Alhena – Gamma Geminorum

Gamma Geminorum – Alhena – is een spectroscopische dubbelster in het sterrenbeeld Gemini – Tweelingen. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 1,92 en is de derde helderste ster in het sterrenbeeld. Alhena is ongeveer 109 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De ster markeert de voet van Pollux, een van de tweelingen die het sterrenbeeld voorstellen.

Stersysteem

Gamma Geminorum is een spectroscopische dubbelster van spectraalklasse A1.5IV. De twee componenten draaien met een periode van 12,6 om elkaar heen.

De hoofdcomponent, formeel Alhena geheten, is gestopt met het fuseren van waterstof in zijn kern en is van de hoofdreeks weg geëvolueerd. Het is een witte subreus met een massa van 2,18 zonsmassa en een straal van 3,3 keer die van de Zon. De oppervlaktetemperatuur bedraagt 9300 Kelvin en de lichtsterkte van de ster is123 keer die van de Zon. Gamma Geminorum heeft een geprojecteerde rotatiesnelheid van 10,7 km/s.

In 1991 werd de ster bedekt door de asteroïde 381 Myrrha en die waarnemingen leverden op dat de begeleider bijna 200 keer zwakker was dan de hoofdcomponent en dat het een hoofdreeksster van spectraalklasse G is. Men neemt aan dat de begeleider dezelfde massa heeft als de Zon. De begeleider draait op een gemiddelde afstand van 8,5 Astronomische Eenheden om de hoofdcomponent heen, dat komt ongeveer overeen met de afstand tussen de Zon en Saturnus. Echter de twee componenten hebben een elliptische baan waarbij de kleinste afstand ongeveer 1 AE bedraagt en de grootste afstand 20 AE (ongeveer de afstand tussen de Zon en Uranus).

Wetenswaardigheden

Gemiddeld is Alhena de 43^ste helderste ster aan de nachtelijke sterrenhemel. De ster is een beetje zwakker dan Sargas in de Schorpioen en Avior in Carina – Kiel en even helder als Menkalinan in Auriga en Atria in de Zuiderdriehoek. De ster is een beetje helderder dan Peacock in Pavo – Pauw, Alsephina in Vela – Zeilen, Mirzam in Canis Major – Grote Hond, Alphard in Hydra – Waterslang en Polaris in de Kleine Beer – Ursa Minor.

Naamgeving

De naam Alhena komt van het Arabische Al Han’ah, wat “het merk” betekent en het verwijst naar het brandmerk in de nek van een kameel. De naam had ooit betrekking op een asterisme bestaande uit Gamma Geminorum samen met Tejat – Mu Geminorum, Nu Geminorum, Propus – Eta Geminorum en Alzirr – Xi Geminorum. De sterren werden ook Al Nuḥātai genoemd, wat de duale vorm is van het Arabische Nuḥāt, wat “kamelenbult” betekent.

Op 20 juli 2016 werd de naam Alhena officieel toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie. De naam heeft formeel alleen betrekking op de primaire component.

Traditioneel werd Gamma Geminorum ook Almeisan genoemd, van het Arabische Al Maisan, wat “de schijnende” betekent. Deze naam werd ooit per ongeluk gebruikt voor Lambda Orionis. Lambda Orionis markeert het hoofd van Orion en is nog steeds bekend als Meissa (de naam stamt af van Al Maisan).

De Egyptische astronoom Al Achsasi Al Mouakket noemde omstreeks 1650 in zijn Calendarium de ster Nir al Henat, “de helderste van Al Henat. Deze naam werd later in het Latijn vertaald als Prima Al Henat.

De Chinezen kenden de ster als  井宿三 (Jǐng Su sān), de derde ster van Bron. Het Chinese Bron-asterisme is deel van het Bron-huis, een van de zuidelijke huizen van de Vermiljoenen Vogel. Het asterisme bestaat uit Alhena, samen met Tejat, Nu Geminorum, Alzirr, Mebsuta – Epsilon Geminorum, 36 Geminorum, Mekbuda – Zeta Geminorum en Lambda Geminorum.

Locatie

Alhena markeert de voet van Pollux, de zuidelijke tweeling in Gemini. De ster een gemakkelijk te vinden want hij bevindt zich in een gebied met veel heldere sterren. De ster bevindt zich binnen de opvallende Winterzeshoek, bestaande uit de heldere sterren Sirius, Procyon, Pollux, Capella, Aldebaran en Rigel.

Alhena bevindt zich ten noordoosten van de opvallende zandloperfiguur van Orion. Het is de helderste ster tussen Betelgeuze en Pollux. Betelgeuze is gemakkelijk te vonden want de ster markeert de rechterschouder van de jager (links vanuit ons perspectief), terwijl Castor en Pollux gevonden kunnen worden naast de denkbeeldige lijn verlengd vanuit Rigel door Betelgeuze. Alhoewel de twee sterren heel anders zijn markeren ze de hoofden van de hemelse tweeling. Alhena is ook de helderste ster tussen Procyon, de helderste ster in Canis Minor – Kleine Hond, en Elnath, de ster die de noordelijke hoorn van Taurus – Stier – markeert, en vormt een driehoek met Betelgeuze en Procyon.

Sterrenbeeld

Alhena bevindt zich in het sterrenbeeld Gemini – Tweelingen. Gemini is een van de 48 oude sterrenbeelden die in de 2^de eeuw na Christus door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus in zijn Almagest werden beschreven. Het sterrenbeeld representeert de tweeling Castor en Pollux uit de Griekse mythologie.

Tweelingen beslaat een oppervlakte van 514 aan de noordelijke sterrenhemel en het is het 30^ste grootste sterrenbeeld. Het is bekend om zijn heldere sterren Castor en Pollux maar ook om de heldere dubbelstersystemen Delta Geminorum – Wasat, Epsilon Geminorum – Mebsuta, Zeta Geminorum – Mekbuda en Propus – Eta Geminorum en de neutronenster Geminga.

In Tweelingen bevinden zich ook veel interessante deepsky-objecten. Dit zijn onder andere de heldere open sterrenhoop Messier 35, de supernovarestant IC 433 en de planetaire nevel NGC 2392 en Sharpless 2-274.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in de tweelingen te bekijken is de maand februari als het sterrenbeeld ’s avonds hoog boven de horizon staat.

De 10 helderste sterren in tweelingen zijn Pollux (Beta Gem, mag. 1,14), Castor A (Alpha Gem A, mag. 1,93), Alhena (Gamma Gem, mag. 1,9), Tejat (Mu Gem, mag. 2,86), Castor B (Alpha Gem B, mag. 2,97), Mebsuta (Epsilon Gem, mag. 3,06), Propus (Eta Gem A, mag. 3,15 – 3,90), Alzirr (Xi Gem, mag. 3,35), Wasat (Delta Gem, mag 3,53), and Kappa Geminorum (mag. 3,57).

Gamma Geminorum – Alhena

Eerste publicatie: 2 februari 2025
Bron: wikipedia & anderen

• Bluesky
• Facebook
• Threads
• X
• Mastodon
• Mail