Astronomen

15 februari – Geboortedag van Galileo Galilei

Galileo Galilei
Afbeelding van Galileo Galilei die wordt toegeschreven aan Murillo. Op de afbeelding kijkt Galileo naar de woorden E pur si muove (niet zichtbaar op de afbeelding). Credit: Wikimedia Commons.

Vandaag, 15 februari 2019, is het de 455ste geboortedag van Galileo Galilei, een van de eerste moderne wetenschappers. Met behulp van een van de allereerste telescopen hielp hij mee om de Aarde te verwijderen uit het centrum van het heelal.

De Italiaanse astronoom, wiskundige en natuurkundige Galileo Galilei werd op 15 februari 1564 geboren en dat is vandaag precies 455 jaar geleden. Hij was een van de eerste mensen op Aarde die een telescoop op de sterrenhemel richtte en onder andere de fases van Venus ontdekte en ook de vier grootste manen van de planeet Jupiter. In de tijd van Galileo onderschreven mensen met een opleiding de visie van Aristoteles dat de Aarde zich in het centrum van een min of meer onveranderlijk heelal bevindt. De ontdekking van manen die om Jupiter draaien (we noemen deze manen tegenwoordig nog steeds de Galileïsche manen) en het besef dat Venus om de Zon moest draaien en niet om de Aarde werden als ketterij beschouwd door de Italiaanse inquisitie. In 1633 werd Galileo door de inquisitie gedwongen om zijn denkbeelden te herroepen. De rest van zijn leven kreeg hij huisarrest.

Na zijn berechting door de Inquisitie sprak hij de legendarische woorden uit: E pur si muove – en toch beweegt het. Deze frase wordt tegenwoordig nog steeds gebruikt als een weerwoord om aan te geven dat het niet uitmaakt wat je gelooft maar dat dit de feiten zijn.

Galileo groeide op in een muzikaal gezin. In 1574 verhuisde het gezin naar Florence alwaar de toen 18-jarige Galileo in een klooster aan zijn opleiding begon. Hij was een goede student, hij studeerde medicijnen aan de universiteit van Pisa. Als gevolg van financiële problemen kon hij zijn studie niet afmaken maar de jaren aan de universiteit maar hij maakte er wel kennis met wiskunde en natuurkunde en uiteraard leerde hij er ook over de filosofie van Aristoteles.

In die tijd was het zo dat als iemand iets wilde weten over het heelal hij de werken van Aristoteles diende te lezen. Zoals Dante het enkele eeuwen eerder al had gesteld: Aristoteles is de meester van degenen die weten (Dante, Inferno 4.131). In andere woorden, in die tijd was kennis van de filosofie wat geloof was voor de religie.

En ondanks dat hij zijn graad in de medicijnen nooit heeft behaald en een professor aan de universiteit kon worden bleef hij wel wiskunde studeren. Hij kreeg een paar aanstellingen om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien. Na twee jaar hard werk publiceerde hij zijn “La Bilancetta” (de kleine balans). Dit was zijn eerste wetenschappelijke boek dat hem een zekere wetenschappelijke reputatie verschafte. Het boek handelde over een verhaal waarin de koning van Syracuse aan Archimedes vroeg om na te gaan of zijn kroon uit puur goud bestond of een mix van metalen was. Galileo presenteerde in het boek een uitvinding; de kleine balans – tegenwoordig de hydrostatische balans genoemd, die het mogelijk maakt om nauwkeurige metingen van dichtheden te doen.

Galileo’s reputatie liep een forse deuk op na de publicatie van zijn “Du Motu” (In Beweging), een studie over vallende objecten waarin hij zich afkeerde van de Aristoteliaanse kijk op dit onderwerp.

In 1609 kreeg hij er lucht van dat er in de Nederlanden een instrument was uitgevonden dat verre objecten toonde alsof ze dichtbij waren. Net zoals vele anderen had Galileo snel in de gaten hoe het werkte en later verbeterde hij het oorspronkelijke ontwerp. Hij presenteerde de Venetiaanse staat een telescoop die 8 maal vergrootte. Deze telescoop leidde tot een verdubbeling van zijn salaris en een levenslange aanstelling aan de universiteit van Padua.

Met zijn telescoop deed hij verschillende astronomische ontdekkingen. Zo was hij bijvoorbeeld de eerste die de Maan 20 keer kon vergroten. Hij tekende het oppervlak van de Maan en liet zien dat dit oppervlak rotsachtig en ongelijk is. In die tijd was de gangbare opvatting dat het oppervlak van de Maan glad was.

In januari 1610 ontdekt Galileo de vier grootste manen van Jupiter: Io, Europa, Ganymedes en Callisto. We noemen deze manen tegenwoordig nog de Galileïsche manen. Hij beschreef al zijn bevindingen in zijn boek “Siderus Nuncius”. Galileo bemerkte dat Venus schijngestalten vertoont net zoals onze Maan dat doet.

Galileo was in 1610 een gerespecteerd wetenschapper maar zijn toenemende publieke acceptatie van het heliocentrische systeem bracht hem in problemen met de Rooms-Katholieke Kerk.

In 1618 werd Galileo meegesleept in de controverse over de herkomst van kometen. Dit was niet bepaald goed voor zijn sociale status. Galileo publiceerde toch onder eigen naam in 1623 in “Il Sagggitore”. Deze verhandeling is tegenwoordig een van zijn bekendste werken.

De dingen werden er tot aan zijn dood in 1642 niet beter op. Zijn werk bleef de in die tijd geaccepteerde Aristoteliaanse leer verwerpen en dat bracht hem in conflict met de almachtige Rooms-Katholieke kerk. De kerk had eeuwen eerder een juridisch systeem opgezet dat bekend stond als de Inquisitie. De Inquisitie bestreed alles wat de kerk ketterij vond.

Zijn in 1632 verschenen publicatie over het Copernicaanse, Ptolemeïsche en Aristoteliaanse systeem trok de aandacht van de Inquisitie. Hij werd naar Rome ontboden en schuldig bevonden aan ketterij. Hij kreeg een levenslange straf opgelegd en werd gedwongen om officieel zijn denkbeelden af te zweren. Desondanks had leefde hij comfortabel de rest van zijn leven en kon hij gewoon zijn werk blijven doen.

Galileo stopte nooit met werken. In 1634 stierf zijn dochter Virginia. Galileo was toen 70. Hij besloot om af te maken wat werd onderbroken door de telescoop. Hij verzamelde en voltooide zijn ongepubliceerde onderzoeken en in 1638 publiceerde hij ze in zijn “Dialogen betreffende twee nieuwe wetenschappen”, waarin hij de kinetiek en eigenschappen materialen besprak.

Galileo stierf op 8 januari 1642.

De lijst met alle ontdekkingen van Galileo is erg lang en alhoewel hij hogelijk wordt gewaardeerd om zijn vele wetenschappelijke ontdekkingen deed hij veel meer dan de wetenschap voorwaarts helpen, hij hielp ook de gemeenschap vooruit. Zijn leven was meer dan alleen maar een conflict met de religie en het Aristotelianisme. Het was ook vooral een gevecht tegen de onderdrukking van de mening van een opkomende wetenschappelijke minderheid.

Galileo was een van de eersten die de wetenschap bevrijdde van de filosofie. Hij inspireerde talloze anderen om te strijden voor de vrijheid van wetenschappelijk onderzoek.

 

Eerste publicatie: 15 februari 2019
Bron: Earthsky en anderen