helderheid van 60 * de helderheid van de Zon. De ster draait met een snelheid van 1,2 km/sec in 420 dagen eenmaal om zijn as. De hoofdster heeft een begeleider die een visuele helderheid van magnitude 7,3 heeft. Deze begeleider bevindt zich op een afstand van 3,2 boogseconden.

Kappa Draconis – κ Draconis – Shaowei
Kappa Draconis heeft een visuele helderheid van magnitude 3,8, de ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 490 lichtjaar. De ster heeft een massa van 5 zonsmassa en een helderheid van meer dan 1400 * de helderheid van de Zon. Kappa Draconis is aan zijn rode reuzenstadium begonnen.

Tussen 1793 en 1000 voor Christus bevond Kappa Draconis zich het dichtste bij de noordelijke hemelpool maar de ster werd niet als poolster beschouwd. Die eer ging naar Beta Ursae Minoris, Kochab, omdat die veel helderder was.

Theta Draconis – θ Draconis
Theta Draconis bevindt zich op een afstand van ongeveer 68,6 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,1. De ster heeft een massa van 1,21 zonsmassa en straal van 2,5 maal de straal van de Zon en ze is 8,7 * zo helder als de Zon.

Theta Draconis is een nauwe spectroscopische dubbelster met een periode van 3,07 dagen. De ster draait met een snelheid van 28 kilometer per seconde om zijn as waardoor een volledige omwenteling slechts 4,5 dagen duurt.

Omicron Draconis – ο Draconis
Omicron Draconis heeft een visuele helderheid van magnitude 4,6 en bevindt zich op een afstand van 323 lichtjaar. De ster heeft een straal van 30 * de straal van de Zon en een helderheid van 69 * de helderheid van de Zon. Het is een spectroscopische dubbelster.

Op Mercurius is Omicron Draconis de poolster.

Sigma Draconis – σ Draconis – Alsafi
Sigma Draconis bevindt zich op een afstand van slechts 18,8 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,7. Sigma Draconis heeft een helderheid van 0,43 * de helderheid van de Zon en de ster is ietsje minder waar. In 2007 werd een planeet met de massa van Jupiter gevonden in een baan om de ster.

Psi1 Draconis – ψ1 Draconis -Dziban
Psi¹ Draconis is een drievoudige ster die slechts 75 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. In eerste instantie werd het gezien als een dubbelster bestaande uit een ster van spectraalklasse K en een hoofdreeksster van spectraalklasse F. Het stersysteem kreeg de aanduiding Psi1 Draconis – Dziban. In 2015 ontdekte men dat Psi1 Draconis A een spectroscopische dubbelster was waardoor het dus een drievoudig stersysteem werd. De begeleider van Psi1 Draconis A werd Psi1 Draconis C genoemd.

In 2015 werd een exoplaneet ontdekt in een baan rond Psi1 Draconis b. Deze exoplaneet heeft de aanduiding Psi1 Draconis Bb gekregen.

Psi1 Draconis B draagt de officiële naam Dziban. Deze naam is afkomstig van het Arabische Adh-Dhi’ban en dat betekent “de twee wolven” of de “twee jakhalzen”. In 2016 organiseerde de Internationale Astronomische Unie de Working Group on Star Names. Deze WGSN heeft als doel het catalogiseren en standaardiseren van eigennamen van sterren. De werkgroep besloot om eigennamen toe te kennen aan individuele sterren en niet aan complete stersystemen. Op 5 september 2017 kreeg de component Psi1 Draconis A de officiële naam Dziban.

In de Chinese astronomie wordt Psi1 Draconis Nushi genoemd (女史). Dit betekent “Vrouwenprotocol”. De ster maakt deel uit van het asterisme “Vrouwenprotocol” in de Verboden Paarse Omheining. Nushi werd door R.H. Allen omgezet naar Niu She en dat betekent “de paleisgouvernante” of “een Geletterde Vrouw”.

Exoplaneet
De exoplaneet Psi1 Draconis Bb werd ontdekt met behulp van de Dopplermethode. De exoplaneet heeft een massa van minimaal 1,53 * de massa van Jupiter en draait met een periode van 8,5 jaar om zijn ster heen. De gemiddelde afstand tot de ster bedraagt 4,43 Astronomische Eenheden. De excentriciteit van de baan is redelijk groot: 0,40.

42 Draconis
42 Draconis bevindt zich op een afstand van ongeveer 320 lichtjaar en heeft een helderheid van magnitude 4,8. In 2009 werd een zogenaamde super-Jupiter in en baan om de ster gevonden.

Nu Draconis – ν Draconis – Kuma

Nu Draconis is een dubbelster bestaande uit ν1 en ν2 Draconis die 62 boogseconden uit elkaar staan. ν2 Draconis heeft een begeleider die in 38,6 dagen er omheen draait. Het systeem heeft een gecombineerde helderheid van magnitude 4,1.

Samen met Beta Draconis – Rastaban, Gamma Draconis – Eltanin, Mu Draconis – Alrakis en Xi Draconis – Grumium is dit het Arabische asterisme Al “awaïd – de Kamelenmoeders. Dit werd later vertaald naar het Latijn als de  Quinque Dromedari.

In de Chinese klassieke astronomie maakt Nu Draconis samen met Xi Draconis, Beta Draconis, Gamma Draconis en Iota Herculis het sterrenbeeld Tian Bàng – de Hemelse Dorsvlegel (天棓). Nu Draconis heet, volgens de Chinese naamgeving dan Tian Bàng er (天棓二) – de Tweede Ster van de Hemelse Dorsvlegel.

Mu Draconis – μ Draconis – Arrakis
Ook Mu Draconis is een dubbelster die een gecombineerde visuele helderheid heeft van magnitude 4,9. De ster bevindt zich op een afstand van 85 lichtjaar. De naam Arrakis komt van het Arabische “al-raqis” en dat betekent “de danser”. Arrakis is ook de naam van een planeet uit de Dune-boeken van Frank Herbert.

7 Draconis – Tianyi
7 Draconis is ongeveer 780 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 5,4. Het is een ster van spectraalklasse K die een straal heeft van ongeveer 67 * de straal van de Zon.

7 Draconis draagt de traditionele Chinese naam Tianyi – de Hemelse Grote. Tianyi is een godheid uit het Taoïsme. In 2016 stelde de Internationale Astronomische Unie de Working Group in Star Names in. Deze werkgroep moest zich bezig houden met ne inventariseren en standaardiseren van sternamen. Op 30 juni 2017 kreeg 7 Draconis officieel van de IAU de naam Tianyi.

8 Draconis – Taiyi
8 Draconis is ongeveer 96 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Ongeveer 2,6 miljoen jaar geleden was dit nog maar slechts 40,6 lichtjaar. Taiyi heeft een visuele helderheid van magnitude 5,2.

8 Draconis is een hoofdreeksster van spectraalklasse F en het is tevens een Gamma Doradus-veranderlijke ster waarvan de helderheid met ongeveer 1/10de varieert. De ster draait met een snelheid van 120 kilometer per seconde relatief snel om zijn as. 8 Dra heeft een massa van 1,56 zonsmassa en een straal van 1,50 * de straal van de Zon. Op infrarode golflengtes van 24 en 70 µm is er een overmaat aan infrarode straling aangetroffen en dat duidt op de aanwezigheid van een circumstellaire stof schijf die om de ster heen draait. In 2000 kreeg de ster vanwege zijn variabiliteit ook de aanduiding IR Draconis.

De ster draagt de traditionele Chinese naam Taiyi, dit is afgeleid van Tai Yi – de Grote en verwijst naar Tao. In 2016 organiseerde de Internationale Astronomische Unie de Working Group on Starnames om sternamen te catalogiseren en te standaardiseren. Op 30 juni 2017 gaf de WGSN de naam Taiyi aan de ster.

26 Draconis
26 Draconis een drievoudige ster bestaande uit een spectroscopische dubbelster met een periode van 76 jaar. De derde ster is een rode dwerg die 12,2 boogseconden is gescheiden van het hoofdpaar. De drie sterren hebben dezelfde eigenbeweging en ze maken vermoedelijk deel uit van de Ursa Major-groep van bewegende sterren. 26 Draconis bevindt zich op een afstand van ongeveer 46 lichtjaar van de Zon.

42 Draconis – Fafnir
42 Draconis is ongeveer 315 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De ster heeft een visuele helderheid van 4,82. In 2009 werd er een exoplaneet gevonden bij deze ster, officieel 42 Draconis b geheten wordt  de exoplaneet ook wel “Orbitar” genoemd.

De ster is van spectraalklasse K, de massa is ongeveer gelijk aan de massa van de Zon en de straal bedraagt 22 * de straal van de Zon. De leeftijd van de ster wordt geschat op 9,5 miljard jaar. Op Venus is 42 Draconis momenteel de poolster.

In juli 2014 lanceerde de Internationale Astronomische Unie een campagne om bepaalde exoplaneten een eigennaam te geven. Deze naamgeving verliep via een openbare inschrijving. In 2017 werden de winnende namen bekend gemaakt en kreeg 42 Draconis de naam “Fafnir” en de exoplaneet 42 Draconis b werd “Orbitar” gedoopt.

Fafnir as een Noorse mythologische dwerg die in een draak veranderde. Het is ook de naam van een fictieve planeet in de boeken van science fictionschrijver Larry Niven. Orbitar is een hommage aan de diverse ruimtevaartactiviteiten van de NASA.

BY Draconis
BY Draconis is een meervoudige ster bestaande uit een dubbelster met een periode van 5,98 dagen en een derde ster op en afstand van 17 boogseconden. Mogelijk is er nog een vierde ster aanwezig maar die is niet bevestigd.

BY Draconis is het prototype van een klasse van veranderlijke sterren. De veranderlijkheid wordt veroorzaakt door grote zonnevlekken in de fotosfeer in combinatie met een snelle rotatie. De twee hoofdsterren van BY Draconis zijn vermoedelijk nog erg jong en nog niet op de hoofdreeks aangekomen.

Struve 2398 – Gliese 725 – HD 173739/HD 173740
Ook Struve 2398 is een dubbelster bestaande uit twee rode dwergen die zich gedragen als flare sterren. De sterren draaien met een periode van 295 jaar om een gemeenschappelijk zwaartepunt en ze bevinden zich op 56 Astronomische Eenheden van elkaar. Beide sterren zijn een sterke bron van röntgenstraling. Struve 2398 bevindt zich op een afstand van slechts 11,52 lichtjaar van de Zon. De sterren hebben een helderheid van magnitude 8,9 respectievelijk 9,7.

Kepler-10b
Kepler-10 bevindt zich op een afstand van ongeveer 564 lichtjaar. Het is de eerste ster waarbij de Kepler ruimtetelescoop een kleine planeet heeft gevonden. Er draaien minstens twee planeten om de ster. De eerste, Kepler-10b werd in januari 2011 ontdekt. Deze planeet draait met een periode van 0,8 dagen om de ster heen. De tweede planeet, Kepler-10c, werd in mei 2011 ontdekt. Deze planeet draait in 42,3 dagen om de ster heen.

Kepler-10 is een ster van spectraalklasse G, net zoals onze Zon. De ster heeft een leeftijd van ongeveer 11,9 miljard jaar. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 11,0 en kan dus niet met het blote oog gezien worden.

HD 109246 – Funi
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. IJsland kreeg de ster HD 109246 toegewezen.

IJsland gaf de ster HD 109246 de naam Funi. Funi is een oud IJslands woord dat vuur of bles betekent.

De exoplaneet HD 109246 b kreeg de naam Fold. Fold is een oud IJslands woord dat aarde of grond betekent.

HD 109246 is een ster van spectraalklasse G die ongeveer 222,2 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 8,77. Funi heeft een massa van 1,01 zonsmassa en een straal van 1,02 * de straal van de Zon.

De exoplaneet HD 109246 b werd 2010 met behulp van de radiale snelheidsmethode ontdekt.

Fold heeft een straal van 0,9018* de straal van Jupiter en een massa van 0,77 * de massa van Jupiter. Fold draait op een gemiddelde afstand van 0,33 Astronomische Eenheden om Funi heen. De planeet heeft daar 68,3 dagen voor nodig. De excentriciteit van de baan bedraagt 0,12.

Draco op oude sterrenkaarten

Draco en Ursa Minor uit Urania's Mirror
Draco – uit Urania’s Mirror (ca. 1825), samen met Ursa Minor. By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10050.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

Draco – uit de Uranometria van Johann Bayer uit 1603.

Draco – uit de Uranographia van Hevelius (ca. 1690)

Draco uit de Atlas Celeste van John Bevis (ca. 1750)

 

R Draconis is een veranderlijke ster van het Mira-type met een periode van 245,6 dagen. De helderheid schommelt tussen magnitude 6,7 en 13,2. In de derde week van april 2000 is een maximum van de ster.

Deep Sky objecten

Messier 102

Messier 102 in Draco
Messier 102 in Draco. Door NASA, ESA, the Hubble Heritage Team (STScI/AURA), and R. Gendler (for the Hubble Heritage Team). Acknowledgment: J. GaBany – http://www.spacetelescope.org/news/heic1302/ (see also http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2013/06/), Publiek domein, Koppeling

Andere benamingen: M102, NGC 5866, spindel sterrenstelsel
Type object: Elliptisch melkwegstelsel
Sterrenbeeld: Draco
Afstand: 45,000,000 lichtjaar
Visuele helderheid: 9,9
Schijnbare grootte: 5,2*2,3

Messier 102 is een lastig te vinden melkwegstelsel. Het bevindt zich ruwweg 10 graden oostnoordoosten van de ster Eta Ursae Majoris – 10 graden ten zuiden van Gamma Ursae Majoris. Je hebt er minimaal een 10 cm telescoop voor nodig om het te kunnen vinden en daarnaast een donkere sterrenhemel. In een 20 cm telescoop is onder goede omstandigheden enig detail zichtbaar. Heb je de beschikking over een hele donkere sterrenhemel dan kan je ook beginnen bij de ster Iota Draconis en van daaruit ongeveer 3 graden naar het zuidwesten bewegen in de richting van Eta Ursae Majoris of de ster Theta Bootis gebruiken: M102 ligt net ten zuiden van deze ster.

M102 bevindt zich op een afstand van 45 miljoen lichtjaar en het maakt deel uit van een groep van melkwegstelsels. Het is een lensvormig stelsel waar we ongeveer van de zijkant tegenaan kijken. Met behulp van de Hubble Space Telescope zijn vervormingen in het stelsel zichtbaar die er op duiden dat in het verleden een ander sterrenstelsel op relatief korte afstand is gepasseerd.

NGC 5866 is vermoedelijk voor het eerst door Pierre Mechain gezien in maart 1783 als hij schrijft: ik noteer alleen dat no 101 en 102 op pagina 97 hetzelfde zijn. Ze zijn als twee verschillende gezien door een fout in de hemelkaarten. Later merkt Bode op: Messier noemt onder nummer 102 een nevel die ik heb gevonden tussen Omicron (eigenlijk Theta) Bootis en Iota Draconis; maar dit is een fout. Deze nevel is dezelfde als 101.

De nummering van Messier zal wel voor altijd onderwerp van discussie blijven maar ook andere bekende astronomen konden er wat van. De beide Herschels observeerden M102. Zo verwarde John Herschel M102 met NGC 2665, een sterrenstelsel in Ursa Major.

NGC 4236

NGC 4236 in Draco
NGC 4236 in Draco. Door GALEX – http://nedwww.ipac.caltech.edu/cgi-bin/nph-imgdata?objid=29790&objname=NGC%204236, Publiek domein, Koppeling

Andere benamingen: NGC 5866, Caldwell 3
Type object: Balkspiraalvormig sterrenstelsel
Sterrenbeeld: Draco
Afstand: 11,700,000 lichtjaar
Visuele helderheid: 10.5
Schijnbare grootte: 21.9’* 7.2′

NGC4236 is een lid van de M81 groep van melkwegstelsels die zich op een afstand van ± 11.700.000 lichtjaar bevindt. Het sterrenstelsel werd op 6 april 1793 ontdekt door Wiilliam Herschel.

 

NGC 5907

NGC 5907 in Draco
NGC 5907 in Draco. Door Jschulman555Eigen werk, CC BY 3.0, Koppeling

NGC 5907 staat in hetzelfde gebied op ongeveer 8 boogminuten ten noorden van M102.

NGC 5907 heeft een visuele helderheid van magnitude 11,1 en een schijnbare grootte van 12,7′ * 1,4′. Het sterrenstelsel bevindt zich op een afstand van ongeveer 53,5 miljoen lichtjaar van de Aarde. In 1940- was supernova 1940A zichtbaar in dit stelsel.

NGC 5907 werd op 5 mei 1788 ontdekt door William Herschel.

NGC 5985

NGC 5985 in Draco
NGC 5985 in Draco. Door Sloan Digital Sky Survey – http://skyserver.sdss.org/dr14/SkyServerWS/ImgCutout/getjpeg?TaskName=Skyserver.Chart.Image&ra=234.9044250917890&dec=+59.3320128240515&scale=0.3&width=800&height=800&opt=&query=, CC BY 4.0, Koppeling

NGC 5985 is een spiraalstelsel dat alleen onder goede omstandigheden zichtbaar is. We vinden NGC 5985 tussen iota en gamma Draconis. In hetzelfde gebied vinden we ook NGC 5982. Dit is een elliptisch melkwegstelsel van magnitude 12.

NGC 5985 heeft een visuele helderheid van magnitude 14,2 en een schijnbare grootte van 5,5′ * 3,0′. Het stelsel is ongeveer 140 miljoen kilometer verwijderd van de Aarde. Het heeft een doorsnede van 236.900 lichtjaar.

NGC 5985 werd op 25 mei 1788 ontdekt door William Herschel.

NGC 6543

NGC 6543 in Draco
NGC 6543 in Draco. By J.P. Harrington and K.J. Borkowski (University of Maryland), and NASA – HST’s Greatest Hits, Public Domain, Link

De Kattenoog-nevel (NGC 6543, Caldwell 6) is de enige planetaire nevel in het sterrenbeeld Draak (Draco). De nevel bevindt zich halverwege de sterren δ Draconis en ζ Draconis. Bij een vergroting van 30-40x is de nevel net zichtbaar tussen de omliggende sterren. Hij lijkt een beetje op een sneeuwbal met soms een beetje een groenachtige kleur. Bij vergrotingen van 100x of meer is de nevel veel beter te bestuderen.

In de 18-de en 19-de eeuw dachten astronomen dat planetaire nevels gebiedjes met sterren waren die niet van elkaar gescheiden konden worden. De Engelse amateur-astronoom William Huggins richtte een spectroscoop op de kattenoog-nevel en hij ontdekte dat het licht compleet verschilde met dat van normaal sterlicht. Hij zag een vreemd spectrum met een onbekend element dat hij nebulium doopte. Tientallen jaren later ontdekte men dat dit nebulium geïoniseerd zuurstof was dat alleen in het vacuüm van de ruimte kan voorkomen. Dit type geïoniseerd zuurstof wordt OIII genoemd. Tegenwoordig zijn er speciale OIII-filters te koop die je in het oculair van je telescoop kan schroeven en die het licht van dit zuurstof-ion doorlaten. Deze filters zorgen er voor dat de kattenoog-nevel en andere gebieden aan de hemel die veel OIII bevatten veel beter zichtbaar zijn.

Door een telescoop gezien is de Kattenoog-nevel niet bijster interessant, de nevel toont zijn pracht alleen fotografisch. De structuur van de nevel wordt veroorzaakt door een stervende ster die ongeveer zo groot is als onze zon.

NGC 6543 is een planetaire nevel op een afstand van ongeveer 330 lichtjaar. De nevel heeft een visuele helderheid van magnitude 9.8 Het is één van de meest complexe nevels die we kennen. De Kattenoog-nevel is ongeveer 1000 jaar oud en is ontstaan toen een hete oude ster in zijn rode reusstadium zijn buitenste lagen wegblies.

De centrale ster behoort tot spectraalklasse O en is meer dan 10.000 * zo helder als de Zon. Vanwege de complexiteit van de nevel denkt men dat het een dubbelster is. Door de sterke stellaire wind verliest de ster enorme hoeveelheden materie en men denkt dat de huidige massa ongeveer gelijk is aan de massa van de Zon.

De Kattenoog-nevel werd in februari 1786 ontdekt door William Herschel. In augustus 1864 werd de Kattenoog-nevel de eerste planetaire nevel die door middel van spectroscopie werd bestudeerd. Het was de astronoom William Huggins die dit deed.

Het Draco dwergsterrenstelsel

Het Draco Dwergsterrenstelsel in Draco
Het centrale deel van het Draco Dwergsterrenstelsel in Draco. By en:NASA, en:STScI, en:WikiSkyen:WikiSky’s snapshot tool – [1], Public Domain, Link

Het Draco dwergsterrenstelsel is een bolvormig sterrenstelsel dat een visuele helderheid van magnitude 10,9 heeft en zich op een afstand van 260.000 lichtjaar van ons vandaan bevindt. Het is één van de zwakste satellietstelsels van ons eigen sterrenstelsel en het maakt dus ook deel uit van de Lokale Groep.

Het Draco dwergsterrenstelsel is in 1954 ontdekt door de Amerikaanse astronoom Albert Wilson. Men denkt dat het stelsel grote hoeveelheden donkere materie bevat.

Abell 2218

Abell 2218 in Draco
Abell 2218 in Draco. By Andrew Fruchter (STScI) et al., WFPC2, HST, NASA – NASA, Public Domain, Link

Abell 218 is een cluster van sterrenstelsels op een afstand van 2,4 miljard lichtjaar van ons vandaan. De cluster bevat duizenden sterrenstelsels. De cluster werd als zwaartekrachtlens gebruikt om het meest verre object in het heelal te vinden. Dit is een 13 miljard jaar oud sterrenstelsel dat wij op Aarde zien als was het pas 750 miljoen jaar oud.

Arp 188 – het kikkervis-stelsel

Arp 188 in Draco
Arp 188 in Draco. By NASA, H. Ford (JHU), G. Illingworth (USCS/LO), M. Clampin (STScI), G. Hartig (STScI), the ACS Science Team, and ESA. – File Description, Public Domain, Link

Arp 188 is een verstoord balkspiraalstelsel dat een visuele helderheid van magnitude 14,4 heeft en zich op een afstand van 400 miljoen lichtjaar bevindt. Het is bekend vanwege en enorm spoor van sterren dat ongeveer 280.000 lichtjaar lang is. De beschadigde vorm van het stelsel is mogelijk ontstaan tijdens een botsing met een ander stelsel dat zich ongeveer 300.000 lichtjaar verder weg bevindt.

Q1634+706

Q134+706 is een quasar. Het is een meest verre object dat met een amateurtelescoop zichtbaar is. De quasar heeft een visuele helderheid van magnitude 14,4 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 12,9 miljard lichtjaar.

NGC 6340

NGC 6340 in Draco
NGC 6340 in Draco. Door Jschulman555Eigen werk, CC BY-SA 4.0, Koppeling

NGC 6340 is een spiraalstelsel op een afstand van ongeveer 52 miljoen lichtjaar en een visuele helderheid van ongeveer 11,9.

NGC 6340 werd op 6 juni 1788 ontdekt door William Herschel.

NGC 5879

NGC 5879 in Draco
NGC 5879 In Draco. Door en:NASA, en:STScI, en:WikiSkyen:WikiSky’s snapshot tool – [1], Publiek domein, Koppeling
NGC 5879 is een spiraalstelsel dat deel uitmaakt van de NGC 5866 groep. Het stelsel heeft een helderheid van magnitude 12,4 en het is op 5 mei 1788 ontdekt door William Herschel.

NGC 4319 en Markarian 205

NGC 4319 in Draco
NGC 4319 in Draco. Door NASA/ESA and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA) – http://www.spacetelescope.org/images/opo0223a/http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2002/23/image/a (direct link), Publiek domein, Koppeling

NGC 4319 is een balkspiraalvormig sterrenstelsel op een afstand van 92 miljoen lichtjaar en een visuele helderheid van magnitude 12,8. Markarian 205 is een quasar in de nabijheid van het sterrenstelsel.

In 1971 werd er een heldere brug tussenbeide objecten gevonden. Deze brug is in 2002 bevestigd door een foto gemaakt met de Hubble Space Telescope. Sindsdien wordt er heftig over gediscussieerd want de waargenomen brug gaat in tegen de hypothese van een uitdijend heelal. De twee objecten hebben namelijk een verschillende roodverschuiving (de roodverschuiving is een maat voor de snelheid en de afstand van een object). Markarian 205 zou zich op een afstand van 1,2 miljard lichtjaar bevinden terwijl NGC 4319 zich veel dichterbij bevindt. Als de brug bestaat, en de foto duid daar op, dan kunnen de twee objecten zich nooit zo ver van elkaar bevinden.

NGC 4319 werd op 10 december 1797 ontdekt door William Herschel.

NGC 4236

NGC 4236 in Draco
NGC 4236 in Draco. By GALEX – http://nedwww.ipac.caltech.edu/cgi-bin/nph-imgdata?objid=29790&objname=NGC%204236, Public Domain, Link

NGC 4236 is een balkspiraalvormig sterrenstelsel dat een visuele helderheid van magnitude 10,5 heeft. Het stelsel maakt deel uit van de M81-groep van sterrenstelsels waartoe ook Messier 81 (Bode’s stelsel) en Messier 82 (het Sigaar-stelsel) behoren. Beide stelsels bevinden zich in het sterrenbeeld Grote Beer – Ursa Major.

NGC 4236 werd op 6 april 1793 ontdekt door William Herschel.

NGC 6503

NGC 6503 in Draco
NGC 6503 in Draco. Door NASA, ESA, D. Calzetti (University of Massachusetts), H. Ford (Johns Hopkins University), and the Hubble Heritage (STScI/AURA)-ESA/Hubble Collaboration – http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2015/23/image/a/warn/ (image link)See also http://www.spacetelescope.org/images/heic1513a/, Publiek domein, Koppeling

NGC 6503 is een dwergspiraalstelsel dat een visuele helderheid heeft van magnitude 10,2 en ongeveer 17 miljoen lichtjaar van ons is verwijderd. Het stelsel lijk op ons eigen sterrenstelsel maar is slechts een derde van onze grootte.

Het stelsel bevindt zich in een gebied dat bekend staat als de Lokale Leegte, dit is een groot en leeg gebied in de ruimte in de buurt van de Lokale Groep. Deze leegte heeft een doorsnede van 30 tot 150 miljoen lichtjaar en is in 1987 ontdekt door Brent Tully en Rick Tisker.

NGC 6503 zelf werd in juli 1854 ontdekt door de Duitse astronoom Arthur Auwers.

IAU-kaart van het sterrenbeeld Draco
IAU-kaart van het sterrenbeeld Draco – Draak
IAU-kaart van het sterrenbeeld Draco – Draak

Download de kaart van het sterrenbeeld Draco – Draak.

 

Eerste publicatie: 20 juli 2009
Laatste keer gewijzigd op: 1 augustus 2020