Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Aries – Ram

Aries - Urania's Mirror
Aries – uit Urania’s Mirror (± 1825). Op de kaart ook een afbeelding van het niet meer bestaande sterrenbeeld Musca Borealis. By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10064.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

Het sterrenbeeld Ram – Aries bevindt zich aan de noordelijke sterrenhemel. Het sterrenbeeld wordt meestal geassocieerd met de mythe over het Gulden Vlies uit de Griekse mythologie. Ptolemeus was de eerste die het sterrenbeeld in een catalogus opnam. In het sterrenbeeld bevinden zich verschillende interessante deep sky objecten.

Er komen verschillende meteorenzwermen voor in het sterrenbeeld. Zo kennen we de Mei-Arietiden, de Herfst-Arietiden, de Delta-Arietiden,de Epsilon-Arietiden, de Dag-Arietiden en de Aries-Trianguliden.

Het sterrenbeeld heeft minimaal vijf sterren met een planeet en ondanks dat er verschillende deep sky objecten zijn te vinden heeft het geen Messier objecten.

Aries behoort samen met Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Virgo, Libra, Scorpius, Sagittarius, Capricornus, Aquarius en Pisces tot de sterrenbeelden van de dierenriem.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Ram Aries Ari Arietis
Zichtbaarheid

Augustus – Maart voor bewoners tussen de 90ste en de -60ste breedtegraad (aangegeven zijn de maanden waarin het sterrenbeeld om 22 uur boven de horizon staat)
Volledig zichtbaar: 90°N – 58°Z
Gedeeltelijk zichtbaar: 58°Z – 79°Z

Grootte Nummer: 39
Oppervlakte (°)2:441,4
%(sterrenhemel): 1,070
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Perseus, Triangulum, Pisces, Cetus en Taurus
Aantal sterren (≤ 6,5)* 86
Meteorenzwermen Mei-Arietiden, Herfst-Aritieden, δ-Arietiden, ε-Arietiden en de daglicht-Arietiden

* Het aantal sterren met een visuele helderheid van magnitude ≤ 6,5 is gebaseerd op de Hipparcos Catalogus

Gegevens sterren

Ster Naam Betekenis Helderheid
(magnitude)
Afstand
(lichtjaar)
α Ari Hamal 1)
Babylonische naam: Arku-Sha-Rishu-Ka
Hoofd van het Schaap 2,00 65,96
β Ari Sharatin/Sheratan 1).
In het Hindi: Ashwini.
In het Perzisch: Sharti
Babylonische naam: Mahru-Sha-Rishu-Ku
Teken 2,62 59,63
γ Ari Mesarthim 1) Uit het Hebreeuws: Ministers 3,87 164
δ Ari Botein 1) Buik 4,34 168,1
41 Ari Hindi: Bharani.
Perzisch: Vertan
  3,61 171,6
39 Ari Lilii Borea 1)   4,52 165,6

1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

Aries - ram - namen van de sterren
Het sterrenbeeld Aries – Ram met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden

Mythologie

Het sterrenbeeld Ariës (Ram) is één van de oudste sterrenbeelden. De Ram maakt deel uit van de dierenriem. In de astrologie wordt het sterrenbeeld geassocieerd met het teken Ram (21 maart – 10 april) en het klassieke element vuur (samen met Leeuw en Boogschutter). Het sterrenbeeld was zowel bij de Babyloniërs, Grieken, Perziërs en Egyptenaren onder deze naam bekend.

In de Griekse mythologie werd Aries gezien als de ram met de gouden vacht die Phrixus redde en hem naar Colchis bracht waar hij de ram offerde aan de goden. De vacht van de ram plaatste hij in een tempel. Deze gouden vacht dook later op in het verhaal over Jason en de Argonauten.

Phrixus was de zoon van een Boeotiaanse koning. Hij had een tweelingzus, Helle. De kinderen hadden een stiefmoeder, Ino, die hen haatte en die van hen af wilde. Door de oogsten te laten mislukken bracht ze het land op de rand van een hongersnood. Er werd een man naar het orakel in Delphi gestuurd. Ino kocht de man om en liet hem vertellen dat het orakel had geadviseerd de kinderen van de koning te offeren om zo het land te redden.

Phrixus en Helle stonden op het punt om te sterven toen ze door een gevleugelde ram met een gouden vacht werden gered. De ram was door de wolkennymf Nephele gestuurd. Zij was de echte moeder van de kinderen. De ram bracht de beide kinderen naar Colchis maar alleen Phrixus overleefde deze reis. Helle viel van de ram af en verdrink in de Dardanelles. De zeestraat werd later vernoemd naar de Hellespont.

Phrixus werd welkom geheten door koning Aeëtes van Colchis. Hij kreeg de Gouden Vacht en als dank hiervoor kreeg Phrixus de hand van zijn dochter Chalciope.

De gouden vacht van de ram is later bekend geworden van de avonturen van Jason en de Argonauten.

Babylonië

In de beschrijving van de Babylonische dierenriem zoals die op de MUL.APIN kleitabletten is aangetroffen was het sterrenbeeld dat we nu als Aries kennen het eindstation langs de ecliptica. De MUL.APIN was een uitgebreide beschrijving van opkomst en ondergangstijden van sterren die vermoedelijk als een landbouwkalender werd gebruikt. Het moderne Aries was bekend als MULLÚ.ḪUN.GÁ, vertaald “de landbouwer” of de “Gehuurde Man”.

De MUL.APIN is vermoedelijk in de 12de of 11de eeuw voor Christus samengesteld. Het gebruikt de Pleiaden als markeerpunt voor de lente equinox. Dit komt overeen met het begin van de Middelste Brons Tijd. De eerste identificeerbare verwijzingen naar Aries als een apart sterrenbeeld komen uit grensstenen van ongeveer 1350 tot 1000 voor Christus. Op verschillende grensstenen wordt een dierenriem ram apart van de andere figuren afgebeeld. De verandering van een Landbouwer naar een Ram vond vermoedelijk plaats in een latere Babylonische traditie vanwege de groeiende associatie met Dumuzi de Herder. In de tijd dat de MUL.APIN werd gemaakt, ongeveer 1000 voor Christus, werd het moderne Aries geïdentificeerd met zowel de ram van Dumuzi als een ingehuurde werker. De exacte periode dat de verandering plaatsvond is lastig te duiden omdat er geen afbeeldingen zijn van Aries of andere figuren van een ram.

Egypte

In de oude Egyptische astronomie werd Aries geassocieerd met de god Amon-Ra. Deze god werd afgebeeld als een man met het hoofd van een ram en hij vertegenwoordigde de creativiteit en de vruchtbaarheid. Dit is een van de redenen dat het teken met een stier wordt geassocieerd. Vanwege de locatie van de lente equinox werd het de “Aanwijzer van de Herboren Zon” genoemd. In de periode van het jaar dat het sterrenbeeld prominent zichtbaar was droegen priesters standbeelden van Amon-Ra naar hun tempels, een gewoonte die eeuwen later door Perzische astronomen werd aangepast. In Egypte kreeg Aries de titel van “Meester van het Hoofd”. Dit verwijst naar zijn symbolische en mythologische belang.

China

In de oude Chinese astronomie werden de sterren van Aries in verschillende sterrenbeelden gebruikt. De helderste sterren, Alpha, Beta en Gamma Arietis, vormden het sterrenbeeld “Lou” (婁), dat vertaald wordt naar “band”, “lasso” en “sikkel”. Deze termen verwijzen allemaal naar het ritueel offeren van vee. De naam werd gedeeld met het 16de huis van de maan en de positie van de Volle Maan het dichtste bij de herfstequinox.

Het maanhuis representeert het gebied waar de dieren werden verzameld voor ze, rond die tijd, werden geofferd. Het sterrenbeeld wordt ook geassocieerd met de oogsttijd en het zou ook een vrouw voor kunnen stellen die een mand met voedsel op haar hoofd draagt.

De sterren 35, 39 3n 41 Arietis maakten deel uit van het sterrenbeeld Wei (胃), het stelde een dikke buik voor en het was ook de naamgever van het 17de huis van de maan dat de graanschuren voorstelde.

De sterren Delta en Zeta Arietis maakten deel uit van het sterrenbeeld Tianyin (天陰), dat de jachtpartner van de keizer moest voorstellen.

Het sterrenbeeld Zuogeng (左更), dat een moeras- en vijverinspecteur moest voorstellen, bestond uit de sterren Mu, Nu, Omicron, Pi en Sigma Arietis. De inspecteur werd vergezeld door Yeou-kang. Dit sterrenbeeld stelde een ambtenaar voor die belast was met de verdeling van gras of weides.

Hindoeïsme

In een soortgelijk systeem als de Chinezen werd het eerste maanhuis in de Hindoestaanse astronomie “Aswini” genoemd, naar de traditionele namen voor Beta en Gamma Arietis, de Aswins. Omdat het Hindoeïstische nieuwe jaar begon met de lente-equinox, bevat de Rig Veda meer dan 50 nieuwjaarsgerelateerde hymnen aan de tweeling, waardoor ze een aantal van de meest prominente figuren in het werk zijn. Ram zelf stond bekend als “Aja” en “Mesha”.[16]

Midden-Oosten

In de Hebreeuwse astronomie werd Ram “Taleh” genoemd; het betekende ofwel Simeon ofwel Gad, en symboliseert over het algemeen het “Lam van de Wereld”. De naburige Syriërs noemden het sterrenbeeld “Amru” en de aangrenzende Turken noemden het “Kuzi”.

Marshall Eilanden

De bewoners van de Marshall Eilanden voegden verschillende sterren van Aries, Cassiopeia, Andromeda en Triangulum – Driehoek samen toe een sterrenbeeld dat een bruinvis of een dolfijn voorstelde. Alpha, Beta en Gamma Arietis vormden de kop van de bruinvis/dolfijn, de sterren van Andromeda vormden het lichaam en de heldere sterren van Cassiopeia vormden de staart. Andere Polynesische volkeren zagen in Aries ook een sterrenbeeld.

De bewoners van de Marquesas Eilanden noemden het Na-pai-ka.

Het Maori sterrenbeeld Pipiri komt ook goed overeen met het moderne Aries.

In de inheemse Peruaanse astronomie bestond er ook een sterrenbeeld dat grotendeels uit dezelfde sterren als Aries bestond. Ze noemden het de “Marktmaan” en het “Knielterras”, als een herinnering wanneer het jaarlijkse oogstfeest “Ayri Huay” gehouden moest worden.

Aries op oude sterrenkaarten

Aries – uit de Uranometria van Johann Bayer uit 1603
Aries – uit de Atlas Celeste van John Bevis (± 1750)
Aries – uit de Uranographia van Johannes Hevelius (± 1690)
Aries - Urania's Mirror
Aries – uit Urania’s Mirror (± 1825). Op de kaart ook een afbeelding van het niet meer bestaande sterrenbeeld Musca Borealis. By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10064.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

De sterren van Aries

alpha Arietis – α Arietis – Hamal
Hamal is de helderste ster van het sterrenbeeld en in helderheid de 48ste ster aan de sterrenhemel. De ster heeft een massa van 2 zonsmassa en bevindt zich op een afstand van 66 lichtjaar. Het is een veranderlijke ster waarvan de helderheid varieert tussen magnitude 1,98 en 2,04.

Tussen 1000 na Christus en 100 voor Christus bevond Hamal zich bij het lentepunt, dit punt markeert het begin van de lente.

De naam Hamal betekent “lam” en komt van het Arabische ras al-hamal hetgeen “kop van de ram” betekent. Meer over Hamal in dit uitgebreide artikel

Bèta Arietis – bèta Arietis – Sheratan
Sheratan is een spectroscopische dubbelster die zich op een afstand van 59,6 lichtjaar bevindt. Sheratan heeft een visuele helderheid van magnitude 2,6. De naam komt van het Arabische as-saratan hetgeen “de twee tekens” betekent. Dit verwijst naar het lentepunt. Samen met gamma Arietis was Sheratan enkele duizenden jaren geleden het lentepunt.

Gamma Arietis – γ Arietis – Mesarthim
Mesarthim is een drievoudige ster die zich ongeveer 160 lichtjaar van ons vandaan bevindt. De helderste ster is een Alpha-2 Canes Venaticorum-veranderlijke ster. Dit zijn sterren met een aparte chemische samenstelling en een sterk magneetveld. Dergelijke sterren bevatten relatief veel strontium, chroom en silicium. De helderheid varieert slechts 0,04 magnitude en de periode bedraagt 2,61 dagen.

Waar de naam Mesarthim vandaan komt is onduidelijk. Mogelijk komt de naam Mesarthim uit het Hebreeuws en betekent het “de minister”, maar de naam kan ook van het Arabische “Al Muthartim” komen en dat betekent “de ram”. In het Sanskriet is Aries bekend als “de ram” en wordt het Eerste punt van Aries (de plaats van de lente-equinox) Meshadi genoemd. De naam kan hier mogelijk van zijn afgeleid en zijn getransformeerd naar Mesarthim. Op 21 augustus 2016 kende de Internationale Astronomische Unie de naam Mesarthim toe aan de ster γ2 Arietis.

In het Chinees verwijst 婁宿 (Lóusù, Nederlands: binding, verbond), naar een asterisme dat bestaat uit de sterren Gamma Arietis, Beta Arietis en Alpha Arietis. Gamma Arietis zelf wordt 婁宿二 (Lóusù Èr) genoemd, de Tweede Ster van het Verbond of de Verbinding.

In de Hindoe astrologie zijn Gamma Arietis en Beta Arietis de Ashvins, de tweeling Rigvedische goden die dienen als de artsen van de goden van de wereld.

Delta Arietis – δ Arietis – Botein
Botein heeft een visuele helderheid van magnitude 4,4 en bevindt zich op een afstand van 168 lichtjaar. Het is een grote ster met een diameter van 13 * de Zon. De naam komt van het Arabische woord “butain” en dat betekent “buik”.

41 Arietis – Bharani
41 Arietis heeft de traditionele naam Bharani. Dit is de naam van het tweede maan huis uit de Hindoe astrologie. Bharani bevindt zich op een afstand van 160 lichtjaar. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3.6.

39 Arietis – Lilii Borea
39 Arietis heeft een visuele helderheid van magnitude 4.5. De ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 172 lichtjaar van de Zon. Het is een ster van spectraalklasse K met een massa van 1,6 zonsmassa en eenstraal van 11 * de straal van de Zon. de lichtkracht bedraagt 56 * de lichtkracht van de Zon.

Op 5 september 2017 kreeg de ster de officiële naam “Lilii Borea”.

In het Chinees verwijzen de sterren 39 Arietis, 35 Arietis en 41 Arietis naar het asterisme 胃宿 (Wèi Su) en dat betekent maag/buik. De ster 39 Arietis wordt aangeduid als 胃宿二 (Wèi Su èr), Nederlands: de Tweede Ster van Maag.

Epsilon Arietis – ε Arietis
Epsilon Arietis is een dubbelster op een afstand van 296 lichtjaar. Het zijn twee sterren van spectraalklasse A die 1,5 boogseconden van elkaar zijn gescheiden. Ze hebben een helderheid van magnitude 5,2 en 5,5. De gecombineerde helderheid van de dubbelster is magnitude 4,6.

Lambda Arietis – λ Arietis
λ Arietis is een wijde dubbelster van magnitude 4,9 en 7,7. Ze staan 37,4″ van elkaar.

30 Arietis
30 Ari is een wijde dubbelster van magnitude 6,6 en 7,4. De sterren staan 38,6″ van elkaar.

33 Arietis
Tenslotte 33 Ari. Dit is een lastige dubbelster. De hoofdster heeft een helderheid van magnitude 5,5 terwijl de begeleider van magnitude 8,4 is. De sterren staan 28,6″ van elkaar.

SX Arietis
SX Arietis (56 Ari) is het prototype van een speciale groep van roterende variabele sterren. 56 Ari heeft een periode van 17 uur en 28 minuten. De helderheid schommelt tussen magnitude 5,67 en 5,81.

De deep sky objecten van Aries

Ram heeft slechts een paar deep sky objecten. Deze objecten, alle vier melkwegstelsels, zijn ook nog eens erg zwak. In Aries bevindt zich het kleinste sterrenstelsel dat we kennen. Segue 2 is een satelliet sterrenstelsel van ons eigen sterrenstelsel en bevat slechts een duizendtal sterren.

NGC 697

NGC 697 in Aries
NGC 697 in Aries. Door Donald PelletierEigen werk, CC BY-SA 4.0, Koppeling

NGC 697 bevindt zich ten noordwesten van β Ari. Dit melkwegstelsel heeft een helderheid van magnitude 13.3. Het maakt deel uit van een groep van minstens vijf andere melkwegstelsels.

NGC 6697 werd op 15 september 1784 ontdekt door William Herschel.

NGC 772 – Arp 78

NGC 772 in Aries
NGC 772 in Aries. Door Credit Line and Copyright Adam Block/Mount Lemmon SkyCenter/University of Arizona – http://www.caelumobservatory.com/gallery/n772.shtml, CC BY-SA 3.0 us, Koppeling

Dit melkwegstelsel bevindt zich ten zuidoosten van β Ari. Het sterrenstelsel heeft een helderheid van magnitude 11.5. Het bevindt zich op een afstand van 130 miljoen lichtjaar. Het is zichtbaar in een telescoop met een opening van 15 cm of meer. Met grote telescopen is het begin van een spiraalarm zichtbaar. Recent zijn er twee supernova’s waargenomen in dit stelsel: SN 2003 hl en SN 2993 iq. Bij NGC 772 bevindt zich het satelliet stelsel NGC 770. NGC 770 heeft een helderheid van magnitude 14,2. NGC bevindt zich ten zuidoosten van Bèta Arietis.

NGC 772 werd op 25 november 1785 ontdekt door William Herschel.

NGC 972

NGC 972 in Aries
NGC 972 in Aries. Door Fabian RRRREigen werk, CC BY-SA 3.0, Koppeling

NGC 972 is een merkwaardig gevormd melkwegstelsel met een spiraalarm aan één zijde. NGC 972 vinden we 5 boogminuten ten oosten van γ Arietis.
NGC 972 werd op 11 september 1784 ontdekt door William Herschel.

NGC 1156

NGC 1156 in Aries
NGC 1156 in Aries. Door Fabian RRRREigen werk, CC BY-SA 3.0, Koppeling

Dit onregelmatig gevormde dwergstelsel vinden we ten noordwesten van δ Ari. Het heeft een helderheid van magnitude 11.7. Het stelsel heeft een groter dan gemiddelde kern en bevat zones waar gas in een tegengestelde richting draait. Men denkt dat dit komt door getijde interactie met een ander gasrijk stelsel in een ver verleden.

De kern van NGC 1156 heeft een meer dan gemiddelde grootte en er zijn gebieden waargenomen waar het gas tegen de draairichting in roteert. Men denkt dat dit wordt veroorzaakt doordat het twee stelsels zijn die met elkaar in botsing zijn gekomen.

NGC 1156 werd op 13 november 1786 ontdekt door William Herschel.

IAU-kaart van het sterrenbeeld Aries - Ram
IAU-kaart van het sterrenbeeld Aries – Ram
IAU-kaart van het sterrenbeeld Aries – Ram
IAU-kaart van het sterrenbeeld Aries – Ram

Download de IAU-kaart van het sterrenbeeld Aries – Ram.

Meteoren

Het sterrenbeeld Aries – Ram kent ook verschillende meteorenzwermen die echter  niet allemaal zijn te zien. De Mei Arietiden zijn een daglichtzwerm die tussen  ongeveer 4 mei en 6 juni actief is. Het maximum van deze zwerm val top 16 mei.

Ook de Epsilon Arietiden zijn een daglichtzwerm. Ze zijn actief tussen 25 april en 27 mei met een maximum op 9 mei.  De beste daglicht Arietiden vinden plaats tussen 22 mei en 2 juli en hebben een maximum op 8 juni.

De Delta Arietiden werden in 1959 opgemerkt toen men fotografische meteorbanen analyseerde. De Delta Arietiden zijn actief tussen ongeveer 8 december en 13 december.

Dan hebben we ook nog de Herfst Arietiden. Deze zwerm is actief tussen 7 september en ongeveer 27 oktober. Het maximum van de zwerm valt rond 8 oktober en er zijn dan maximaal 3 tot 5 meteoren per uur zichtbaar.

Eerste publicatie: 16 juli 2009
laatste bewerking: 15 februari 2020