Vormen van melkwegstelsels – het Hubble diagram

De vele verschillende sterrenstelsels of melkwegstelsels zoals ze ook wel worden genoemd zijn in de dertiger jaren van de vorige eeuw door de Amerikaanse astronoom Edwin Hubble geclassificeerd.

Hubble stelde een vorkdiagram op waarin de vier bekende vormen van melkwegstelsels een plaats kregen: elliptische stelsels, spiraalstelsels, lensvormige stelsels en onregelmatig gevormde stelsels.

Spiraalstelsels (Sa) hebben het klassieke draaikolk-uiterlijk met een platte schijf, een dikkere centrale kern en sierlijke spiraalarmen met daarin gebieden waarin stervorming plaatsvindt. Sommige spiraalstelsels hebben een balk door het centrum heen: balkspiraalstelsels (SB). Hubble deelde ze als volgt in: strak opgewonden spiraalarmen (Sa, SBa) en los opgewonden spiraalarmen (Sc en SBc).Voorbeelden: M31, M81 en ons eigen Melkwegstelsel.

Elliptische stelsels hebben geen stofbanen en zijn er redelijk eentonig uit. Ze bestaan voor een groot gedeelde uit oude sterren. Elliptische stelsels worden ingedeeld van E0 (rond) tot E7 (sterk elliptisch). Voorbeelden: M49 en M87.

Lensvormige sterrenstelsels (So of SB0) bevinden zich in het centrum van Hubble’s vorkdiagram. Ze hebben een centrale verdikking die wordt omringt door een schijfachtige structuur die stofbanen vertoond maar die geen spiraalarmen heeft. Ze vertonen ook geen stervormingsgebieden. Voorbeelden: M85 en NGC5866.

Onregelmatig gevormde stelsels hebben een onbepaalde vorm. Het zijn vaak kleine sterrenstelsels die te weinig zwaartekracht in zich hebben om een regelmatige vorm aan te nemen, bijvoorbeeld de Magelhaanse Wolk of het zijn grote stelsels die van vorm zijn veranderd onder invloed van een zeer grote zwaartekrachtsverstoring zoals bijvoorbeeld M82.

Hubble geloofde dat zijn diagram ook de evolutie van sterrenstelsels goed weergaf. Van elliptisch tot lensvormig tot spiraalvormen en onregelmatige stelsels. Echter tegenwoordig denken astronomen meer tegenovergesteld. Het vroeg universum werd gedomineerd door spiraalvormige en onregelmatige sterrenstelsels die in de tijd onder invloed van de zwaartekracht samen worden getrokken en vervormen tot elliptische stelsels. Dit wordt bevestigd door waarnemingen aan grote clusters van sterrenstelsels.