Buitenaards leven - exoplanetenGeschiedenis

6 oktober 1995 – de eerste planeet bij een zonachtige ster

Artist impressie van de planeet 51 Pegasi b
Impressie van de hete Jupiter, de exoplaneet 51 Pegasi b. De planeet wordt soms ook wel Bellerophon genoemd. De planeet draait om een ster op een afstand van 50 lichtjaar van de Aarde in het sterrenbeeld Pegasus.

Op 6 oktober 1995 kondigden astronomen de ontdekking aan van 51 Pegasi b, een planeet ongeveer half zo groot als Jupiter die in een baan om een ster als onze Zon draaide. De ontdekking werd wereldkundig gemaakt door de astronomen Michael Mayor en Didier Queloz. Ze publiceerden hun ontdekking in het tijdschrift Nature onder de titel: “A Jupiter-Mass Companion to a Solar-type Star.

Deze ster was 51 Pegasi, een ster op een afstand van ongeveer 50 lichtjaar in het sterrenbeeld Pegasus. De planeet werd volgens de regels van de geldende nomenclatuur 51 Pegasi b genoemd. De b betekent dat de planeet de eerst gevonden planeet is bij zijn moederster. Als er ooit additionele planeten worden gevonden dan krijgen die de aanduiding c, d, e, f, etc. Voor zover nu bekend is het de enige planeet in dit stersysteem.

Astronomen hebben 51 Pegasi b ook andere namen gegeven. Zo noemde de astronoom Geoffrey Marcy de planeet “Bellerophon”. Marcy was betrokken bij het bevestigen van het bestaan van de planeet. Hij volgde de conventie over het benoemen van planeten naar Griekse en Romeinse mythologische figuren. Bellerophon was een karakter uit de Griekse mythologie die het gevleugelde paard Pegasus bereed. De Internationale Astronomische Unie gaf de planeet zijn officiële naam “Dimidium”. Dat is Latijn voor half, en dat verwijst naar de massa die ongeveer de helft is van de massa van Jupiter.

Het is nog te bezien of astronomen de aanbeveling van de Internationale Astronomische Unie accepteren of dat 51 Pegasi b, net zoals veel andere objecten in de astronomie, voor het leven blijft gaan met meerdere namen.

51 Pegasi b was de eerste van naar we nu weten duizenden andere exoplaneten. Eind september 2017 waren er al in het Exoplanet Archive van de NASA meer dan 3500 bevestigd. Maar 51 Pegasi b zal altijd de eerste bekende planeet in een baan om een ster als onze Zon blijven.

Wat weten we tegenwoordig van 51 Pegasi b? De planeet heeft een massa van ± 0,5 Jupitermassa en een grootte van ongeveer 0,6 * de grootte van Jupiter. 51 Pegasi b draait in een nauwe baan om zijn ster. De omlooptijd bedraagt slechts 4 dagen. De Aarde heeft daar 365 dagen voor nodig en Jupiter zelfs 12 jaar. Dat wel maakt duidelijk dat 51 Pegasi b zich erg dicht bij zijn ster bevindt.

51 Pegasi vergeleken
51 Pegasi vergeleken. Credit: NASA Exoplanet Exploration.

We weten ook dat de planeet in een gebonden rotatie om zijn ster draait, net zoals de Maan in een gebonden rotatie om de Aarde draait me altijd dezelfde zijde naar de Aarde gericht. 51 Pegasi b is wat we tegenwoordig een “hete Jupiter” noemen.

We hebben geen foto’s van 51 Pegasi b, alle foto’s die websites publiceren zijn artistieke uitingen van hoe het er uit zou kunnen zien. Zelfs met de grootse telescopen op Aarde kunnen we planeten die rond verre sterren draaien niet in detail bestuderen. Op hun best blijven het kleine puntjes maar toch is het bestuderen van exoplaneten en hun atmosferen, bijvoorbeeld om te kijken of ze geschikt zijn voor leven, voor de NASA en voor veel astronomen de komende jaren topprioriteit.

Voordat 51 Pegasi b werd gevonden was de zoektocht naar exoplaneten extreem moeilijk. Toen astronomen eenmaal serieus naar exoplaneten begonnen te zoeken duurde het tientallen jaren voordat de eerste werd gevonden. In nagenoeg alle gevallen kunnen exoplaneten niet rechtstreeks worden gezien omdat ze door het licht van hun ster worden overstraald. Astronomen moesten dus andere technieken bedenken om ze te kunnen “zien”. Net zoals veel andere exoplaneten werd 51 Pegasi b ontdekt met de radiale snelheidsmethode. Hoe astronomen exoplaneten ontdekken is te lezen op de Exoplanet website van de NASA.

 

Eerste publicatie: 6 oktober 2018