Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Lepus – Haas

Lepus – de Haas – is een sterrenbeeld aan de noordelijke sterrenhemel. Het werd in de tweede eeuw voor het eerst gecatalogiseerd door Ptolemeus. Er zijn geen specifieke mythes verbonden aan het sterrenbeeld maar soms wordt gezegd dat Orion jaagt op de Haas of dat de twee jachthonden van Orion, Canis Minor en Canis Major, achter de haas aan zitten.

In het sterrenbeeld bevindt zich de beroemde ster R Leporis. De Haas heeft verder één Messier-object en verschillende deep sky objecten. Er zijn geen meteorenzwermen bekend die hun radiant in het sterrenbeeld hebben. Er is één ster bekend die een planeet heeft.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Haas Lepus Lep Leporis
Zichtbaarheid November – Maart (aangegeven zijn de maanden dat het sterrenbeeld om 22 uur boven de horizon staat)
Grootte In grootte is Lepus het 51ste sterrenbeeld. het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 290 (°)2 aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Orion, Monoceros, Canis Major, Columba, Caelum en Eridanus.
Meteorenzwermen Er zijn geen meteorenzwermen bekend.

Gegevens sterren

1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

Ster

Naam

Betekenis

Helderheid
(magnitude)

Afstand
(lichtjaar)

α Lep Arneb 1) Arabische naam voor het sterrenbeeld Haas 2,58 2174
β Lep Nihal 1) 2,81 160,7
Lepus - Haas met de namen van de sterren
Het sterrenbeeld Lepus – Haas met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden/Cartes du Ciel

Beschrijving

Lepus behoort tot de Orion-familie van sterrenbeelden samen met Canis Major, Canis Minor, Monoceros en Orion.

Lepus, de Haas is een oud sterrenbeeld gelegen onder de voet van de jager Orion. De Arabieren zagen in de vorm de troon van Orion terug. We moeten Lepus niet verwarren met het lente sterrenbeeld Lupus, de Wolf.

Vier sterren van dit sterrenbeeld (α, β, γ, δ Lep) vormen een vierhoek en staan bekend als ‘Arsh al-Jawzā’, ‘de troon van Jawzā’ of Kursiyy al-Jawzā ‘al-Mu’akhkhar,’ de Verste Stoel van Jawzā ‘”en al-Nihāl,” de kamelen lessen hun dorst “in het Arabisch.

Omdat Orion de sterrenhemel domineert wordt er niet altijd goed naar Lepus gekeken. Toch is het sterrenbeeld de moeite waard. De sterren van de Haas zijn van magnitude drie en vier.

Lepus op oude sterrenkaarten

Lepus – uit de Uranometria van Johann Bayer uit 1603

Lepus – uit de Atlas Celeste van John Bevis (ca. 1750)

Lepus – uit de Uranographia van Hevelius (ca. 1690)

Lepus - Urania's Mirror
Lepus – uit Urania’s Mirror (ca. 1825) samen met de sterrenbeelden Canis Major, Columba, Caelum (Cela Sculptoris) en het niet meer erkende sterrenbeeld Noachi. By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10075.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

De Sterren van de Haas

α Leporis – Arneb (Alpha Leporis)

α Leporis heeft een visuele helderheid van magnitude 2,6. De ster is ongeveer 2200 lichtjaar van ons verwijderd. De naam Arneb komt van het Arabische Arnab wat de Haas betekent.

De ster heeft een massa van 14 zonsmassa’s en is 129 keer groter dan onze Zon. De lichtkracht is 32.000 maal zo groot als die van onze Zon. Men schat de leeftijd van de ster op 13 miljard jaar. Het is een oude ster die aan het einde van zijn leven is en vermoedelijk als een supernova zal gaan eindigen.

β Leporis – Nihal (Beta Leporis)

β Leporis bevindt zich op een afstand van 160 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 2,8. De ster heeft een massa van 3,5 zonsmassa en is 16 keer groter dan onze Zon. De leeftijd van de ster wordt op 240 miljoen jaar geschat. Het is een dubbelster. Beide sterren zijn 2,58 boogseconden van elkaar gescheiden. Men vermoedt dat de begeleider een veranderlijke ster is.

De naam Nihal betekent “lessen hun dorst”.

ε Leporis (Epsilon Leporis)

ε Leporis bevindt zich op een afstand van 213 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,2. De ster is 40 maal groter dan onze Zon en heeft een massa van 1,7 zonsmassa. De lichtkracht bedraagt 372 maal die van de Zon.

μ Leporis (Mu Leporis)
μ Leporis bevindt zich op een afstand van 186 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,3. De ster is 3,4 maal zo groot als de Zon. Men vermoedt dat het een veranderlijke ster is van het alpha-2 Canum Venaticorum-type. In het spectrum van de ster is veel magnesium en kwik zichtbaar. Vlakbij de ster, op een afstand van 0,93 boogseconden, is een röntgenbron gedetecteerd. Men denkt dat de ster nog niet op de hoofdreeks is aangekomen of dat we te maken hebben met een ster met een lage temperatuur.

ζ Leporis (Zeta Leporis)
ζ Leporis bevindt zich op een afstand van 70,5 lichtjaar. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,5. De ster heeft een massa van 1,46 zonsmassa en is 1,5 keer zo groot als de Zon. De lichtkracht is 14 keer groter dan de Zon. De leeftijd van de ster wordt geschat op 230 miljoen jaar.

Zeta Leporis draait met een snelheid van 245 km/sec enorm snel om zijn as.

In 2001 werd er een grote asteroïdengordel bevestigd om de ster. Het was de eerste asteroïdengordel die bij een andere ster als de Zon werd ontdekt.

γ Leporis (Gamma Leporis)
Gamma Leporis is een geel-witte hoofdreeksster die zich op een afstand van 29,3 lichtjaar bevindt. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,6. De ster maakt deel uit van de Ursa Major-groep van bewegende sterren.

γ Leporis is 1,2 keer zo groot als de Zon en heeft een massa van 1,3 zonsmassa.

17 Leporis (SS Leporis)
17 Leporis is een spectroscopische dubbelster waarvan de gecombineerde helderheid varieert tussen magnitude 4,8 en 5,1.

De beide sterren draaien met een periode van 260,3 dagen om elkaar heen. 17 Leporis bevindt zich op een afstand van 1100 lichtjaar van de Zon.

η Leporis (Eta Lepori)
η Leporis is een geel-witte dwerg met een helderheid van magnitude 3,7. De ster bevindt zich op een afstand van 49,1 lichtjaar van de Zon. Gezien de grote hoeveelheid infrarood straling die van de ster afkomstig is, is ze waarschijnlijk omringd door een grote schijf van stof.

Eta Leporis heeft een massa van 1,42 zonsmassa en is 1,5 keer groter dan de Zon.

δ Leporis (Delta Leporis)
Delta Leporis bevindt zich op een afstand van 114 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,8.

RX Leporis
RX Leporis bevindt zich op een afstand van 490 lichtjaar van de Zon. De ster bevindt zich in de buurt van iota Leporis. RX Leporis is een semi-regelmatige veranderlijke ster waarvan de helderheid varieert tussen magnitude 5 en 7,4.

R Leporis – Hind’s Karmijnrode Ster
R Leporis bevindt zich op een afstand van ongeveer 1300 lichtjaar. De ster is 500 keer groter dan onze Zon en straalt 5200 tot 7000 keer zo veel licht uit. Het is een zogenoemde koolstof-ster waarvan de helderheid varieert tussen magnitude 5,5 en 11.7. De ster is geclassificeerd als een Mira-veranderlijke ster met een periode van 418 tot 441 dagen en een tweede periode van ongeveer 40 jaar.

De ster werd in 1845 door de Engelse astronoom J. Hind ontdekt. Hind omschreef de ster als “een druppel bloed op een zwart veld”. De ster is vernoemd naar hem.

De ster bevindt zich in het grensgebied met het sterrenbeeld Eridanus. De rode kleur is het opvallendst als de ster op zijn zwakst is. Gedurende deze periodes, die ongeveer iedere 14,5 maand optreden, is de ster het meest rode object aan de sterrenhemel. De intens rode kleur wordt vermoedelijk veroorzaakt door de koolstof die aanwezig is in de atmosfeer van de ster waardoor het blauwe deel van het spectrum wordt onderdrukt.

Gliese 229
Gliese 229 is een rode dwerg die zich op een afstand van 18,8 lichtjaar van de Zon bevindt. De ster een grootte van 0,69 keer de Zon en een massa van 0,58 keer de Zon. De ster draait met een snelheid van 1 km/sec erg langzaam om zijn as. Het is een flare ster die weinig activiteit vertoont maar de veranderingen in de magnetische activiteit aan het oppervlak van de ster kunnen wel leiden tot onvoorspelbare veranderingen in helderheid. De corona van de ster is een bron van röntgenstraling.

In 1994 werd ontdekt dat de ster een bruine dwerg als begeleider heeft. Deze bruine dwerg heeft een massa van 20-50 Jupitermassa.

T Leporis
T Leporis is een Mira-veranderlijke ster. De ster heeft een gemiddelde helderheid van magnitude 9,9 met een helderheidsperiode van 380 dagen. De ster bevindt zich op een afstand van 500 lichtjaar en de ster heeft een massa van 100 zonsmassa. T Leporis is een rode reus die tijdens iedere pulsatie een hoeveelheid materie verliest die overeenkomt met de massa van de Aarde.

Asterisme

In Lepus komt nog een redelijk onbekend asterisme voor dat bekend is onder de naam “de troon van Jawza”. Soms wordt het “de Kamelen” genoemd naar de Arabische zinsnede “de kamelen die hun dorst lessen”. Het asterisme wordt gevormd door de sterren alpha, beta, gamma en delta Leporis.

H3780 is een meervoudig stersysteem dat ook bekend is onder de naam NGC 2017. AB: magnitude 6,4 resp. 7,9. De sterren staan 0,8″ van elkaar gescheiden. AC: magnitude 8,5. Afstand 89,2″. AE: magnitude 8,4. Afstand 76,1″. AF: magnitude 8,1. Afstand 28,8 ÄG: magnitude 9,5. Afstand 59,8″.

De Deep Sky Objecten in de Haas

Messier 79

Messier 79 in Lepus
Messier 79 in Lepus. By ESA/Hubble, CC BY 4.0, Link

Andere benamingen: M79, NGC 1904
Type object: bolvormige sterrenhoop
Afstand: 42.100 lichtjaar
Visuele helderheid: 7,7
Schijnbare grootte: 9,6 boogminuten

Deze bolhoop bevindt zich op een afstand van 40.000 lichtjaar van de Aarde en op 60.000 lichtjaar van het centrum van ons melkwegstelsel. Het lijkt erop dat de bolhoop dus enigszins is afgedwaald want de meeste bolhopen komen voor rond de kern van ons melkwegstelsel. De bolhoop heeft een doorsnede van 118 lichtjaar en beweegt met een snelheid van 200 kilometer per seconde van ons vandaan. Mogelijk is M79 een overblijfsel van een ander stelsel dat lang geleden door onze Melkweg is verorberd.

M78 is voor het eerst waargenomen door Pierre Mechain op 26 oktober 1780. Charles Messier nam de bolhoop op 17 december 1780 op in zijn catalogus met de opmerking: nevel zonder sterren, gesitueerd onder de haas. De nevel is schitterend, het centrum is helder en de neveligheid lijkt diffuus. De positie is bepaald uitgaande van de ster Epsilon Leporis.

Op 13 januari 1806 was het William Herschel die de nevel in afzonderlijke sterren wist op te lossen.

M79 is niet extreem moeilijk te vinden maar je moet wel goed de figuur van de haas kennen. Heb je die dan zoek dan de twee heldere sterren Gamma en Beta op (beide sterren hebben een begeleider die door een verrekijker zichtbaar is). Vanuit Beta ga je ongeveer 4 graden zuidwaarts (3 vingerbreedtes) naar de ster ADS 3954. Deze ster is van magnitude 5.5. Deze ster is zichtbaar in een verrekijker en ook dit is een dubbelster. M79 bevindt zich ½ graad noordoost van ADS 3954. Bij een kleine vergroting zijn zowel de dubbelster als de bolhoop zichtbaar in het beeldveld van de telescoop. De bolhoop lijkt een beetje op een komeet zonder staart. In een middelgrote telescoop is al het begin van sterren te zien. De bolhoop lijkt een korrelige structuur te hebben. In een grote telescoop is de bolhoop op te lossen in afzonderlijke sterren. De bolhoop is ook zichtbaar bij enige vorm van lichthinder en als de maan niet al te zeer stoort.

IC 418 – de Spirograaf-nevel

IC 418 in Lepus
IC 418 in Lepus. By NASA and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA) – http://hubblesite.org/newscenter/newsdesk/archive/releases/2000/28/, Public Domain, Link

IC 418 is een planetaire nevel die zijn naam te danken heeft aan zijn uiterlijk . De nevel bevindt zich op een afstand van ongeveer 3600 lichtjaar en heeft een helderheid van magnitude 9,6. De nevel heeft een doorsnede van ongeveer 0,3 lichtjaar.

IC 418

NGC 1821

NGC 1821 in Lepus
NGC 1821 in Lepus. Door Donald PelletierEigen werk, CC BY-SA 4.0, Koppeling

NGC 1821 is een onregelmatig gevormd sterrenstelsel dat in 1886 werd ontdekt door de Amerikaanse astronoom Frank Leavenworth. Het sterrenstelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 1,5.

In 2002 werd er een supernova waargenomen die de aanduiding SN 2002bj draagt. Deze supernova had in eerste instantie een helderheid van magnitude 14,7 en werd in eerste instantie geclassificeerd als een Type IIn supernova maar nieuw onderzoek in 2008 wees uit dat het vermoedelijk een Type 1a supernova is. Men denkt dat de ster die de supernova veroorzaakte eigenlijk twee witte dwergen waren die helium naar elkaar toe transporteerden. Na het ontstaan van een grote accretieschijf explodeerde deze helium door middel van een thermonucleaire reactie aan het oppervlak van de meest zware ster en dit leidde tot de uitbarsting die werd waargenomen.

NGC 1821 werd in 1886 ontdekt door de Amerikaanse astronoom Francis Preserved Leavenworth.

NGC 2017

NGC 2017 in Lepus
NGC 2017 in Lepus. Door Donald PelletierEigen werk, CC BY-SA 4.0, Koppeling

NGC 2017 bestaat uit zes sterren die deel uitmaken van het dubbelstersysteem van h3780. Gelegen 7 boogminuten ten oosten van α Leporis.

De open sterrenhoop werd op 11 december 1835 ontdekt door de astronoom John Herschel.

IAU-kaart van het sterrenbeeld Lepus
IAU-kaart van het sterrenbeeld Lepus – Haas
IAU-kaart van het sterrenbeeld Lepus – Haas

Download de kaart van het sterrenbeeld Lepus – Haas.

Eerste publicatie: 25 juli 2009
Laatste keer gewijzigd op: 8 november 2020