Asteroïden

3200 Phaethon – de bron van de Geminiden

kuuke 1289 weergaves ,  ,  ,  , 
Inhoudsopgave Laat zien
3200 Phaethon - artist impressie
Artist impression van hoe asteroïde 3200 Phaethon er mogelijk uit zou kunnen zien. Credit: Heather Roper/ UANews.

Astronomen weten dat de meteoren van de Geminiden afkomstig zijn van 3200 Phaethon. Maar wat is dit eigenlijk voor een object? 3200 Phaethon is iets tussen een komeet en een asteroïde en dat maakt het voor astronomen erg interessant.

Alle bekende jaarlijkse meteorenzwermen worden veroorzaakt door kometen, de Geminiden vormen daar de enige uitzondering op. Een vreemd object, bekend als 3200 Phaethon, is de veroorzaker van de Geminiden en astronomen vragen zich af hoe deze asteroïde zich kan gedragen als een komeet die een spoor van stof achter zich laat dat wij kunnen zien als een meteorenzwerm.

Wat zijn de Geminiden? De Geminiden zijn vaak een van de mooiste meteorenzwermen van het jaar. Het maximum vindt plaats omstreeks 13 en 14 december maar er zijn Geminiden zichtbaar tussen ongeveer 4 en 17 december. Tijdens een goed jaar kan je tijdens het maximum meer dan 100 meteoren per uur zien. Hoe minder storend maanlicht hoe donkerder de sterrenhemel en hoe meer meteoren je kan zien.

De stofsporen die kometen (en 3200 Phaethon) achterlaten worden meteoroïden genoemd. Het stof komt onze atmosfeer binnen en verdampt. Hierdoor ontstaan lichtstrepen die we zien als meteoren of vallende sterren.

Volgens astronomen is er enkele duizenden jaren geleden iets catastrofaals gebeurd met Phaethon en dat heeft de Geminiden veroorzaakt. Het is onmogelijk dat een asteroïde in de buurt van de Zon actief genoeg is om de massa stof te produceren die we waarnemen. Astronomen schatten dat het stofspoor van 3200 Phaethon ongeveer 1 miljard ton weegt en meer dan 23 miljoen kilometer lang is.

De meeste meteorenzwermen worden dus veroorzaakt door kometen. Kometen zijn fragiele, ijzige objecten die hun banen bezaaien met puin. Het is gemakkelijk te begrijpen hoe dit puin van een komeet een meteorenregen bij ons kan veroorzaken. Hoe de rotsachtige asteroïde 3200 Phaethon dit doet is echter vooralsnog een raadsel.

Het spoor van puin en stof dat de asteroïde achterlaat is niet het enige vreemde. 3200 Phaethon heeft voor een asteroïde een aparte kleur. De meeste asteroïden zijn dof grijs tot rood en dat is afhankelijk van het soort materiaal aan hun oppervlak. 3200 Phaethon heeft een blauwe kleur. Er zijn meer blauwe asteroïden bekend maar het is slechts een zeer kleine fractie van alle bekende asteroïden. Daar komt dan nog eens bij dat 3200 Phaethon van alle bekende blauwe asteroïden (of kometen) het meest blauw is.

Kometen volgen meestal een sterk elliptische baan. De baan van asteroïden is meer cirkelvormiger. De baan van 3200 Phaethon, die goed in kaart is gebracht, is meer langgerekt en lijkt op die van sommige kometen. De baan van 3200 Phaethon kruist de banen van Mars, de Aarde, Venus en Mercurius.

Zijn baan brengt 3200 Phaethon dichterbij de Zon dan alle andere benoemde asteroïden (er zijn enkele onbenoemde kleine asteroïden die dichterbij komen). De asteroïde nadert de Zon tot op slechts 21 miljoen kilometer en dat is minder dan de helft van de dichtste nadering van Mercurius tot de Zon.

Zijn naam heeft de asteroïde overigens aan zijn relatie met de Zon te danken want Phaethon was in de Griekse mythologie de zoon van de zonnegod Helios.

De baan van 3200 Phaethon zorgt er voor dat tijdens de kleinste afstand tot de Zon de temperatuur aan het oppervlak oploopt tot meer dan 800 °C en dat is voldoende om bijvoorbeeld aluminium te doen smelten.

Tijdens zijn kleinste nadering tot de Zon ontwikkelt 3200 Phaethon een kleine stofstaart. Volgens astronomen is het mogelijk dat de hitte van de Zon zorgt voor breuken die lijken op een scheuren in een droge rivierbedding in de hitte van de namiddagzon.

De baan van 3200 Pheathon
De baan van 3200 Phaethon. In 2017 kwam Phaethon dichterbij de Aarde dan de dichtste nadering in 2093 zal zijn. De Geminiden zijn altijd een betrouwbare meteorenzwerm maar in 2017 was de meteorenzwerm extra speciaal omdat het moederobject veel dichterbij was. Credit: SkyandTelescope

3200 is geclassificeerd als een potentieel gevaarlijke asteroïde. Dit betekent niet dat het object een bedreiging is voor de Aarde. Het betekent ten eerste dat 3200 Phaethon groot is, ongeveer 5 kilometer in diameter, en dat is groot genoeg om op lokaal niveau behoorlijk veel schade aan te richten op Aarde. Verder betekent het ook dat er regelmatig nauwe naderingen zijn van de Aarde. Astronomen hebben echter voor de toekomst geen botsingen berekend.

In 2017 kwam het object relatief dicht bij de Aarde en de volgende keer zal dat in 2093 zijn. In 2017 bedroeg de kleinste afstand tot de Aarde 26 * de afstand tot de Maan. Behoorlijk veel dus.

Tijdens de dichtste nadering in 2017 werd 3200 Phaethon intensief bestudeerd door zowel amateur- als professionele astronomen.

3200 Phaethon werd op 11 oktober 1983 met behulp van een ruimtesonde gevonden. Het was voor het eerst dat een ruimtesonde een asteroïde vond. De asteroïde werd gevonden in data die door de IRAS (Infrared Astronomical Satellite). IRAS was een Nederlands-Amerikaanse infrarood telescoop. Het object werd later optisch als een asteroïde bevestigd en het kreeg de tijdelijke aanduiding 1983 TB. In 1985, twee jaar later, kreeg het object zijn asteroïdenummer en naam: 3200 Phaethon.

Voor 3200 Phaethon werden alle meteorenzwermen gekoppeld aan kometen en niet aan asteroïden. De asteroïde heeft dus van het begin af aan voor verrassingen gezorgd. Het lijkt op een asteroïde maar is wel de veroorzaker van de Geminiden. Astonomen noemen 3200 Phaethon daarom ook wel een hybride asteroïde, een asteroïde die zich gedraagt als een komeet. Ook de term “rotskomeet” wordt wel gebruikt.

Eerste publicatie: 13 december 2020
Bron: EarthSky

 

Meer over Asteroïden

Je zou ook interesse kunnen hebben in

67P/Churyumov_Gerisamenko

Komeet 67P produceert zijn eigen zuurstof

kuuke
de kern van komeet Wild 2

Komeet Wild 2

kuuke
Artist impressie van een grote asteroïde zoals 7335, die langs de Aarde scheert.

Grote asteroïde 7335 scheert op 27 mei langs de Aarde

kuuke