60 jaar geleden werd de eerste Amerikaanse kunstmaan gelanceerd
Op 31 januari 1968, vandaag dus 60 jaar geleden, werd de Explorer 1 gelanceerd. Het was Amerika’s eerste kunstmaan. Het was tevens de eerste kunstmaan die een wetenschappelijk instrument aan boord had: een detector ontworpen voor het detecteren van kosmische straling om metingen van straling in ruimte in de buurt van de Aarde te meten. De gegevens van de Explorer 1 leidden tot de hypothese van James van Allen die later werd bevestigd, over de Van Allen stralingsgordels die de Aarde beschermen.
De Russen hadden op 4 oktober 1957 de Spoetnik 1 gelanceerd, hun allereerste kunstmaan. Explorer 1 werd als een snelle reactie hierop gelanceerd door de Verenigde Staten. De satelliet werd in 3 maanden tijd door William Hayward Pickering van het Jet Propulsion Laboratory gebouwd. Pickering was gedurende 22 jaar de directeur van het JPL. Hij ging in 1976 met pensioen.
Explorer 1 was maar een kleine kunstmaan. De satelliet woog net 14 kilogram en was iets kleiner dan 203 cm. Explorer 1 had 114,8 minuten nodig voor een omwenteling om de Aarde en kon derhalve 12,54 omwentelingen per dag doen. De impact van de lancering was enorm en leidde tot de space race tussen de Russen en de Amerikanen.
Explorer 1 werd met een Jupiter C raket gelanceerd. Deze raket was ter beschikking gesteld door de United States Army Ballistic Missile Agency en de lancering werd begeleid door Wernher von Braun. Hij werkte tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de Nazi’s maar begon na de oorlog te werken voor de Verenigde Staten. Hij werkte onder het Apollo-programma ook aan het ontwerp van de Saturnus V raket die de eerste mensen naar de Maan bracht.
Dankzij de gezamenlijke inspanningen van het Jet Propulsion Laboratory en het Army Ballistic Missile Agency kon de Explorer 1 op 31 januari 1958 worden gelanceerd.
Aan boord bevond zich één wetenschappelijk experiment en dat was een detector voor kosmische straling die door James Van Allen van de Universiteit van Iowa was gebouwd. De detector detecteerde veel lagere stralingsniveau’s dan men verwachtte. Van Allen dacht aan een defect van de detector veroorzaakt door het feit dat er zich binnen het magnetisch veld van de Aarde veel geladen deeltjes bevinden.
Een paar maanden later werd Explorer 3 gelanceerd (de lancering van Explorer 2 mislukte) en die leverde veel meer bewijs voor het idee van Van Allen. Explorer 4 en andere verkenners werden gelanceerd met als enige doel het in kaart brengen van wat we nu kennen al de Van Allen stralingsgordels. In 1958 werden twee stralingsgordels ontdekt. Een derde gordel werd eind 2012 ontdekt door de Van Allen sondes.
We weten nu dat stralingsgordels heel algemeen voorkomen. Ook andere planeten in ons zonnestelsel zoals bijvoorbeeld Jupiter, Saturnus en Uranus hebben stralingsgordels die vergelijkbaar zijn met die van de Aarde.
Explorer 1 bleef enkele maanden om de Aarde draaien. De laatste gegevens werden op 23 mei 1958 naar de Aarde gestuurd. Explorer 1 verbrandde op 31 maart 1970 in de atmosfeer van de Aarde. De kleine ruimtesonde had toen meer dan 58.000 rondjes om de Aarde gedraaid.
Eerste publicatie: 31 januari 2018
