Astronomisch Nieuws

Alles over de solstice van vandaag

Wat is een solstice? De juni solstice markeert de noordelijkste punt van de Zon aan de sterrenhemel van dit jaar. Wanneer is die solstice? De juni-solstice vindt plaats op 21 juni 2023 om 16:57 uur.

Tijdens deze solstice staat de Zon, gezien vanaf de Kreeftskeerkring, om 12 uur recht boven je hoofd. Voor ons, op het noordelijk halfrond, betekent de solstice van juni de kortste nachten en de langste dagen van het jaar. Voor het zuidelijk halfrond is dit omgekeerd: zij hebben de langste nachten en de kortste dagen. Na deze solstice beweegt de Zon weer zuidwaarts aan de hemel.

Wat is een solstice?

Oude culturen kenden al het pad van de Zon aan de hemel, de lengte van de dag en ze wisten dat de plek waar de Zon opkomt en ondergaat in een regelmatig patroon gedurende het jaar verandert.

Ze bouwden monumenten, zoals Stonehenge in Engeland en Machu Picchu in Peru om zo gedurende het jaar de baan van de Zon te volgen.

Tegenwoordig weten we dat de solstice een astronomisch instrument is, veroorzaakt door de ashelling van de Aarde en de beweging van de Aarde om de Zon.

De Aarde draait inderdaad niet rechtop. In plaats daarvan staat onze planeet 23,5° gekanteld. Door het jaar heen zorgt deze kanteling ervoor dat het noordelijk en zuidelijk halfrond van de Aarde van plaats wisselen om het licht en de warmte van de Zon het meest direct te ontvangen. In feite zijn we op het noordelijk halfrond in de winter het dichtste bij de Zon.

zomer solstice
Tijdens de zomer solstice staat de Zon aan de kreeftskeerkring midden op de dag recht boven je hoofd.

Waar moet ik in de natuur kijken voor de tekenen van de juni solstice?

Overal!

Voor alle wezens op Aarde is de lengte van de dag fundamenteel. De zon is immers de ultieme bron van bijna al het licht en alle warmte op het aardoppervlak.

Als je op het noordelijk halfrond woont kun je elke dag de vroege dageraad en de late zonsondergang opmerken. Ook zie je dat de Zon een hoge boog aan de hemel maakt. En zorg er ook voor dat je naar je middagschaduw kijkt. Rond de tijd van de zonnewende (solstice) is het je kortste middagschaduw van het jaar.

Is de juni solstice de eerste dag van de zomer?

Geen enkele wereldorganisatie heeft een officiële dag aangewezen om elk nieuw seizoen te beginnen en verschillende stromingen of tradities definiëren de seizoenen op verschillende manieren.

In de meteorologie begint de zomer bijvoorbeeld op 1 juni. En elk schoolkind wordt geleerd dat de zomer begint als de laatste bel van het schooljaar heeft geklonken.

Toch is 21 juni misschien wel de meest algemeen erkende dag waarop de zomer begint op het noordelijk halfrond en waarop de winter begint op de zuidelijke helft van de wereldbol. Er is niets officieels aan maar het is zo’n lange traditie dat we allemaal erkennen dat het zo is. Het is universeel onder mensen om deze tijd van warmte en licht te koesteren.

Zo’n 5000 jaar geleden plaatsten mensen enorme stenen in een cirkel op een brede vlakte in wat nu Engeland is en ze brachten ze in lijn met de zonsopkomst van de zonnewende in juni.

We zullen misschien nooit de volledige betekenis van Stonehenge begrijpen. Maar we weten wel dat dit soort kennis niet beperkt was tot slechts één deel van de wereld. Rond dezelfde tijd dat Stonehenge in Engeland werd gebouwd werden twee grote piramides en vervolgens de Sfinx in het Egyptische zand gebouwd. Als je op de zomerzonnewende bij de Sfinx zou staan en naar de twee piramides zou staren dan zou je de Zon precies tussen hen in onder zien gaan.

Waarom heeft de langste dag niet het heetste weer?

Mensen vragen wel eens: als de juni solstice de langste dag brengt waarom hebben we het heetste weer dan pas eind juli en in augustus?

Dit effect wordt de vertraging van de seizoenen genoemd. Om dezelfde reden is het midden op de middag heter dan rond het middaguur. De Aarde heeft gewoon een tijdje nodig om op te warmen na een lange winter. Zelfs in juni bedekken sneeuw en ijs op sommige plaatsen nog steeds de grond. De Zon moet het ijs eerst smelten – en de oceanen opwarmen – en dan voelen we pas de meest zinderende hitte.

IJs en sneeuw smelten sinds het begin van de lente. Smeltwater en regenwater sijpelen door de sneeuw op de toppen van gletsjers. Maar de afvoer van gletsjers is nu niet zo groot als over een maand, ook al valt het zonlicht nu het meest direct op het noordelijk halfrond.

Dus wacht nog een maand op het heetste weer, het zal komen wanneer de dagen al weer beginnen te korten en terwijl de Aarde in zijn baan om de Zon blijft draaien waardoor we al weer dichter bij een nieuwe winter komen.

En zo gaat de cyclus verder…

Samen gevat: de juni 2023 solstice vindt plaats op 21 juni om 16:57 uur Nederlandse tijd. Deze solstice – het begin van de zomer op het noordelijk halfrond – markeert het meest noordelijk punt van de baan van de Zon langs de hemel.

Eerste publicatie: 21 juni 2022
Bron: EarthSky & anderen