Albireo – een mooie dubbelster in de Zwaan
Albireo, ook bekend als Bèta Cygni, is de op een na helderste ster in het sterrenbeeld Zwaan – Cygnus. Op het eerste oog is het geen bijzondere ster. Maar bekijk je de ster door een kleine telescoop dan is dat ineens heel anders. De ster lost op in een schitterende dubbelster waarvan een component goudkleurig is en de andere component zwak blauw. Ofschoon de twee sterren aan de sterrenhemel dicht bij elkaar staan is dat alleen maar vanuit ons gezichtspunt bekeken. Astronomen weten nog steeds niet zeker of de twee sterren wel gravitationeel met elkaar verbonden zijn. Maar dat maakt voor ons helemaal niets uit. Het kleurcontrast tussen de twee sterren is zo opvallend en mooi dat het Albireo een van de mooiste dubbelsterren aan de sterrenhemel maakt.
Op zoek naar Albireo
Als je het sterrenbeeld Zwaan – Cygnus kan vinden dan heb je Albireo ook snel te pakken. Het sterrenbeeld Zwaan heeft een gemakkelijk te herkennen vorm. Het lijkt namelijk op een kruis en daarom wordt het soms ook wel het Noorderkruis genoemd. De helderste ster van het sterrenbeeld heet Deneb en markeert de kop van het kruis oftewel de staart van de Zwaan. Albireo markeert de basis van het kruis oftewel de kop van de Zwaan.
Het sterrenbeeld Zwaan maakt ook deel uit van een veel groter sterpatroon dat als de Zomerdriehoek bekend staat. De Zomerdriehoek bestaat uit de sterren Wega van het sterrenbeeld Lier, Altaïr van het sterrenbeeld Arend en Deneb van het sterrenbeeld Zwaan. Lees meer over de Zomerdriehoek.
Albireo als dubbelster
En hoe kan je Albireo als twee sterren onderscheiden? Je hebt hiervoor minimaal een kleine telescoop nodig met een vergroting van ongeveer 30 maal. Met een verrekijker gaat dit niet lukken of je moet een zeer krachtige verrekijker hebben die op een statief staat. Als je Albireo als twee sterren weet te scheiden dan valt je meteen het schitterende kleurcontrast tussen de twee sterren op.
De wetenschap van Albireo
De helderste goudkleurige ster heet Albireo A. Deze ster is ongeveer 430 lichtjaar van ons vandaan. Albireo B, de zwakkere blauwe ster is ongeveer 400 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Het is nog niet helemaal zeker of deze twee sterren een wijde dubbelster vormen. Met behulp van telescopen is de beweging van beide sterren bestudeerd en uitgaande van die gegevens zijn de beide sterren gravitationeel niet met elkaar verbonden. Maar astronomen zeggen wel dat ze meer metingen nodig hebben om tot een definitieve conclusie te komen.
Dus is het toeval dat “A” en “B” dicht bij elkaar aan de sterrenhemel staan? Volgens in januari 2021 gepubliceerd artikel is er bewijs uit spectroscopische gegevens dat ze rond dezelfde tijd zijn ontstaan. Astronomen vonden ook enkele andere sterren in de nabijheid van de twee die dezelfde beweging maken. Ze vermoeden dat deze sterren en het Albireo-systeem de restanten zijn van een open sterrenhoop die ongeveer 100 miljoen jaar geleden is ontstaan.
Het Albireo A is zelf ook een dubbelster en dit dubbelstersysteem heeft een periode van 121,6 jaar. De helderste ster is verantwoordelijk voor de gouden kleur die je door een telescoop ziet. Het is een rode superreus met een massa van ongeveer 5 zonsmassa. De ster overstraalt een zwakkere begeleider. Deze begeleider is een zwakkere hoofdreeksster met een massa van 2,7 zonsmassa. Een recente analyse van het Albireo A-systeem verraste astronomen want er is vermoedelijk nog een derde, nog niet gedetecteerde ster in het spel waardoor we mogelijk te maken hebben met een drievoudig stersysteem.
Albireo B, de zwakkere blauwe ster van het paar bevind zich op een afstand van 34 boogseconden van de goudkleurige Albireo A. Het is een hete blauwe ster met een massa van 3,7 zonsmassa.
Eerste publicatie: 9 augustus 2017
Volledige revisie: 4 augustus 2021
Bron: EarthSky
