Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Corona Australis – Zuiderkroon

Corona Australis uit de steratlas van John Bevis
Corona Australis – uit de Atlas Celeste van John Bevis (± 1750)

Corona Australis is één van de kleinste sterrenbeelden. Er komen geen sterren in voor waarvan we weten dat ze een planeet hebben. Omdat het een zuidelijk sterrenbeeld is komen er ook geen Messier-objecten in voor. Wel is er een meteorenzwerm die zijn radiant heeft in het sterrenbeeld: de Beta Corona Austriniden.

De Latijnse naam betekent Zuidelijke Kroon als tegenhanger van Corona Borealis – de Noorderkroon. De Corona Australis cluster is het bekendste deep sky object. Het is een heldere reflectienevel bestaande uit stofwolken en een groep heldere jonge sterren. Ook bevindt de Coronet Cluster zich in dit sterrenbeeld. De Coronet Cluster is het meest nabije actieve stervormingsgebied.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Zuiderkroon Corona Australis CrA Coronae Australis
Zichtbaarheid Het sterrenbeeld is vanuit Nederland en België niet waarneembaar.
Grootte In grootte is Corona Australis het 80ste sterrenbeeld. Het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 128 (°)2 aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Sagittarius, Scorpius, Ara en Telescopium.
Meteorenzwermen β-Corona Austriniden

Gegevens sterren

(Alleen de sterren met een naam zijn opgenomen)

Ster

Naam

Betekenis

Helderheid
(magnitude)

Afstand
(lichtjaar)

CrA (Alphekka) Meridiana 1) 4,11 125,4
Het sterrenbeeld Corona Australis - Zuiderkroon met de namen van de sterren
Het sterrenbeeld Corona Australis – Zuiderkroon met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden/Cartes du Ciel

Corona Australis op oude sterrenkaarten

Corona Australis – uit de Atlas Celeste van John Bevis (± 1750)

Corona Australis – uit de Uranographia van Johannes Hevelius (± 1690)

Corona Australis - Urania's Mirror
Corona Australis – uit Urania’s Mirror (± 1825). By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10070.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

Corona Australis – uit de Uranometria van Johann Bayer uit 1603

 

IAU-kaart van het sterrenbeeld Corona Australis
IAU-kaart van het sterrenbeeld Corona Australis – Zuiderkroon
IAU-kaart van het sterrenbeeld Corona Australis – Zuiderkroon

Download de kaart van het sterrenbeeld Corona Australis – Zuiderkroon.

Beschrijving

Corona Australis is voor het eerst door Ptolemeus gecatalogiseerd. Men zegt dat het de kroon is die door de centaur Sagittarius werd gedragen maar andere bronnen zeggen dat er geen mythe is verbonden aan het sterrenbeelden. Het sterrenbeeld werd vroeger dan soms ook wel Corona Sagittarii genoemd.

Corona Australis was bij de oude Grieken bekend als een krans in plaats van een kroon. Voordat Ptolemeus het als een apart sterrenbeeld introduceerde maakte het als een cirkeltje van sterren deel uit van de voorpoot van de centaur Sagittarius.

Soms wordt het sterrenbeeld geassocieerd met de mythe over Dionysus. In dit verhaal representeert Corona Australis de kroon die door de god aan de sterrenhemel werd geplaatst nadat zijn moeder Semele werd bevrijd van Hades, de god van de onderwereld. In dit verhaal echter wordt soms ook verwezen naar Corona Borealis, de Noorderkroon.

Ptolemeus gebruikte 13 sterren om het sterrenbeeld te maken maar eentje werd later als Alpha Telescopii toegekend aan het sterrenbeeld Telescopium.

Corona Australis behoort tot de Hercules-familie van sterrenbeelden; ook Aquila, Ara, Centaurus, Corvus, Crater, Crux, Cygnus, Hercules, Hydra, Lupus, Lyra, Ophiuchus, Sagitta, Scutum, Sextans, Serpens, Triangulum Australe en Vulpecula maken er deel van uit.

Geschiedenis

Net zoals veel Griekse sterrenbeelden kent Corona Australis zijn oorsprong vermoedelijk in de oude Mesopotamische MUL.APIN. In dit geschrift is het sterrenbeeld bekend als MA.GUR – de bast/boomschors. Dit sterrenbeeld, dat grenst aan SUHUR.MASH (Capricornus – Steenbok) kan echter in plaatst daarvan de moderne ster epsilon Sagittarii zijn geweest. Als onderdeel van de zuidelijke sterrenhemel was MA.GUR een van de “15 sterren van EA”.

Het sterrenbeeld werd al in de derde eeuw voor Christus door de Griekse dichter Aratus beschreven maar hij gaf er geen naam aan. Hij benoemde alleen de twee kronen. In de tweede eeuw na Christus beschreef de Griekse astronoom Ptolemeus het sterrenbeeld. Ptolemeus nam achter de ster alpha Telescopii mee in het sterrenbeeld. Deze ster maakt tegenwoordig weer deel uit van het sterrenbeeld Telescopium. Ptolemeus kende 13 sterren toe aan het sterrenbeeld dat hij beschreef als de “zuidelijke krans”. Andere astronomen associeerden het sterrenbeeld met de kroon van Sagittarius of Centaurus. Het sterrenbeeld werd voorheen soms ook wel “Corona Sagitarii” genoemd. De Romeinen kenden Corona Australis als de “Gouden kroon van Sagittarius”.

In de vijfde eeuw was het sterrenbeeld ook bekend als “Parvum Coelum” – de luifel. In de 18de eeuw noemde de Franse astronoom Jérôme Lalande het sterrenbeeld “Sertum Australe” – de zuidelijke slinger of bloemenkrans. Ook werd het sterrenbeeld soms Orbiculus Capitis genoemd. De Duitse astronoom Philippus Caesius noemde het “Corona” – kleine kroon of Spira Australis – de zuidelijke spiraal. Hij koppelde het sterrenbeeld aan de Kroon van het Eeuwige keven uit het  nieuwe testament. De 17de -eeuwse cartograaf Julius Schiller koppelde het sterrenbeeld aan de Diadeem van Solomon.  Soms werd Corona Australis niet gezien als de kroon van Sagittarius maar als de pijlen in zijn hand.

In de mythologie wordt Corona Australis soms geassocieerd met de mythe over Bacchus en Stimula. Jupiter had Stimula zwanger gemaakt en dat leidde tot een jaloerse Juno. Juno overtuigde Stimula om Jupiter te vragen om in vol ornaat te verschijnen. Dit was iets dat de sterfelijke vrouw niet aankon waardoor ze verbrandde. Nadat Bacchus, het sterfelijke kind van Stimula, volwassen was geworden en tot god van de wijn was gepromoveerd eerde hij zijn overleden moeder door haar als een krans aan de hemel te plaatsen.

Islam

Bij middeleeuwse islamitische astronomen was Corona Australis achtereenvolgens bekend als Al Kubbah – de schildpad, Al Hiba – de tent en Al Udha al Na’am – het struisvogelnest. Later kreeg het sterrenbeeld de naam Al Iklil al Janubiyyah en dat werd door Europeanen vertaald als Alachil Elgenubi, Elkleil Elgenubi of Aladil Algenubi.

China

In de Chinese astronomie maken de sterren van Corona Australis deel uit van de Zwarte Schildpad van het Noorden (北方玄武, Běi Fāng Xuán Wǔ) en was het sterrenbeeld bekend als ti’en pieh – de Hemelse Schildpad. Tijdens de regeerperiode van de Westerse Zhou markeerde het sterrenbeeld het begin van de winter. Echter als gevolg van de precessie werd voor de oude Chinezen de Hemelse Rivier – de Melkweg een nauwkeurigere marker voor het begin van de winter.

In het moderne Chinees heet het westerse sterrenbeeld 南冕座 (nán miǎn zuò), het “zuidelijke kroon sterrenbeeld”.

Zuid-Afrika

Het San-volk in Zuid-Afrika kende het sterrenbeeld als “nabbe ta !nu”- “het huis van de takken”. Dit was oorspronkelijk het huis van de Dassie – de kaapse klipdas. Ook stelde het sterpatroon de mensen voor die in een halfronde cirkel rond een vuur zaten.

Australië

Het Boorong-volk in het noordwestelijke Victoria in Australië zagen het sterrenbeeld als een boemerang die door Totyarguil (de ster Altaïr) was weggeworpen. Het Aranda-volk in centraal Australië zag Corona Australis als een schaal met daarin een baby die per ongeluk door toedoen van een groep dansende vrouwen in de Melkweg op de Aarde was gevallen.

De bewoners van de Straat Torreseilanden zagen Corona Australis als deel van een veel groter sterrenbeeld dat ook een deel van Sagittarius en het puntje van de staart van het sterrenbeeld Scorpius omvatte. Ook de Pleiaden en het sterrenbeeld Orion maakten er deel van uit. Dit sterrenbeeld was de kano van Tagai die werd bemand door de Pleiaden (de Usiam genoemd) en Orion (Seg geheten). De mythe zegt dat Tagai de baas was van de kano maar dat zijn bemanning ongeoorloofd al het eten aan boord opat. Tagai bond de Usiam met een touw aan elkaar en plaatste aan de zijkant van zijn boot en duwde ze in het water. De staart van Scorpius stelde een zuigvis voor terwijl de sterren Eta Sagittarii en Theta Corona Australis de bodem van de kano vormden.

Op het eiland Futuna (ten noordoosten van de Fuji-eilanden en ten westen van Samoa) werd de figuur van Corona Australis “Tanuma” genoemd. Op de Tuamotu-eilanden in de Stille Oceaan heet het sterrenbeeld “Na Kaua-ki-Tonga”.

De sterren van Corona Australis

Alpekka Meridiana – α Coronae Australis (Corona Australis)
Alphekka Meridiana is de enige ster met een naam. De naam verwijst naar Alphecca, de helderste ster van het sterrenbeeld Corona Borealis.

De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,10 en de ster bevindt zich op een afstand van 130 lichtjaar.

β Coronae Australis (Beta Coronae Australis)
Beta Coronae Australis heeft een helderheid van magnitude 4,12. De ster bevindt zich op een afstand van 510 lichtjaar. De ster heeft een absolute helderheid van magnitude -1,8.

R Coronae Australis
R Coronae Australis is een veranderlijke ster die zich op een afstand van 26,8 lichtjaar bevindt. Het is een relatief jonge ster die nog steeds een accretieschijf om zich heen heeft. De ster heeft een helderheid van magnitude 11,5 en bevindt zich in het stervormingsgebied NGC 6726/NGC 6727/NGC 6729.

R Coronae Australis is een zogenaamde Herbig-ster. Dit zijn sterren die nog niet op de hoofdreeks zijn aangekomen. Ze behoren tot spectraalklasse A of B en ze zijn minder dan 10 miljoen jaar oud. De sterren zijn nog omgeven voor een circumstellaire schijf van stof en gas.

Herbig-sterren vertonen lijnen van waterstof- en calciumemissies in hun spectra maar ze verbranden nog geen waterstof in hun kern.

RXJ1856.5-3754
RXJ1856.5-3754 is een neutronenster die zich op een afstand van ongeveer 400 lichtjaar bevindt. Het is de meest nabije neutronenster. De ster beweegt zich met een snelheid van 108 km/sec. Men denkt dat de ster is gevormd uit een supernova-explosie van zijn begeleidende ster ongeveer 1 miljoen jaar geleden.

De ster werd in 1992 ontdekt. In eerste instantie werd de grootte geschat op 4 – 8 kilometer en dit is te weinig voor een neutronenster. Men dacht te maken te hebben met een quark ster echter na meerdere uitgebreidere waarnemingen werd bevestigd dat het toch een neutronenster is die ongeveer 14 kilometer in doorsnede is.

RXJ1856.5-3754 behoort tot de Magische Zeven. Dit is een groep van jonge, relatief koele, geïsoleerde neutronensterren die zachte röntgenstraling uitzenden. De groep bevindt zich tussen de 200 en 500 parsec van de Zon.

Dubbelsterren

κ2 en κ1 Corona Australis vormen een schitterende dubbelster die vanuit Zuid- Europa zichtbaar is. κ2 is de hoofdster: magnitude 5,9. κ1 is van magnitude 6,6. De sterren staan 21,4′ van elkaar.

H5014 is een nauwe dubbelster met een baan van 191 jaar. De sterren zijn beide van magnitude 5,7. De sterren staan 0,9″ van elkaar.

Variabele sterren

Corona Australis heeft geen lang-periodieke variabelen, alleen een aantal onregelmatig variabelen. Twee van deze sterren TY en R staan in de gasnevel NGC6726/27/29.

De deep sky objecten van Corona Australis

Er zijn geen Messier-objecten in Corona Australis maar het sterrenbeeld bevat wel een bolhoop die al gemakkelijk in een verrekijker is te zien en een uitgebreid complex van gasnevels.

NGC 6541

NGC 6541 in Corona Ausralis
NGC 6541 in Corona Australis. By NASA/ESA – The Hubble Legacy Archive (HLA): Space Telescope Science Institute (STScI), the Space Telescope European Coordinating Facility (ST-ECF), and the Canadian Astronomy Data Centre (CADC) – zoranknez (FITS Liberator) – Hubble Space Telescope, Public Domain, Link

NGC 6541 (Caldwell 78) is een bolhoop op een afstand van ongeveer 22.800 lichtjaar. Het is een behoorlijk heldere bolhoop die we kunnen vinden tussen q CrA en q Sco. NGC 6541 heeft een geschatte leeftijd van 14 miljard jaar. De bolhoop heeft een visuele helderheid van magnitude 6.3.

NGC 6541 werd op 19 maart 1826 ontdekt door Niccolò Cacciatore vanaf de Palermo sterrenwacht op Sicilië.

NGC 6729

NGC 6729 in Corona Australis
NGC 6729 in Corona Australis. Door ESO/Sergey Stepanenko – http://www.eso.org/public/images/eso1109a/, CC BY 4.0, Koppeling

NGC 6729 (Caldwell 68) is deel van een nevelachtig gebied waar ook de variabele sterren R CrA en TY CrA staan. Het gebied bevat een mengeling van heldere en donkere gasnevels. De emissienevel is voor het eerst waargenomen op 15 juni 1861 door Johann Friedrich Julius Schmidt.

NGC 6726 – NGC 6727

GC 6726/66727 in Corona Australis
NGC 6726/6727 in Corona Australis. Door European Southern Observatory – http://www.eso.org/public/images/eso1027a/, CC BY 4.0, Koppeling

Het helderste gebied is NGC6726/6727 dat de vorm van een acht heeft. Ten noordoosten hiervan ligt NGC 6729 met daarin R CrA. Deze ster kent een helderheidsverschil tussen magnitude 9,7 en 12. Als de ster helderder wordt verlicht hij ook de omringende nevel. De andere veranderlijke, TY CrA varieert tussen 8,8 en 12,6. Het nevelgebied is het gemakkelijkste te vinden als 7,5 graad ten zuiden van ζ Sagitarii wordt gezocht.

De nevel werd op 15 juni 1861 ontdekt door de Duitse astronoom Johann Friedrich Julius Schmidt.

Eerste publicatie: 19 juli 2009
Laatste keer bijgewerkt op: 25 maart 2020