ster van de weekWaarnemen

70 Ophiuchi – een kleine snelle dubbelster

Taurus Poniatowski in Ophiuchus
Taurus Poniatowski met de ster 70 Ophiuchi in het sterrenbeeld Slangendrager – Ophiuchus. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden.

Tijdens het bestuderen van sterren en andere objecten buiten ons zonnestelsel is er altijd wel weer wat te vinden wat je nog nooit hebt gezien maar als je het eenmaal hebt gezien dat zal dat beeld de komende jaren niet meer veranderen. Dat komt omdat dingen in het heelal, vergeleken met een mensenleven, nu eenmaal langzaam zijn.

Er zijn echter een paar uitzonderingen. Een van de belangrijkste voor astronomen is de nabije dubbelster die 70 Ophiuchi wordt genoemd. Dit is een kleine ster in het asterisme dat Taurus Poniatowski wordt genoemd. Dit voormalige sterrenbeeld bevindt zich in het sterrenbeeld Ophiuchus – Slangendrager. Voor amateurastronomen met een kleine telescoop is het een leuk object en de serieuze astronomen kunnen in een periode van ongeveer 2 jaar de beweging van de beide sterren volgen als ze rond hun gemeenschappelijke zwaartepunt draaien. In totaal hebben beide sterren 88 jaar nodig voor een omwenteling en 70 Ophiuchi is daarmee een van de weinige dubbelsterren die binnen een mensenleven een complete omwenteling maken.

70 Ophiuchi bevindt zich op een afstand van ongeveer 16 lichtjaar en dat is in onze kosmische achtertuin. Beide componenten zijn kleine oranje hoofdreekssterren die allebei een massa hebben van ongeveer 0,9 zonsmassa. Een van de sterren is half zo helder als de Zon en de andere slechts 1/7de van de Zon.

70 Ophiuchi
De positie van 70 Ophiuchi in het sterrenbeeld Slangendrager – Ophiuchus. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden

70 Ophiuchi werd aan het einde van de 18de eeuw voor het eerst gecatalogiseerd door de Engelse astronoom William Herschel. Als doorgewinterd astronoom merkte hij de schijnbare beweging op van de twee sterren rond een gemeenschappelijk zwaartepunt, en achtereenvolgende studies toonden aan dat de sterren een beweging volgden volgens de zwaartekrachtwetten van Newton. Deze wet was ontdekt door de bewegingen van de planeten in ons zonnestelsel te bestuderen. De metingen van 70 Ophiuchi hielpen astronomen om aan te tonen dat dezelfde natuurkundige principes niet alleen van toepassing zijn op ons zonnestelsel maar ook op ons sterrenstelsel als geheel.

Door het zorgvuldig in kaart brengen van de beweging van de beide sterren van 70 Ophiuchi konden astronomen de wetten van Newton gebruiken om de massa van de beide sterren te bereiken. Het was de eerste stap in het beter begrijpen van hoe sterren werken.

Van ons gezichtspunt uit gezien hebben de twee sterren van 70 Ophiuchi een visuele helderheid van magnitude 4,2 respectievelijk 5,9. Het paar is dus met het blote oog als een enkele lichtpunt zichtbaar. De komende tien jaar zijn de beide sterren ongeveer 5” van elkaar gescheiden en dat betekent dat ze in de meeste telescopen bij een vergroting van 75 – 100x van elkaar zijn te onderscheiden. De helderste ster heeft een goudgele kleur en de zwakkere ster heeft een oranjerode kleur. Er zijn waarnemers die een tint violet in de zwakker ster waarnemen.

Tip voor waarnemers: door je telescoop net een beetje onscherp te draaien wordt het beeld van de ster op je netvlies een beetje groter waardoor je beleving van kleuren tijdens het sterren kijken beter wordt.

Deomlooptijd van 70 Ophiuchi
De beide sterren van 70 Ophiuchi hebben een omlooptijd van 87,71 jaar.

De gemiddelde afstand tussen de beide sterren van 70 Ophiuchi is ongeveer gelijk aan de afstand tussen Uranus en de Zon. In 1989 vond de dichtste nadering tussen de beide sterren plaats. Sinds die tijd is hun onderlinge afstand van 1.7” gegroeid naar 5”. In verschillende studies wordt de indirecte waarneming van planeten rond een van de sterren van 70 Ophiuchi gemeld maar tot op heden zijn die waarnemingen onbevestigd.

70 Ophiuchi bevindt zich aan de top van de horens van het kleine asterisme dat bekend is als het voormalige sterrenbeeldje Taurus Poniatowski in het sterrenbeeld Ophiuchus – Slangendrager. In dit gebied bevinden zich voor telescoopbezitters verschillende mooie objecten.

 

 

Eerste publicatie: 15 augustus 2019