ster van de week

Algol – de duivelsster

Medusa volgens Caravaggio
Medusa geschilderd door Michelangelo Merisi Caravaggio in 1597/1598.

Astronomen gaven in de oudheid de ster de bijnaam Algol, de duivelsster. Natuurlijk is Algol, net als alle andere sterren, niet echt angstaanjagend maar de ster wordt in de mythologie geassocieerd met een mythisch monster; de Gorgoon Medusa waarvan het haar als slangen waren en waarvan werd gezegd dat ze zo afschuwelijk lelijk was dat je in steen veranderde als je naar haar keek.

De naam Algol komt van het Arabische woord voor “het hoofd van de duivel”. De ster stelt het angstaanjagende hoofd van Medusa voor.

Perseus en Medusa

in de mythologie gebruikte Perseus – een held die vaak wordt afgebeeld als ruiter op het gevleugelde paard Pegasus – het hoofd van Medusa om het zeemonster Cetus de Walvis in steen te veranderen. Vermoedelijk associeerden de mensen in de oudheid de sterk veranderlijke helderheid van de ster met het boze, knipperende oog van Medusa.

Knipperen? Jawel, Algol is een veranderlijke ster die met een betrekkelijk korte periode sterk in helderheid verandert. Er zijn veel veranderlijke sterren aan de sterrenhemel maar Algol is veruit de beroemdste veranderlijke ster die we kennen. De ster wordt helderder en zwakker met een periode van 2 dagen, 20 uur en 29 minuten. De hele cyclus is zonder hulpmiddelen met het oog te volgen.

Astronomen in de oudheid waren zeker bekend met deze veranderlijkheid en hebben er vermoedelijk plezier van gehad toen ze de ster vernoemden naar Algol een mythische demon.

Op zoek naar Algol

Algol is in de herfst gemakkelijk te vinden boven de zuidwestelijke horizon.

Zoekkaart Algol
Zoekkaart voor de ster Algol in het sterrenbeeld Perseus. De kaart is gemaakt voor 15 november 22 uur.

Zoek eerst het gemakkelijk te herkennen sterrenbeeld Cassiopeia op. Dit sterrenbeeld is te herkennen aan de vorm van een grote W of M. Van hieruit gaan we naar het zwakkere sterrenbeeld Perseus. Trek een denkbeeldige lijn van de ster alpha Cassiopeiae (Schedar) door de ster Delta Cassiopeiae (Rukbah) heen om bij Perseus en Algol te komen. Algol is het gehele jaar door waarneembaar maar de beste periode is de avonduren van herfst tot de lente. In de herfst staat de ster in het noordoosten, in de winter hoog richting zenit en richting de lente in het zuidwesten.

De helderheid van Algol varieert met een periode van 2 dagen, 20 uur en 29 minuten en die hele cyclus is met het blote oog, zonder andere optische hulpmiddelen, te volgen. Op zijn helderst schijnt de ster drie keer zo fel als op zijn zwakst. Als Algol op zijn helderst is dan komt de helderheid ongeveer overeen met die van de nabije ster Almach en tijdens een minimum is Algol ongeveer even helder als de ster Epsilon Persei.

De moderne sterrenkunde heeft het geheim van de helderheidsvariaties opgelost. Algol is een eclipserende dubbelster. Deze soort bestaat uit twee sterren die om een gemeenschappelijk zwaartepunt draaien. Vanaf de Aarde gezien kijken we net tegen het baanvlak aan waardoor het licht van Algol zwakker wordt als de zwakste van de twee sterren voorlangs de helderste van het stel beweegt.

Eerste publicatie: 8 november 2017