Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Eridanus

Het sterrenbeeld Eridanus is een sterrenbeeld aan de zuidelijke sterrenhemel en het stelt een mythologische rivier voor. De naam van het sterrenbeeld is de oude Griekse naam voor de rivier de Po in Italië. In het Sanskriet heet het sterrenbeeld “srotaswini” en dat betekent “stroom”.

Het sterrenbeeld Eridanus wordt geassocieerd met de mythe van Phaëton en wordt meestal afgebeeld als een rivier die vloeit vanuit het water dat door Aquarius wordt uitgeschonken. Eridanus behoort tot de 48 klassieke sterrenbeelden van Ptolemeus.

Er komen geen meteorenzwermen voor in het sterrenbeeld. Eridanus maakt deel uit van de familie van Hemelse Wateren-sterrenbeelden waartoe ook Carina, Columba, Delphinus, Equuleus, Piscis Austrinus, Puppis, Pyxis en Vela behoren.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Eridanus Eridanus Eri Eridani
Zichtbaarheid Oktober – Januari (aangegeven zijn de maanden waarin het sterrenbeeld om 22 uur boven de horizon staat)
Grootte In grootte is Eridanus het 6de sterrenbeeld. Het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 1148 (°)2 aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Cetus, Fornax, Phoenix, Hydrus, Horologium, Caelum, Lepus, Orion en Taurus.
Meteorenzwermen Er zijn geen meteorenzwermen bekend in Eridanus.

Gegevens sterren

1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

Ster

Naam

Betekenis

Helderheid
(magnitude)

Afstand
(lichtjaar)

α Eri Achernar. 1)
Maori: Marere-o-tonga
Einde van de rivier 0,43 144,0
β Eri Cursa 1) Stoel/voetschommel van Orion 2,75 88,87
γ Eri Zaurak 1) Boot 2,96 221,1
δ Eri Rana 1) Kikker 3,50 29,50
η Eri Azha 1) Broedplaats (voor vis) of struisvogelnest 3,89 136,5
θ Eri Acamar 1) Einde van de rivier (voordat Achernar werd toegevoegd) 2,87 161,5
ο1 Eri Beid 1) Eieren 4,03 125,7
ο2 Eri Keid 1) Gebroken eierschaal 4,40 16,46
τ2 Eri Angetenar 1) Kromming van de rivier 4,75 182,7
ζ Eri Zibal 1) Struisvogelkuikens 4,80 109,8
υ3 Eri Beemim 1) 3,97 296
ε Eri Ran 1) Noorse Godin van de Zee 3,73 10,5
53 Eri Sceptrum 1) 4,02 110
υ2 Eri Theemim 1) 3,81 214
HD 30856 Mouhoun 1) 8,1 385
WASP-22 Tojil 1) 12,0 980
HD 18742 Ayeyarwady 1) 7,81 441
WASP-79 Montuno 1) 10,1 780
HIP 12961 Koeia 1) 10,3 75
WASP-50 Chaophraya 1) 11,6 750
Het sterrenbeeld Eridanus met de namen van de sterren
Het sterrenbeeld Eridanus met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden/Cartes du Ciel.

Eridanus is de rivier van sterren die start aan de linkervoet van Orion en van daar uit doorstroomt naar het zuiden van de Stier (Taurus), het westelijke gedeelte van de Walvis (Cetus). en dan terugstroomt naar het oosten naar de Graveerstift (Caelum) om te eindigen in het zuiden aan de grens van het sterrenbeeld Kleine Waterslang (Hydrus).

De Griekse dichter Aratus noemde het sterrenbeeld Eridanus maar andere bronnen waaronder Ptolemeus noemde het sterrenbeeld Potamos en dat betekent “de rivier”. Erastosthenes associeerde de hemelse rivier met de rivier de Nijl in Egypte, de enige rivier die van zuid naar noord vloeit. Hyginus, een Romeinse schrijver, stelde dat de heldere ster Canopus van het sterrenbeeld Carina – Kiel aan het einde van de rivier ligt net zoals het eiland Canopus aan de monding van de grote rivier in Egypte ligt. Later werd de rivier door Griekse en Latijnse schrijvers geassocieerd met de rivier de Po in Italië.

Volgens een theorie komt de naam Eridanus van het Babylonische sterrenbeeld dat bekend is als “de ster van Eridu” (MUL.NUN.KI). Eridu was een Babylonische stadsheld die aan de god Enki-Ea werd geofferd. Enki-Ea was de heerser van de Abyss, het reservoir van vers water onder het oppervlak van de Aarde.

Mythologie

In de Griekse mythologie wordt het sterrenbeeld geassocieerd met het verhaal van Phaëton (ook wel Phaëthon geschreven), de zoon van Helios, de god van de Zon en de Oceanide Clymene. Phaëton wilde met de strijdwagen van zijn vader langs de hemel rijden en bleef zeuren tot zijn vader overstag ging. Zijn vader adviseerde hem om het al gebaande pad te volgen en daar niet van af te wijken.

Phaëton spande de paarden voor de strijdwagen en vertrok. De paarden merkten dat de wagen vel lichter was dan normaal en vlogen veel hoger langs de hemel, buiten het gebaande pad. De onervaren wagenmenner kon de paarden niet onder controle houden en de tegels slipten uit zijn handen. De strijdwagen vloog zo laag boven de Aarde dat die in brand vloog. Men zegt dat Libië hierdoor een woestijn werd,de zee:en opdroogden en de Ethiopiërs een donkere huid kregen. Zeus zag het geklungel van Phaëton aan en moest snel ingrijpen om erger te voorkomen. Hij doodde Phaëton met een bliksemschicht en toen het haar van Phaëton vlam vatte viel hij uit het rijtuig en viel in de rivier de Eridanus. Zijn vader Helios reed van verdriet verschillende dagen niet met zijn strijdwagen langs de hemel en daardoor bleef het verschillende dagen donker op Aarde.

Indiase mythologie

De sterren die corresponderen met Eridanus worden ook in de Indiase astronomie als een rivier afgebeeld. Deze rivier begon dicht bij het hoofd van Orion net onder Auriga. In het Sanskriet wordt Eridanus Srotaswini genoemd. Srótas betekent de loop van een rivier of de stroming van een rivier. Afgebeeld op het hoofd van Dakshinamoorthy of Nataraja, een Hindoe incarnatie van Shiva, is het de rivier de Ganges. Dakshinamoorthy zelf is het sterrenbeeld Orion.

Chinese mythologie

De sterren die corresponderen met Eridanus zijn vanuit China niet allemaal zichtbaar. In de Chinese astronomie bevindt het noordelijke deel van Eridanus zich in de Witte Tijger van het Westen (西方白虎, Xī Fāng Bái Hǔ). Het onzichtbare zuidelijke deel werd door de astronoom Xu Guangqi, op basis van westerse sterrenkaarten, onder de Zuidelijke Asterismes (近南極星區, Jìnnánjíxīngōu) gevoegd.

Eridanus op oude sterrenkaarten

Eridanus – uit de Uranometria van Johan Bayer uit 1603.

Eridanus – uit de Atlas Celeste van John Bevis (ca. 1750)

Eridanus – uit de Uranographia van Hevelius (ca. 1690)

Eridanus - Urania's Mirror
Eridanus – uit Urania’s Mirror (ca. 1825) samen met de sterrenbeelden Cetus, Fornax, Sculptor en de niet meer erkende sterrenbeelden Psalterium Georgii en Machina Electra. By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10074.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

De Sterren van Eridanus

Achernar (alpha Eridani) – het einde van de rivier

Achernar - Alpha Eridani
Artist Impression van de afgeplatte vorm van Achernar – Alpha Eridani

Achernar – ook bekend als α Eridani – is in helderheid de negende ster die we kunnen zien en het is ook de meest afgeplatte ster die we kennen.

Achernar is vanuit Nederland niet zichtbaar. De ster is alleen goed zichtbaar als je op het zuidelijk halfrond bevindt. Achernar heeft een visuele helderheid van magnitude 0,45.

Achernar markeert het einde van een stroom sterren die in de oudheid bekend was als een hemelse rivier. Deze stroom sterren is dus het sterrenbeeld Eridanus waar Achernar de helderste ster van is. De naam Achernar betekent “Einde van de Rivier”.

De rivier heeft naast een einde ook een begin. Het begin van de rivier wordt gemarkeerd door de ster Cursa (β Eridani) die we wel vanaf het noordelijk halfrond kunnen zien. Cursa bevindt zich niet heel erg van van Rigel af. Rigel is de helderste ster van het sterrenbeeld Orion.

In de klassieke oudheid werd de naam Achernar toegekend aan de ster Theta Eridani. Theta Eridani wordt ook wel Acamar genoemd. In die tijd was Acamar de helderste ster van het sterrenbeeld die vanuit Griekenland zichtbaar was en dus werd deze ster als het einde van de rivier beschouwd.

Beide namen stammen af van dezelfde Arabische omschrijving “Al Ahir al Nahr”, het einde van de rivier.

Achernar bevindt zich op een afstand van ongeveer 144 lichtjaar. Het is een ster van spectraalklasse B. Achernar bevindt zich dus nog op de hoofdreeks in het Herzsprung-Russell diagram maar is wel veel groter en veel helderder dan de Zon.

Achernar heeft een lichtsterkte van 1100 * de Zon. Achernar produceert meer energie in het voor ons onzichtbare deel van het spectrum. De ster zendt in het ultraviolet veel meer energie uit dan onze Zon; ongeveer 3000 – 5000 keer zo veel.

Achernar heeft een massa van 6-8 zonsmassa’s en een diameter van 8-10 * de Zon. Onze Zon draait in ongeveer 25 dagen eenmaal om zijn as. Achernar daarentegen doet dat in iets meer dan 2 dagen. Bijna 15 keer zo snel als onze Zon. In 2003 ontdekten astronomen m.b.v. de Very Large Telescope van de ESO dat de ster door deze snelle rotatie een merkwaardige afgeplatte vorm heeft.

Deze afplatting zorgt er voor dat astronomen de precieze temperatuur aan de oppervlakte lastig kunnen bepalen. De afplatting zorgt er namelijk voor dat de polen van de ster heter zijn dan de evenaar. Schattingen lopen uiteen van 15.500 tot 19.300 Kelvin.

Beta Eridani – β Eridani – Cursa
Beta Eridani is de op één na helderste ster in het sterrenbeeld. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 10,8 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 89 lichtjaar van de Zon. De ster bevindt zich in de buurt van de grens met het sterrenbeeld Oron. Cursa heeft een visuele begeleider met een helderheid van magnitude 10,9 die zich op een afstand van 120 boogseconden bevindt.

Ook Cursa draait met een snelheid van 196 kilometer per seconde heel snel om zijn as. Het is een veranderlijke ster waarvan de helderheid varieert tussen magnitude 2,72 en 2,80.

De traditionele naam Cursa komt van het Arabische “Al Kursiyy al Jauzah” en dat betekent “de stoel van de centrale”. De naam verwijst naar een groep sterren waarvan ook Lambda Eridani, Psi Eridani en Tau Orionis deel uit maken.

Theta Eridani – θ Eridani – Acamar
Theta Eridani is een dubbelster die mogelijk deel uitmaakt van een meervoudig stersysteem. De hoofdcomponent heeft een visuele helderheid van magnitude 3,2 en de begeleider is van magnitude 4,3. De beide sterren staan 8,3 boogseconden van elkaar. Theta Eridani bevindt zich op een afstand van ongeveer 161 lichtjaar van de Zon.

De traditionele naam Acamar komt van het Arabische “Akhir an-naht” en dat betekent “einde van de rivier”. Vroeger was Acamar de laatste ster van de hemelse rivier Eridanus maar tegenwoordig is het de heldere ster Achernar die die eer toekomt. Omdat Achernar voor de Grieken niet zichtbaar was kozen Hipparchus en Ptolemeus Acamar als het einde van de rivier. Meer over Acamar in dit uitgebreide artikel.

Eta Eridani – η Eridani- Azha
Eta Eridani heet officieel Azha. Het is een grote ster die ongeveer 137 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. Het is een ster van spectraalklasse K die is opgezwollen tot een rode reus. Azha heeft een massa van iets meer dan een zonsmassa. De ster heeft een grote eigenbeweging. Daarnaast is het een zogenaamde Barium-ster. De meeste bariumsterren maken deel uit van een dubbelstersysteem maar bij Azha is er nog geen begeleider aangetoond. Eta Eridani is mogelijk een veranderlijke ster. Er zijn periodieke helderheidsveranderingen waargenomen tussen magnitude 3,81 en 3,90.

Eta Eridani draagt de traditionele naam Azha. Deze naam stamt af van het Arabische asterisme “al-na’am – het struisvogelnest”. Tot dit asterisme behoorde ook Eta Eridani. In 2016 organiseerde de Internationale Astronomische Unie de Working Group on Star Names (WGSN). Deze werkgroep kreeg als opdracht het catalogiseren en standaardiseren van sternamen. Op 12 september 2016 gaf de WGSN de ster de officiële naam Azha.

In het Chinees verwijst het asterisme Tian Yuan – de Hemelse Weiden (天苑) naar een asterisme bestaande uit de sterren Eta Erodani, Gamma Eridani, Pi Eridani, Delta Eridani, Epsilon Eridani, Zeta Eridani, Pi Ceti, Tau1 Eridani, Tau2 Eridani, Tau3 Eridani, Tau4 Eridani, Tau5 Eridani, Tau6 Eridani, Tau7 Eridani, Tau8 Eridani en Tau8 Eridani. De Chinese naam voor Eta Eridani zelf is Tian Yuan liu – de zesde ster van de Hemelse Weiden (天苑六).

Omicron1 Eridani – ο1 Eridani – Beid
Omicron1 is een veranderlijke ster met een gemiddelde visuele helderheid van magnitude 4,04. De ster is ongeveer 122 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Beid is een ster van spectraalklasse F. Het is een Delta Scuti-veranderlijke ster die niet-radiale pulsaties vertoont. De helderheidsverandering is slechts 0,03 magnitude en de periode bedraagt 0,0747 dagen. De ster draait met een snelheid van 108,1 kilometer per seconde enorm snel om zijn as. Die rotatieperiode is minder dan 1,9 dagen. Die snelle rotatie zorgt ervoor da de ster aan zijn evenaar 11% groter is dan gemeten over de polen. Beid heeft een massa van 2 zonsmassa, een straal van 3,7 * de straal van de Zon en een lichtsterkte van 27 * de lichtsterkte van de Zon.

De ster draagt de traditionele Arabische naam “Beid” hetgeen “eieren” betekent. In 2016 organiseerde de Internationale Astronomische Unie de Working Groep on Star Names. Deze werkgroep hield zich bezig met het catalogiseren en standaardiseren van sternamen. Op 12 september 2016 kreeg Omicron1 Eridani van de WGSN de officiële naam Beid toegewezen.

In het Chinees verwijst Jiu Zhou Shu Kou (九州殊口)– De Tolken van Negen Dialecten naar een asterisme bestaande uit de sterren Omicron1 Eridani, 39 Eridani, Xi Eridani, Nu Eridani, 56 Eridani en 55 Eridani. De Chinese naam voor Omicron1 Eridani is “Jiu Zhou Shu Kou èr” oftewel de Tweede Ster van de Tolken van Negen Dialecten (九州殊口二).

Gamma Eridani – γ Eridani – Zaurak
Gamma Eridani heeft een visuele helderheid van magnitude 3,0 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 150 lichtjaar van de Zon.

De traditionele naam Zaurak betekent “de boot” in het Arabisch.

Delta Eridani – δ Eridani – Rana
Delta Eridani bevindt zich op een afstand van 29,5 lichtjaar van de Zon en heeft een visuele helderheid van magnitude 3,5. De traditionele naam Rana betekent “de kikker” in het Latijn.

Tau4 Eridani – τ4 Eridani
Tau4 Eridani bevindt zich op een afstand van ongeveer 258 lichtjaar en heeft een visuele helderheid van magnitude 3,7. Het is een dubbelster.

Epsilon Eridani – ε  Eridani – Ran
Epsilon Eridani is een ster met een visuele helderheid van magnitude 3,73. De ster is slechts 10,5 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Het is daarmee de op twee na meest nabije individuele ster of stersysteem dat zichtbaar is met het blote oog.

Epsilon Eridani is een ster van spectraalklasse K. De leeftijd wordt geschat op minder dan een miljoen jaar. Epsilon Eridani heeft een hogere magnetische activiteit dan onze Zon. Er komen sterwinden voor die 30 * krachtiger zijn. Over de evenaar gemeten draait de ster in 11,2 dagen om zijn as.

Mogelijk maakt Epsilon Eridani deel uit van de Ursa Major Groep van bewegende sterren. Dit zijn sterren die allemaal met eenzelfde beweging door ons sterrenstelsel reizen. Dit duidt er op dat de sterren een gezamenlijk oorsprong hebben en ooit allemaal tot dezelfde open sterrenhoop hebben behoort. Over ongeveer 31.500 jaar zal de dubbelster Luyten 726-8 op ongeveer 0,93 lichtjaar afstand Epsilon Eridani passeren. Epsilon is een veranderlijke ster van het Y Draconis type.

De radiale snelheid van Epsilon Eridani wordt al 20 jaar bestudeerd. Uitgaande van deze radiale snelheid moet er een grote planeet om de ster draaien. Deze exoplaneet, lange tijd controversieel geweest vanwege de grote ruis in de metingen, kreeg in 2016 de naam “AEgir”.

In het Epsilon Eridani-systeem komen ook nog twee gordels met asteroïden voor. De eerste gordel draait op ongeveer 3 Astronomische Eenheden rond de ster en de tweede gordel op een afstand van ongeveer 20 AE. Uitgaande van de baanstructuren bevindt er zich mogelijk nog een tweede planeet in het stelsel. Epsilon Eridani c is echter nog niet bevestigd. Epsilon Eridani heeft verder nog een stofschijf die is gevuld met overblijfselen van toen het stersysteem ontstond.

Omdat het een van de meest nabije sterren is, is het stelsel uitgebreid onderzocht op tekenen van buitenaards leven. De ster komt ook veelvuldig voor in de science fiction.

De ster en zijn planeet maakten deel uit van een wedstrijd die door de Internationale Astronomische Unie was uitgeschreven om exoplaneten en sterren een naam te geven. In december 2015 maakte de IAU bekend dat de ster “Ran” werd gedoopt en de exoplaneet “AEgir” heet. Beide namen stammen uit de Noorse mythologie: Ran is de godin van de zee en AEgir is haar echtgenoot en de god van de oceaan.

Deze namen bleven onofficieel totdat de IAU in 2016 de Working Group on Star Names instelde. Doel van de werkgroep is het catalogiseren en inventariseren van sternamen. In 2016 nam de WGSN deze namen officieel op in haar registers.

De oude Chinezen kenden het asterisme Tian Yuan (天苑) – de Hemelse Weiden. Dit asterisme bestaat uit de sterren Epsilon Eridani, Gamma Eridani, Delta Eridani, Pi Eridani, Zeta Eridani, Eta Eridani, Pi Ceti, Tau1 Eridani, Tau2 Eridani, Tau3 Eridani, Tau4 Eridani, Tau5 Eridani, Tau6 Eridani, Tau7 Eridani, Tau8 Eridani en Tau9 Eridani. De Chinese naam voor Epsilon Eridani zelf is “Tian Yuan sè (天苑四) – de Vierde Ster van de Hemelse Weiden”.

Omicron-2 Eridani – ο-2 Eridani – 40 Eridani – Keid
Keid is een drievoudige ster. De hoofdcomponent heeft een visuele helderheid van magnitude 4,4 en is zonder verrekijker zichtbaar. Het paar 40 Eridani B en 40 Eridani C heeft visuele helderheden van magnitude 9,5 en 11,2. Deze twee sterren werden op 31 januari 1783 ontdekt door William Herschel. 40 Eridani C is ook een zogenoemde flare ster en heeft daarom ook nog de aanduiding DY Eridani.

De traditionele naam Keid komt van het Arabische woord “qayd” en dat betekent “(eier)schalen”.

In de originele Star Trek serie (The City on the Edge of Forever) werd de planeet Vulcan in een baan om de ster Alnitak geplaatst. Alnitak bevindt zich in het sterrenbeeld Orion. Later werd de planeet in een baan om 40 Eridani A geplaatst, deze wijziging werd door Gene Rodenberry, de bedenker van de serie, geaccepteerd.

Tau2 Eridani – τ2 Eridani – Angetenar
Tau2 Eridani heeft ene visuele helderheid van magnitude 4,78. De ster is ongeveer 187 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Het is een ster van spectraalklasse K die ongeveer 650 miljoen jaar oud is. Angetenar heeft een massa van 2,4 zonsmassa en een straal van 8 * de straal van de Zon.

Tau2 Eridani draagt de traditionele naam Angenetar. Dit komt van het Arabische “Al-Hinayat an-Nahr” en dat betekent “de bocht in de rivier”. In 2016 organiseerde de Internationake Astronomische Unie de Working Group on Star names. De WGSN moest zich bezig houden met het catalogiseren en inventariseren van sternamen. Op 30 juni 2017 werd de naam “Angenetar” officieel toegekend aan Tau2 Eridani.

In het Chinees kennen we het asterisme Tian Yuan (天苑)– de Hemelse Weides. Dit asterisme bestaat uit de sterren Tau2 Eridani, Gamma Eridani, Pi Eridani, Delta Eridani, Epsilon Eridani, Zeta Eridani, Eta Eridani, Pi Ceti, Tau1 Eridani, Tau3 Eridani, Tau4 Eridani, Tau5 Eridani, Tau6 Eridani, Tau7 Eridani, Tau8 Eridani en Tau9 Eridani. Tau2 Eridani zelf heet “Tian Yan jiu” (天苑九) – de Negende Ster van de Hemelse Weides.

Upsilon2 Eridani – υ2 Eridani – Theemin
Theemin heeft een visuele helderheid van magnitude 3,8. De ster is ongeveer 214 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Het is een ster van spectraalklasse G die een straal van 16 * de straal van de Zon.

Upsilon2 Eridani draagt de traditionele naam Theemin (de naam wordt ook wel geschreven als Theemim en Beemin). In 2016 stelde de Internationale Astronomische Unie de Working Group on Starnames in. Deze WGSN catalogiseerde en standaardiseerde sternamen. Op 1 februari 2017 kreeg upsilon2 Eridani officieel de naam “Theemin”  toegekend.

In het oude Chinees kennen we het asterisme Tian Yuan (天園)– de Hemelse Boomgaard. Dit asterisme bevat de sterren Upsilon2 Eridani, Chi Eridani, Phi Eridani, Kappa Eridani, HD 16754, HD 23319, Theta Eridani, HD 24072, HD 24160, Upsilon4 Eridani, Upsilon3 Eridani en Upsilon1 Eridani. De Chinese naam voor Upsilon2 Eridani is “Tian Yuan shíèr (天園十二)– de Twaalfde Ster van de Hemelse Boomgaard”.

Upsilon3 Eridani – υ3 Eridani – Beemim
Upsilon³ Eridani heeft een visuele helderheid van magnitude 3,96. De ster is ongeveer 296 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Het is een ster van spectraalklasse K die een straal heeft van ongeveer 54 * de straal van de Zon.

Upsilon3 Eridani draagt de traditionele naam Beemim (ook wel Beemin, Theemim en Theemin). In 2016 stelde de Internationale Astronomische Unie de Working Group on Star Names in. Deze werkgroep gaf op 30 juni 2017 de ster de officiële naam Beemim.

In het oude Chinees kennen we het asterisme Tian Yuan (天園)– De Hemelse Boomgaard. Dit asterisme bestaat uit de sterren Upsilon3 Eridani, Chi Eridani, Phi Eridani, Kappa Eridani, HD 16754, HD 23319, Theta Eridani, HD 24072, HD 24160, Upsilon4 Eridani, Upsilon2 Eridani en Upsilon1 Eridani. Upsilon3 Eridani heet in het Chinees “Tian Yuan Shiyi (天園十一) – De Elfde Ster van de Hemelse Boomgaard”.

Zeta Eridani – Zeta Eridani – Zibal
Zeta Eridani heeft een visuele helderheid van magnitude 4,80. De ster is ongeveer 110 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Het is een meervoudig stersysteem. Op infrarode golflengtes van 70 µm is er een overmaat aan straling gemeten. Dit duidt op de vermoedelijke aanwezigheid van een stofschijf. Deze stofschijf draait op een afstand van ongeveer 0,31 Astronomische Eenheden om de ster heen en heeft een geschatte massa van 0,26 * de massa van de Aarde.

De ster draagt de traditionele naam Zibal. Dit is een verkeerde vertaling uit het Arabisch en betekent “struisvogelkuikens”.

In 2016 organiseerde de Internationale Astronomische Unie de Working Group on Star Names. Deze werkgroep kende op 12 september 2016 de naam “Zibal” toe aan de hoofdcomponent van deze dubbelster.

53 Eridani – 53 Eridani – Sceptrum
53 Eridani is een dubbelster met een gezamenlijke visuele helderheid van magnitude 3,87. Het stersysteem is ongeveer 110 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De twee componenten heten officieel 53 Eridani A (Sceptrum) en en 53 Eridani B.

53 Eridani draagt de traditionele naam “Sceptrum”. Dit is Latijn voor “scepter”. Het was namelijk een van de heldere sterren in het voormalige sterrenbeeld Sceptrum Brandenburgicum. Dit sterrenbeeld was opgesteld door Gottfried Koch ter ere van de Pruisische provincie Brandenburg. Johan Elert Bode nam het op in zijn  steratlas maar het sterrenbeeldje raakte later in onbruik.

In 2016 organiseerde de Internationale Astronomische Unie de Working Group on Starnames. Deze werkgroep houdt zich bezig met het inventariseren en catalogiseren van sternamen. De WGSN besloot om eigennamen alleen aan de hoofdcomponent van een dubbelstersysteem toe te kennen. Op 30 juni 2017 kreeg 53 Aridani A daarom de officiële naam Sceptrum toegewezen.

53 Eridani is een visuele dubbelster. De hoofdster, 53 Eridani A, is een ster van spectraalklasse K die een straal heeft van 10 * de straal van de Zon en een massa van iets meer dan 1 zonsmassa. 53 Eridani B heeft een visuele helderheid van magnitude 6,95. De twee sterren draaien met een periode van 77 jaar om een gemeenschappelijk zwaartepunt. Hun baan is nogal elliptisch van vorm want de excentriciteit bedraagt 0,66. De totale massa van het stersysteem bedraagt 2,49 zonsmassa.

HD 20794 – 82 G. Eridani
HD 20794 bevindt zich op een afstand van slechts 19,71 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,3. De ster is kleiner en lichter en ouder dan de Zon. De leeftijd van HD 20794 wordt geschat op 6 tot 12 miljard jaar. De ster heeft een grote eigenbeweging.

Op 17 augustus 2011 werden er drie planeten ontdekt bij de ster. Deze planeten hebben een massa van enkele aardmassa’s en het worden daarom super-Aardes genoemd.

EF Eridani
EF Eridani is een veranderlijke ster van het AM Herculis type. Het is een cataclysmisch veranderlijk dubbelstersysteem met een erg sterk magneetveld. EF Eridani bevindt zich op een afstand van ongeveer 300 lichtjaar en de visuele helderheid varieert tussen magnitude 14,5 en 17,3.

HD 30856 – Mouhoun
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Burkina Fasso gaf de ster HD 30856 de naam “Mouhoun”. Mouhoun, ook wel Volta Noire genoemd, is de grootste rivier in Burkina Faso en speelt een belangrijke rol in het leven van de mensen in de gebieden waar ze doorheen stroomt.

De exoplaneet HD 30856 b kreeg de naam “Nakanbé”. De Nakanbé, ook wel Volta Blanche genoemd, is de tweede grootste rivier in Burkina Faso. De bron ligt in het hart van de Sahara Burkinabe en eindigt in Ghana.

De ster HD 30856 is ongeveer 385 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 8,1. Het is een ster van spectraalklasse K die een massa heeft van 1,35 zonsmassa en een straal van 4,2 * de straal van de Zon.

De exoplaneet 30856 b heeft een straal van 0,91 * de straal van Jupiter en een massa van 1,8 * de massa van Jupiter. De exoplaneet draait op een gemiddelde afstand van 2 Astronomische Eenheden om zijn ster. Voor een omwenteling om zijn ster heeft de planeet 912 dagen nodig.

De exoplaneet is in 2011 vanaf de Keck sterrenwacht ontdekt met behulp van de transitiemethode.

WASP-22 – Tojil
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Guatamala gaf de ster WASP-22 de naam “Tojil”. Tojil is de naam van een van de Maya-goden die verband houden met regen, stormen en vuur.

De ster WASP-22 lijkt een beetje op de Zon. De ster heeft een straal van 1,12 * de straal van de Zon. De visuele helderheid van WASP-22 bedraagt 12,0 en de ster is ongeveer 980 lichtjaar van ons verwijderd. De ster is van spectraalklasse G.

De exoplaneet WASP-22b kreeg de naam Koyopa’. Koyopa’ is het woord dat in de Maya-taal K’iche’ (Quiché) met de bliksem wordt geassocieerd.

WASP-22b is een zogenaamde hete Jupiter die met een periode van 3,53 dagen om zijn ster draait. De exoplaneet heeft een massa van 0,617 * de massa van Jupiter. De straal van de exoplaneet is berekend op 1,20 * de straal van Jupiter. De excentriciteit van de baan is 0,0. Dit betekent dat de baan cirkelvormig is. De gemiddelde afstand van WASP-22b tot zijn ster bedraagt 0,047 Astronomische Eenheden. De exoplaneet heeft slechts 85 uur nodig voor een omwenteling om zijn ster.

WAS-22b werd op 9 april 2010 ontdekt door het SuperWASP-systeem vanaf het South African Astronomical Observatory.

HD 18742 – Ayeyarwady
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Myanmar gaf de ster HD 18742 de naam “Ayeyarwady”. Ayeyarwady is de grootste en belangrijkste rivier in Myanmar.

Myanmar gaf de exoplaneet HD 18742 b de naam “Bagan”. Bagan is een van de oude steden van Myanmar die aan de Ayeyarwardy rivier ligt.

De ster HD 18742 heeft een visuele helderheid van magnitude 7,81. De ster is ongeveer 441 lichtjaar van de Aarde verwijderd.

HD 18742 heeft een massa van 1,6 zonsmassa en een straal van 4,9 * de straal van de Zon. Het is een ster van spectraalklasse K.

De exoplaneet HD 18742 b heeft een massa van 2,70 * de massa van Jupiter. De exoplaneet draait in 772 dagen om zijn ster heen. De gemiddelde afstand tussen planeet en de ster bedraagt 1,92 Astronomische Eenheden. HD 18742 b is in 2011 ontdekt met behulp van de radiale snelheidsmethode.

WASP-79 – Montuno
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Panama gaf de ster WASP-79 de naam “Montuno”. Montuno is de traditionele klederdracht die de man draagt in de “El Punto”, een Panamese dans waarin een man en een vrouw dansen op het geluid van trommels.

Panama gaf de exoplaneet WASP-79b de naam “Pollera”. Pollera is de traditionele klederdracht die de vrouw draagt in de El Punto, een Panamese dans waarin een man en een vrouw dansen op het geluid van trommels.

WASP-79 is een ster met een visuele helderheid van magnitude 10,1. Het is een ster van spectraalklasse F die ongeveer 780 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. De ster heeft een massa van 1,46 zonsmassa en een straal van 1,64 * de straal van de Zon.

De exoplaneet WASP-79b werd in 2020 ontdekt met behulp van de radiale snelheidsmethode. De planeet heeft een straal van 1,7 * de straal van Jupiter en een massa van 0,9 * de massa van Jupiter. De exoplaneet draait met een periode van 3,66 dagen om zijn ster heen. De gemiddelde afstand tussen ster en planeet bedraagt 0,054 Astronomische eenheden. De baan is met een excentriciteit van 0,0 cirkelvormig.

HIP 12961 – Koeia
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Puerto Rico gaf de ster HIP 122961 de naam “Koeia”. Koeia was het woord voor ster in de taal van het Taino-volk van het Caribisch gebied.

Puerto Rico gaf de exoplaneet HIP 12961 de naam “Aumatex”. Aumatex was de God van de Wind in de mythologie van het inheemse Taino-volk van het Caribisch gebied.

De ster HIP 12961 is een rode dwerg die ongeveer 75 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. Het is een ster van spectraalklasse M. HIP 12961 heeft een visuele helderheid van magnitude 10,3. De ster heeft een massa van 0,67 zonsmassa en een straal van 0,68 * de straal van de Zon.

De exoplaneet HIP 12961 b is in oktober 2009 ontdekt. De exoplaneet heeft aan massa van 0,35 * de massa van Jupiter en draait op een gemiddelde afstand van 0,25 Astronomische Eenheden om zijn ster heen. Voor een omwenteling om zijn ster heeft de planeet 57,4 dagen nodig. De excentriciteit van de baan bedraagt 0,16. De straal van HIP 12961 wordt geschat op 1,18 * de straal van Jupiter.

Koeia is ontdekt met behulp van de radiale snelheidsmethode.

WASP-50 – Chaophraya
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Thailand gaf de ster WASP-50 de naam “Chaopraya”. Chao Phraya is de grote rivier van Thailand.

Thailand gaf de exoplaneet WASP-50b de naam “Maeping”. Mae Ping is een van de zijrivieren van de grote Thaise rivier Chao Phraya.

De ster WASP-50 is een ster van spectraalklasse G die ongeveer 750 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 11,6, een massa ven 0,86 zonsmassa en een straal van 0,86 * de straal van de Zon.

De exoplaneet WASP-50b is in 2011 m.b.v. de transitiemethode ontdekt door het WASP-netwerk. De exoplaneet heeft een massa van 1.44 * de massa van Jupiter en een straal van 1,14 * de straal van Jupiter. De exoplaneet draait op een gemiddelde afstand van 0,029 Astronomische Eenheden om de ster en heeft hier 1,96 dagen voor nodig. De baanexcentriciteit bedraagt 0,009.

IAU-kaart van het sterrenbeeld Eridanus
IAU-kaart van het sterrenbeeld Eridanus
IAU-kaart van het sterrenbeeld Eridanus

Download de kaart van het sterrenbeeld Eridanus.

De Deep Sky objecten in Eridanus

IC 2118 – de Heksenkop-nevel – Cederblad 41

IC 2118 in Eridanus
IC 2118 in Eridanus. Public Domain, Link

IC 2118 is een zwakke reflectienevel. Men denkt dat het het overblijfsel is van een supernova explosie of misschien een gaswolk die door de naburige ster Rigel van het sterrenbeeld Orion wordt verlicht. De nevel heeft een visuele helderheid van magnitude 13 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 1000 lichtjaar.

De Heksenkop-nevel komt voor in de tv-serie Andromeda. Het is de plaats waar de laatste slag tussen de Commonwealth en de Nietzschean Alliance wordt uitgevochten.

De Eridanus Wolk – De Eridanus Groep

De Eridanus Groep is een groep sterrenstelsels op een afstand van ongeveer 75 miljoen kilometer. De groep bestaat uit ongeveer 200 sterrenstelsels waarvan 70% spiraalstelsels en onregelmatige sterrenstelsels. De overige 30% zijn elliptische stelsels en lensvormige stelsels. NGC 1407 is het helderste lid van de groep.

Er komen verschillende subgroepen voor. Eentje daarvan wordt ook de Eridanus groep genoemd en bestaat uit 31 leden waarvan er 9 voorkomen in de New General Catalogue (NGC) en 2 in de Index Catalogue (IC). NGC 1395 is het helderste lid van de groep. De twee andere groepen zijn gecentreerd rond de sterrenstelsels NGC 1407 (een groot elliptisch sterrenstelsel) en NGC 1332, een spiraalstelsel.

NGC 1187

NGC 1187 in Eridanus
NGC 1187 in Eridanus. By ESO – http://www.eso.org/public/images/eso1231a/, CC BY 3.0, Link

NGC 1187 is een spiraalstelsel dat op 9 december 1784 door William Herschel werd ontdekt.

Het stelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 11,4 en een schijnbare grootte van 5,4′ * 3,6′. Het bevindt zich op een afstand van ongeveer 60 miljoen lichtjaar.

In oktober 1982 werd supernova 1982R ontdekt vanaf de La Silla sterrenwacht van de ESO en in 2007 was het de beurt aan supernova SN 2007Y. Deze laatste supernova werd door de amateurastronoom Berto Monard vanuit Zuid Afrika ontdekt.

NGC 1232

NGC 1232 in Eridanus
NGC 1232 in Eridanus. By ESO – http://www.eso.org/gallery/v/ESOPIA/Galaxies/phot-37d-98.tif.html, CC BY 4.0, Link

NGC 1232 is een spiraalstelsel dat een visuele helderheid van magnitude 10,9 heeft. Het stelsel bevindt zich op een afstand van ongeveer 61 miljoen kilometer en een doorsnede van ongeveer 200.000 lichtjaar en het maakt deel uit van de Eridanus cluster. Het sterrenstelsel heeft een schijnbare grootte van 7,4′ * 6.5′.

NGC 1232 werd op 20 oktober 1784 ontdekt door de astronoom William Herschel.

NGC 1234

NGC 1234 in Eridanus
NGC 1234 in Eridanus. By Sloan Digital Sky Survey – http://skyserver.sdss.org/dr14/SkyServerWS/ImgCutout/getjpeg?TaskName=Skyserver.Chart.Image&ra=047.412500&dec=-07.845386&scale=0.3&width=800&height=800&opt=&query=, CC BY 4.0, Link

NGC 1234 is een balkspiraalstelsel dat een visuele helderheid heeft van magnitude 15,3 en een schijnbare grootte van 1,2′ * 0,6′.

Het werd in 1886 ontdekt door de Amerikaanse astronoom Francis Preserved Leavenworth.

NGC 1291

NGC 1291 in Eridanus
NGC 1291 in Eridanus. By NASA/JPL-Caltech/Yale University/H. Crowl (Yale University) – http://www.galex.caltech.edu, Public Domain, Link

NGC 1291 bevindt zich op een afstand van ongeveer 33 miljoen lichtjaar. Het stelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 9,4 en een schijnbare grootte van 9,8′ * 8,1′.

NGC 1291 werd in 1826 door de Schotse astronoom James Dunlop ontdekt. In 1836 ontdekte John Herschel het stelsel onafhankelijk van Dunlop en omdat hij niet wist dat het al een NGC-nummer had nam hij het als NGC 1269 op in zijn catalogus.

NGC 1300

NGC 1300 in Eridanus
NGC 1300 in Eridanus. By NASA, ESA, and The Hubble Heritage Team STScI/AURA) – http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2005/01/image/ahttp://www.spacetelescope.org/images/opo0501a/ ([cdn.spacetelescope.org/archives/images/screen/opo0501a.jpg direct link]), Public Domain, Link

NGC 1300 NGC 1300 is een balkspiraalstelsel dat zich op een afstand van ongeveer 61,3 miljoen lichtjaar bevindt. Het stelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 11,4. NGC 1300 heeft een doorsnede van ongeveer 110.000 lichtjaar en het maakt deel uit van de Eridanus cluster van sterrenstelsels. De opname is gemaakt met de Hubble Space Telescope.

NGC 1309

NGC 1309 in Eridanus
NGC 1309 in Eridanus. By A. Riess (STScI) – NASA/ESA/HST http://hubblesite.org/newscenter/newsdesk/archive/releases/2006/07/image/c http://heritage.stsci.edu/2006/07/index.html Originally from en.wikipedia; description page is/was here., Public Domain, Link

NGC 1309 is een spiraalstelsel met een doorsnede van ongeveer 30.000 lichtjaar. Het stelsel bevindt zich op een afstand van ongeveer 120 miljoen lichtjaar en het heeft een doorsnede van ongeveer 75.000 lichtjaar.

Het stelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 12,0 en een schijnbare grootte van 2,2′ * 2,0′. In september 2002 werd supernova SN 2002fk waargenomen in dit stelsel. NGC 1309 maakt deel uit van de Eridanus groep.

NGC 1309 werd op 3 oktober 1785 ontdekt door William Herschel.

NGC 1332

NGC 1332 in Eridanus
NGC 1332 in Eridanus. Door Donald PelletierEigen werk, CC BY-SA 4.0, Koppeling

NGC 1332 werd op 9 december 1784 ontdekt door William Herschel. Het is een elliptisch sterrenstelsel met een visuele helderheid van magnitude 10,3 en een schijnbare grootte van 4,5′ * 1,4′.

NGC 1395

NGC 1395 in Eridanus
NGC 1395 in Eridanus. By The Pan-STARRS1 Surveys (PS1) and the PS1 public science archive have been made possible through contributions by the Institute for Astronomy, the University of Hawaii, the Pan-STARRS Project Office, the Max-Planck Society and its participating institutes, the Max Planck Institute for Astronomy, Heidelberg and the Max Planck Institute for Extraterrestrial Physics, Garching, The Johns Hopkins University, Durham University, the University of Edinburgh, the Queen’s University Belfast, the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, the Las Cumbres Observatory Global Telescope Network Incorporated, the National Central University of Taiwan, the Space Telescope Science Institute, the National Aeronautics and Space Administration under Grant No. NNX08AR22G issued through the Planetary Science Division of the NASA Science Mission Directorate, the National Science Foundation Grant No. AST-1238877, the University of Maryland, Eotvos Lorand University (ELTE), the Los Alamos National Laboratory, and the Gordon and Betty Moore Foundation. – https://ps1images.stsci.edu/cgi-bin/ps1cutouts?pos=NGC+1395&filter=color&filter=g&filter=r&filter=i&filetypes=stack&auxiliary=data&size=960&output_size=0&verbose=0&autoscale=99.500000&catlist=, Public Domain, Link

NGC 1395 werd op 17 november 1784 ontdekt door William Herschel. Het is een groot elliptisch sterrenstelsel met een visuele helderheid van magnitude 9,8 en een schijnbare grootte van 5,9′ * 4,5′. Het sterrenstelsel heeft een doorsnede van ongeveer 130.000 lichtjaar en het bevindt zich op een afstand van ongeveer 75 miljoen lichtjaar van de Aarde. het maakt deel uit van de Eridanus cluster van sterrenstelsels.

NGC 1427A

NGC 1427A in Eridanus
NGC 1427A in Eridanus. By NASA, ESA, and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA) – http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2005/09/image/a/ (direct link), Public Domain, Link

NGC 1427A is een onregelmatig sterrenstelsel dat zich op een afstand van ongeveer 51,9 miljoen lichtjaar bevindt. Het sterrenstelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 13,4 en een schijnbare grootte van 2,3′ * 1,5′.  NGC 1427A heeft een diameter van ongeveer 20.000 lichtjaar. Het is een onregelmatig stelsel en het helderste stelsel van de Fornax groep. Het ligt voor NGC 1399. NGC 1399 is het centrale stelsel van de Fornax groep.

NGC 1531 en NGC 1532

NGC 1531 en NGC 1532 in Eridanus
NGC 1531 en NGC 1532 in Eridanus. By ESO/IDA/Danish 1.5 m/R.Gendler and J.-E. Ovaldsen – Ballet of Interacting Galaxies , CC BY 4.0, Link

NGC 1531 is een dwergstelsel met een visuele helderheid van magnitude 12,9 en een schijnbare grootte van 1,3′ * 0,9′. Het sterrenstelsel bevindt zich op een afstand van ongeveer 42,4 miljoen lichtjaar.

Het stelsel is in botsing met het grotere spiraalstelsel NGC 1532. Dit is een balkspiraalstelsel waar we van de zijkant tegenaan kijken. NGC 1532 heeft een visuele helderheid van magnitude 10,7 en een schijnbare grootte van 12,6′ * 3,3′. NGC 1532 bevindt zich op een afstand van ongeveer 57,8 miljoen lichtjaar. Het stelsel heeft verschillende begeleidende dwergstelsels.

NGC 1531 werd op 19 oktober 1835 ontdekt door John Herschel terwijl NGC 1532 op 29 oktober 1826 werd ontdekt door de Schotse astronoom James Dunlop.

NGC 1535

NGC 1535 in Eridanus
NGC 1535 in Eridanus. By Credit Line and Copyright Adam Block/Mount Lemmon SkyCenter/University of Arizona – http://www.caelumobservatory.com/gallery/n1535.shtml, CC BY-SA 3.0 us, Link

NGC 1535 is een planetaire nevel die qua structuur en kleur overeenkomsten vertoont met de Eskimo-nevel in het sterrenbeeld Tweelingen. Alleen is de centrale ster van NGC 1535 lastig te zien. NGC 1535 bevindt zich op een afstand van ongeveer 1500 lichtjaar.

De planetaire nevel heeft een visuele helderheid van magnitude 10,5 en een schijnbare grootte van 0,65′ * 0611′.

NGC 1535 werd op 1 oktober 1785 door William Herschel ontdekt.

Eerste publicatie: 20 juli 2009
Laatste keer gewijzigd op: 15 augustus 2020