Alcor en Mizar – een beroemde dubbelster

In april staat het sterrenbeeld Grote Beer – Ursa Major heel hoog in het noordoosten. De beroemde ster Mizar is de tweede ster vanaf het einde van de steel van de steelpan. Onder goede waarneemomstandigheden en met goede ogen is rechts van Mizar ook Alcor zichtbaar.

Mizar en zijn zwakkere begeleider Alcor behoren tot de bekendste dubbelsterren. Mizar is de middelste ster van de steel van de steelpan en Alcor bevindt zich rechts van Mizar.

De twee sterren bevinden zich zo dicht bij elkaar dat je ze kan gebruiken om de kwaliteit van je ogen te testen. Dat zal onder een donkere, maanloze sterrenhemel gemakkelijker gaan dan op een lichtvervuilde waarneemlocatie. Een kleine verrekijker is voldoende om Alcor te zien mocht het met het blote oog niet lukken.

Mizar is vermoedelijk de bekendste ster in de Grote Beer. Er is in het verleden al heel veel over deze ster geschreven. In 1650 al werd ontdekt dat Mizar een dubbelster is. Het is de eerste dubbelster de door een telescoop werd gezien. In die tijd dachten astronomen dat dubbelsterren toevallige samenstanden van sterren zijn en dat er geen echte relatie is tussen de sterren. In 1889 bracht de uitvinding van de spectroscoop daar echter verandering en ontdekte men dat de helderste component van Mizar bestaat uit twee sterren waardoor Mizar ook de eerste spectroscopisch ontdekt dubbelster is. Later ontdekte men dat ook de zwakkere component van Mizar een spectroscopische dubbelster is waarmee het totaal aantal sterren van het Mizarsysteem op 4 kwam.

Lang werd gedacht dat Alcor en Mizar niet gravitationeel aan elkaar waren verbonden en dus geen echt dubbelstersysteem vormden. In 2009 echter rapporteerden twee groepen astronomen onafhankelijk van elkaar dat Alcor zelf ook een dubbelster is bestaande uit Alcor A en Alcor B. Tegenwoordig geloven astronomen dat het dubbelstersysteem van Alcor gravitationeel verbonden is met een quadrupel stersysteem van Mizar zodat we eigenlijk te maken hebben met zes sterren waarvan we er maar twee met het blote oog kunnen zien.

Als je dus eens op een heldere nacht in april op zoek gaat naar Alcor en Mizar realiseer je dan dat je niet naar twee sterren kijkt maar dat het er eigenlijk zes zijn.

Eerste publicatie: 15 april 2017