Het sterrenbeeld Ursa Minor – Kleine Beer

Het sterrenbeeld Ursa Minor bevindt zich aan de noordelijke sterrenhemel. De naam is Latijn voor de Kleine Beer. De grote buur Ursa Major is de Grote Beer.

Het sterrenbeeld bevindt zich nabij de noordelijke hemelpool en het is een van de 48 klassieke sterrenbeelden van Ptolemeus en de bekende Poolster maakt deel uit van het sterrenbeeld.

De meteorenzwerm de Ursiden heeft zijn radiant in het sterrenbeeld liggen.

Ursa Minor behoort samen met Coma Berenices, Boötes, Camelopardalis, Canes Venatici, Corona Borealis, Draco, Leo Minor, Lynx tot de Ursa Major-familie van sterrenbeelden.

Men neemt aan dat het sterrenbeeld door Thales van Milete is geïntroduceerd. Dit was een Griekse filosoof die leefde tussen 625 en 545 voor Christus. Vermoedelijk heeft Thales het sterrenbeeld bij de Grieken geïntroduceerd. Hij stamde af van een Phoenicische familie en de Phoeniciërs gebruikten Ursa Minor voor de navigatie op zee omdat het dicht bij de noordelijke hemelpool ligt en daardoor en goede gids was voor het ware noorden. De oude Grieken noemden het sterrenbeeld ook wel de “Phoeniciër”.

Voordat het sterrenbeeld bekend werd als Ursa Minor was het bekend als Cynosura de “staart van de hond”.

Het sterrenbeeld wordt door amateur-astronomen wel gebruikt om de helderheid van de hemel te schatten. De sterren hebben helderheden tussen magnitude 2 en 6. Als al deze sterren goed zichtbaar zijn dat zou het een goede waarnemingsnacht kunnen zijn.

Ursa Minor bevat helaas geen interessante waarneemobjecten. Wel is het sterrenbeeld bekend omdat de Poolster deel van de Kleine Beer uitmaakt.

Gegevens Sterrenbeeld

Gegevens sterren

¹⁾ Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

IAU-kaart van het sterrenbeeld Ursa Minor – Kleine Beer

Download de IAU-kaart van het sterrenbeeld Ursa Minor – Kleine Beer

Nu downloaden!95 Downloads

Mythologie

Er zijn twee verschillende mythes die in verband worden gebracht met Ursa Minor. In de eerste mythe is het sterrenbeeld de nimf Ida die samen met de nimf Adrasteia (Ursa Major) op Kreta de nog jonge Zeus verzorgde. Moeder Rhea verstopte de jonge Zeus om hem tegen zijn vader Chronos te beschermen. Chronos geloofde een oude profetie die voorspelde dat hij door een van zijn kinderen van de troon zou worden gestoten. Chronos doodde vijf van zijn kinderen direct na hun geboorte door ze op te eten.

Toen Zeus werd geboren zorgde Rhea er voor dat Chronos een steen opat in plaats van zijn pasgeboren zoon en zo de voorspelling kon doen uitkomen. Zeus bevrijdde zijn broers Poseidon en Hades en zijn zussen Hera, Hestia en Demeter en hij werd de oppergod van de Olympus.

In een andere mythe is Ursa Minor Arcas, de zoon van Zeus en de nimf Callisto. Callisto had aan Artemis een gelofte van kuisheid afgelegd maar ze kon later de avances van Zeus niet weerstaan en de twee kregen een kind dat ze Arcas noemden. Toen Hera, de vrouw van Zeus hier achter kwam veranderde ze de nimf in een beer. Callisto zwierf hierna als beer 15 jaar lang door de bossen en probeerde steeds de jagers te ontwijken. Op een dag stond ze oog in oog met haar zoon. Arcas droeg een speer om de beer te doden maar gelukkig had Zeus dit net op tijd in de gaten. Hij stuurde een wervelwind die moeder en zoon aan de sterrenhemel zette. Arcas als de Kleine Beer – Usa Minor en Callisto als de Grote Beer – Ursa Major. Arcas wordt echter veel vaker in verband gebracht met het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder. In een iets andere versie van het verhaal is het de godin Artemis die Callisto in een beer veranderde omdat ze haar belofte had gebroken.

In een oudere mythe zijn de zeven sterren van Ursa Minor de Hesperiden, de zeven dochters van Atlas die de boomgaard van Hera bewaakten waar een boom stond met gouden appels die onsterfelijkheid gaven.

Op deze lang-belichte foto is het sterrenbeeld Ursa Minor – Kleine Beer – zichtbaar. De ster links is de poolster – Polaris – die zich momenteel slechts 0.7° van de echte hemelpool. Ten gevolge van de precessie zal dit echter in de loop van de eeuwen veranderen.

Ursa Minor op oude sterrenkaarten

De sterren in Ursa Minor

alpha Usae Minoris – α Ursae Minoris – Polaris – de Poolster
Sinds de middeleeuwen bevindt alpha Minoris zich als helderste ster van het sterrenbeeld het dichtste bij de noordelijke hemelpool. De ster heeft een helderheid van magnitude 2,0 en bevindt zich op een afstand van 434 lichtjaar van de Zon.

Het is een meervoudige ster bestaande uit Alpha Minoris A die wordt begeleid door twee zwakkere begeleiders Alpha Umi B en Alpha UMI Ab en twee sterren die wat verder weg staan: Alpha UMI C en alpha UMI D.

De helderste ster in het systeem heeft een massa van 6 zonsmassa. Alpha UMI B (ook wel Polaris B genoemd) werd in 1780 door William Herschel ontdekt. Alpha Umi Ab draait er in een nauwe baan omheen.

Polaris, de poolster is een Cepheide-veranderlijke ster. De variabiliteit werd in 1911 bevestigd door de beroemde natuurkunde Ejnar Hertzsprung. Toen Ptolemeus de poolster bestudeerde was dit een ster van magnitude 3 maar tegenwoordig is de ster 2,4 maal zo helder geworden en is ze van de tweede magnitude.

Vanwege de helderheid en de nabijheid tot de pool is de Poolster een belangrijke ster om op te navigeren. De ster heeft veel verschillende namen waaronder Stella Maris ( de ster van de zee), Alruccah, Phoenice, Lodestar (gidsster uit het oude Noors), Cynosura (de staart van de hond), Yilduz, Mimar (naald of nagel), Ramontana, Navigatoria en Poolster.

Beta Ursae Minoris – β Ursae Minoris – Kochab
Kochab heeft een visuele helderheid van magnitude 2,1 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 131 lichtjaar van de Zon. Het is de helderste ster in de pan van de Kleine Beer.

Kochab en Pherkad worden soms wel de Bewakers van de Pool genoemd omdat beide sterren om de Poolster heen lijken te draaien. Tussen 1500 voor Christus en 500 na Christus waren deze twee sterren de twee sterren die het dichtste bij de hemelpool stonden echter ze kwamen nooit zo dicht bij de pool als de Poolster dat nu doet.

Kochab heeft een massa van 2,2 zonsmassa en is 130 * zo helder als de Zon.

De traditionele naam Kochab komt van het Arabische “al-kawkab” en dat betekent “de ster” en het is een afkorting van “al-kawkab al-samaliyy”, “de noordelijke ster”.

Gamma Ursae Minoris – γ Ursae Minoris – Pherkad
Pherkad heeft een visuele helderheid van magnitude 3,1 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 487 lichtjaar. De ster draait met een snelheid van 180 kilometer per seconde enorm snel om zijn as. Pherkad heeft een straal van 15 * de straal van de Zon en een helderheid van 1100 * de helderheid van de Zon.

Pherkad is een genoemde shell ster, dit is een ster met een schijf van gas om de evenaar die verantwoordelijk is voor de helderheidsvariaties van de ster.

De traditionele naam van de ster, Pherkad, komt van het Arabische “farqad” en dat betekent “kalf” en komt van de uitdrukking “ahfa al farkadayn”, “de zwakste van de twee kalveren”.

Delta Ursae Minoris – δ Ursae Minoris – Yildun
Yildun heeft een visuele helderheid van magnitude 4,4 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 183 lichtjaar. De traditionele naam Yildun komt van het Turkse woord voor ster: Yildiz. De naam van de ster wordt soms ook geschreven als Vildiur, Jildun, Yilduz of Gildun.

Zeta Ursae Minoris – ζ Ursae Minoris – Akhfa al Farkadain
Zeta Ursae Minoris heeft een visuele helderheid van magnitude 4,3 en bevindt zich op en afstand van 380 lichtjaar van de Aarde. De ster heeft een massa van 3,4 zonsmassa, een oppervlaktetemperatuur van 8700 Kelvin en en helderheid van 200 * de helderheid van de Zon. De ster is bezig de hoofdreeks te verlaten en een reuzenster te worden. Zeta Ursae Minoris is ook een Delta Scuti-veranderlijke ster.

De traditionele naam van de ster komt van het Arabische “ahfa al-farqadayn” en dat betekent de “zwakste van de twee kalveren”.

Eta Ursae Minoris – η Ursae Minoris – Anwar al Farkadain
Eta Ursae Minoris bevindt zich op een afstand van 97,3 lichtjaar en heeft een visuele helderheid van magnitude 5,0. De traditionele naam van de ster komt van het Arabische “anwar al-farqadayn” en dat betekent “de helderste van de twee kalveren”.

Epsilon Ursae Minoris – ε Ursae Minoris
Epsilon Ursae Minoris is een drievoudige ster bestaande uit de eclipserende spectroscopische dubbelster Epsilon Minoris A en Epsilon Minoris B die van de 11^-de magnitude is en op een afstand van 77 boogseconden van de hoofdcomponent staat. De sterren bevinden zich op een afstand van ongeveer 347 lichtjaar.

Het is een RS Canum Venaticorum veranderlijke ster. De helderheid varieert doordat de twee sterren elkaar bedekken. De helderheid van epsilon Umi varieert met een periode van 39,5 dagen tussen magnitude 4,19 en 4.23.

De Deep Sky objecten in Ursa Minor

PGC 54074 – UGC 9749 – Ursa Minor Dwerg

De Ursa Minor dwerg is een dwerg-elliptisch stelsel met een visuele helderheid van magnitude 1,9. Het is een satelliestelsel van ons eigen sterrenstelsel en het bevindt zich op een afstand van ongeveer 200.000 lichtjaar. Het stelsel bevat voornamelijk oude sterren, er is nauwelijks nog stervorming zichtbaar.

Eerste publicatie: 28 juli 2009
Laatste keer gewijzigd op: 15 augustus 2019