Geschiedenis

4 februari 1906 – geboortedag van Clyde Tombaugh

Clyde Tombaugh bij zijn telescoop
Clyde Tombaugh in 1928 op zijn familieboerderij met zijn zelfgemaakte telescoop. Twee jaar later zou hij Pluto ontdekken. Credit: Wikimedia Commons.

Vandaag is het de geboortedag van de Amerikaanse astronoom Clyde Tombaugh, de ontdekker van Pluto. Tombaugh was een boerenzoon die dol was op astronomie en uiteindelijk Pluto ontdekte.

Tombaugh groeide op een boerderij in Streator in de Amerikaanse staat Illinois. Nadat de oogst van zijn familie door een hagelstorm werd vernietigd gaf hij de mogelijkheid om naar de universiteit te gaan op maar zijn droom om ooit astronoom te worden bleef leven. Hij leerde zichzelf alle wiskunde die nodig was voor astronomie, waaronder geometrie en trigonometrie. Hij nam de sterrenhemel waar met zijn zelfgebouwde telescoop.

Toen hij zelfgemaakte tekeningen van de planeten Mars en Jupiter naar de Lowell sterrenwacht in Flagstaff, Arizona stuurde in de hoop wat advies te krijgen resulteerde dit in het aanbod van een baan. Uiteindelijk werkte hij van 1929 tot 1945 als waarnemer voor de Lowell sterrenwacht.

Zijn belangrijkste taak bij de Lowell sterrenwacht was het vinden van de langgezochte Planeet X. Percival Lowell, de oprichter van de sterrenwacht en degene die de kanalen op Mars waarnam, had ook al gezocht naar deze nog onbekende planeet. Zelfs na de dood van Lowell in 1916 bleef deze zoektocht van groot belang voor de sterrenwacht. Tombaugh was ingehuurd om de zoektocht van Lowell voort te zetten. Hij ontdekte Pluto op 18 februari 1930, een jaar na zijn aanstelling.

Hierna kreeg Tombaugh een beurs aangeboden en begon hij aan een studie astronomie aan de universiteit van Kansas. In 1939 rondde hij deze opleiding af.

Clyde Tombaugh en blink comparator
Clyde Tombaugh gebruikte een blink comparator om snel achter elkaar twee afbeeldingen van hetzelfde stukje sterrenhemel met elkaar te vergelijken. Deze afbeeldingen werden op verschillende nachten van elkaar gemaakt. Op deze afbeeldingen bewegen de achtergrondsterren niet maar dichterbij gelegen objecten wel. Door het op deze manier vergelijken van vele duizenden opnames ontdekte hij Pluto. Credit: Lowell sterrenwacht.

 

Waarom waren astronomen eigenlijk op zoek naar Planeet X? Wat startte de zoektocht die uiteindelijk tot de ontdekking van Pluto leidde?

In het begin van de 19de eeuw geloofden astronomen dat er iets was wat de baan van de zevende planeet, Uranus, verstoorde. In dit tijd was Uranus de buitenste bekende planeet. Astronomen concludeerden dat er een andere planeet voorbij Uranus zou moeten zijn en de positie van Neptunus werd hieruit wiskundig berekend. Niet veel later, in 1846, werd Neptunus op basis van deze berekeningen gevonden.

Maar de baan van Neptunus vertoonde ook onverklaarbare onregelmatigheden. En dus dachten astronomen dat er nog een andere onbekende planeet, Planeet X, voorbij de baan van Neptunus moest zijn.

Deze zoektocht leidde tot de ontdekking van Pluto. Kort na de ontdekking van Pluto realiseerden astronomen zich dat Pluto te klein is om de veronderstelde onregelmatigheden in de baan van Neptunus te verklaren. Later werden de onregelmatigheden in de baan van Neptunus op een andere manier verklaard.

In 2006 veranderde de Internationale Astronomische Unie de status van Pluto van een van de negen planeten in ons zonnestelsel tot dwergplaneet. Er zijn ontelbare objecten in de buitenste delen van ons zonnestelsel die het etiketje dwergplaneet dragen waaronder Pluto, Haumea, Makemake en Eris. De laatste jaren hebben astronomen weer meer kleine ronde werelden ontdekt in de buitenste delen van ons zonnestelsel die, als er meer over bekend is, vermoedelijk ook een naam als dwergplaneet zullen gaan krijgen.

En Planeet X? Begin 2016 kondigden astronomen van de universiteit van Californië aan dat ze nieuw theoretisch bewijs hadden voor het bestaan van een grote planeet, een Planeet X, die voorbij de baan van Pluto zou moeten zijn. Sinds die tijd zoeken astronomen intensief naar deze grote planeet. Ze vinden steeds meer indirect bewijs maar de planeet zelf houdt zich nog steeds goed verstopt.

 

Eerste publicatie: 4 februari 2019