Astronomisch Nieuws

21 juni – vandaag is de zomersolstice

Stonehenge
Zonsopkomst tijdens de zomer solstice. Credit: Astronomy Picture of the Day

Vandaag is het op het noordelijk halfrond zomersolstice. Dit solstice vindt plaats op het moment dat de Zon zijn noordelijke positie bereikt aan de hemelbol. De hemelbol is de denkbeeldige bol met sterren die de Aarde omhuld. In 2018 vindt de zomersolstice plaats op 21 juni om 12:07 uur.

Vele eeuwen geleden werd de zomersolstice door onze voorouders vanaf Stonehenge in Engeland gevierd.

Stonehenge werd in drie fases, tussen 3000 en 1600 voor Christus gebouwd. Onderzoekers zijn nog steeds bezig waarvoor het precies is bedoeld. Echter men weet ondertussen dat als je tijdens de zomersolstice op de juiste plaats binnen het monument staat en de juiste kant opkijkt je de Zon boven een bepaalde steen ziet opkomen.

In deze tijd van het jaar staat de Zon op het noordelijk halfrond tijdens de middag ongeveer recht boven je. Met uitzondering van de hoge noordelijke breedtegraden, boven de poolcirkel waar de dag verschillende maanden duurt, is de dag waarop de zomersolstice plaatsvindt de periode met het meeste daglicht van het hele jaar. Op het zuidelijk halfrond is dit de periode met het minste daglicht.

Op het noordelijk halfrond stopt de Zon jaarlijks rond 20 juni met zijn noordwaartse beweging aan de hemel. Voor ons bewoners van het noordelijk halfrond is dit de dag waarop de dagen niet meer langer worden en weldra weer korter beginnen te worden. Om deze reden worden er van oudsher rond de zomersolstice veel festivals en andere vieringen gehouden.

Maar Stonehenge is ook verbonden met de wintersolstice. Jaarlijks omstreeks 20 december kunnen mensen in Stonehenge de Zon onder zien gaan in het midden van drie grote stenen, bekend als het Trilithon, bestaande uit twee grote verticale stenen en een horizontale steen die hier bovenop ligt. De hoofdas van Stonehenge lijkt perfect uitgelijnd te zijn voor de zonsondergang tijdens de wintersolstice.

Dit Stonehenge monument dat tussen 3000 en ongeveer 2000 voor Christus is gebouwd laat zien hoe nauwkeurig onze voorouders de Zon konden bestuderen. Astronomische waarnemingen zoals in Stonehenge gedaan konden worden waren nauw verbonden met menselijke activiteiten zoals het bewerken van het land en het zaaien in het voorjaar. Stonehenge is wellicht het beroemdste van alle oude astronomische monumenten in de wereld die we kennen.

Stonehenge - schematische tekening
Schematische tekening van hoe Stongehenge er vroeger heeft uitgezien
Stonehenge nu
Stonehenge nu

Toen Stonehenge voor het eerst werd opgesteld voor het publiek was het vrij toegankelijk en mocht iedereen op de stenen klauteren. Maar sinds 1977, toen serieuze erosie werd vastgesteld, is het niet meer mogelijk om de stenen aan te raken maar het is wel nog steeds mogelijk om op korte afstand rond het monument te wandelen.

In 2018 valt de zomersolstice op 21 juni om 12:07 uur en als je dan op de juiste plaats in Stonehenge staat dan zie je de Zon opkomen boven de zogenoemde Hielsteen.

 

Eerste publicatie: 21 juni 2018