meteoren

De Delta Aquariden in 2023

Elk jaar komen er in de nazomer twee meteorenzwermen samen – de beroemde Perseïden en de minder bekende Delta Aquariden. De Delta Aquariden pieken altijd eind juli en de Perseïden pieken rond 12 en 13 augustus.

Wanneer kijken: Kijk eind juli tot begin augustus van halverwege de avond tot zonsopkomst. Er is een voorspelde piek voor 27 juli 2023 om 2 uur Nederlandse tijd. Maar deze meteorenzwerm heeft geen duidelijke piek. De zwerm kabbelt gestaag voort van eind juli tot begin augustus en bundelt zijn krachten met de Perseïden van augustus. In feite vliegen de Delta Aquariden wekenlang.

Maanfase: in 2023 is het op 1 augustus om 20:32 uur Nederlandse tijd Volle Maan. Maak gebruik van de maanloze nachten eind juli om de Delta Aquariden (en de vroege Perseïden) te bekijken.

Radiant: de radiant komt in de loop van de avond op en staat om 2 uur op zijn hoogst en bij zonsopkomst nog laag boven de horizon.

Activiteitsperiode: van 18 juli tot 21 augustus

Aantal meteoren, tijdens maximum, onder optimale omstandigheden: de Delta Aquariden hebben een maximale ZHR tijdens een maanloze nacht van 15 tot 20 meteoren. Als je begin augustus kijkt dan zie je een mix van Delta Aquariden en Perseïden.

Opmerking: net zoals de Eta Aquariden in mei zijn de Delta Aquariden eigenlijk een meteorenzwerm voor het zuidelijk halfrond. Op noordelijke breedtegraden zullen er weinig Delta Aquariden zichtbaar zijn. Voor Nederland dus niet echt een interessante zwerm maar als je toch aan het waarnemen bent dan wil je natuurlijk wel weten wat je ziet. De Delta Aquariden zijn over het algemeen minder helder dan de Perseïden. Een maanloze nacht is dus wel belangrijk. Ongeveer 5 – 10% van de Delta Aquariden laten nalichtende sporen achter die nog een paar seconden zichtbaar zijn nadat de meteoor is verdwenen.

Radiant delta-Aquariden
De radiant van de Delta Aquariden bevindt zich in de buurt van de zwakke ster Skat of Delta Aquarii. De radiant komt halverwege de avond op, is het hoogst rond 2 uur ’s nachts en laag boven de horizon bij zonsopgang. Gebruik de heldere, nabije ster Fomalhaut om je naar de radiant Delta Aquarii te leiden. Vind Fomalhaut door een lijn naar het zuiden te trekken door de sterren aan de westkant van het Grote Vierkant van Pegasus. Deze kaart toont een groot gebied, van boven naar het zuiden, gezien vanaf het noordelijk halfrond. Vanaf het zuidelijk halfrond bevindt de radiant zich dichter boven je hoofd. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden

De moederkomeet van de Delta Aquariden

De meteoren van de Delta Aquariden zijn afkomstig van het 96P/Machholz Complex. Het 96P/Machholz Complex is een verzameling  van acht meteorenzwermen, waaronder de Delta Aquariden en twee groepen kometen (Marsden en Kracht) en minstens een asteroïde (2003 EH1). Deze meteorenzwermen en de kometen hebben vermoedelijk een gezamenlijke oorsprong (ofschoon de nu enigszins in geschieden ban om de Zon draaien).

Ze zijn allemaal gerelateerd aan de komeet die bekend is als 96P/Machholz die op 12 mei 1986 door Don Machholz werd gevonden.

Ten tijde van zijn ontdekking had de komeet ene visuele helderheid van magnitude 10 en bevond zich twee graden ten zuiden van de Andromedanevel. De ontdekking werd gedaan met een 15 cm verrekijker.

Het bestaan van het 96P/Machholz Complex werd in 2003 al door wetenschappers vermoed en uiteindelijk in 2005, nadat er meer onderzoek was gedaan, volledig beschreven.

Komeet 96P/Machholz draait iedere 5,3 jaar om de Zon en komt daarbij acht keer dichter bij de Zon dan wij. De periheliumafstand bedraagt 0,12 Astronomische Eenheden. (Eén AE is de gemiddelde afstand tussen de Aarde en de Zon = 150 miljoen kilometer). Dus deze komeet komt dan royaal binnen de baan van de planeet Mercurius. Over een tijdsperiode van 4000 jaar verandert de baan van de komeet van vorm en helling waarbij er een spoor van deeltjes ontstaat in de binnenste delen van het zonnestelsel.

Recent onderzoek duidt erop dat het materiaal dat de Delta Aquariden veroorzaakt ongeveer 20.000 jaar geleden door  de kern van de komeet is afgestoten. Het is dus best wel oud stof dat door onze dampkring heen schiet.

Perseïde? Of toch een Delta Aquaride?

Perseïden en Delta Aquariden zijn gelijktijdig zichtbaar. Hoe kunnen we ze dan uit elkaar houden? Dit is waar het concept van de radiant van pas komt. Als je alle Delta Aquariden naar acteren volgt, terug naar hun oorsprong, dan lijkt het alsof ze allemaal uit een bepaald punt in het sterrenbeeld Waterman – Aquarius komen. Dat sterrenbeeld vormt, gezien vanaf het noordelijk halfrond, een boog over de zuidelijke sterrenhemel.

Ondertussen komen de Perseïden uit het sterrenbeeld Perseus vandaan. Dit sterrenbeeld bevindt zich in het noordoosten tot hoog in het noorden tussen middernacht en zonsopkomst, gezien vanaf het noordelijk halfrond.

Dus – ervan uitgaande dat je je op het noordelijk halfrond bevindt en rond middernacht of daarna kijkt – als je naar Perseïden kijkt en e ziet meteoren uit het noordoosten of noorden komen… dan zijn het Perseïden. Als je ze vanuit het zuiden ziet aankomen… dan zijn het Delta Aquariden. In een bijzonder rijk jaar voor meteoren, als je een donkere sterrenhemel hebt, dan kun je ze zelfs zien kruisen!

Samengevat: de nominale piek van de Delta Aquariden is eind juli. Maar de zwerm is van eind juli tot half augustus redelijk stabiel en mengt zich met de Perseïden. Wil je Delta Aquariden  waarnemen dan is dit het beste eind juli te doen want dan stoort de Maan niet. Let wel: vanuit Nederland zal je er weinig zien dus die ene maakt het extra speciaal!

Eerste publicatie: 25 juli 2023
Bron: Earthsky & anderen