Sterren

Alpha Cephei – een oude en toekomstige poolster

Alderamin in het sterrenbeeld Cepheus
Uitgaande van het sterrenbeeld Cassiopeia is α Cephei heel gemakkelijk te vinden. Gebruik de sterren Schedar en Caph om naar Alderamin te springen. Het kaartje geeft de positie van de sterren aan de sterrenhemel weer voor begin september.

Het sterrenbeeld Cepheus is niet bepaald opvallend en moet het hebben van slechts één relatief heldere ster. Die ster is Alpha Cephei – Alderamin – die we kunnen vinden op één van de hoeken van het huisvormige sterrenbeeld. Het is niet één van de helderste sterren maar wel eenvoudig te vinden en het is voor astronomen een interessante ster omdat Alderamin ontzettend snel om zijn as draait.

De wetenschap van Alpha Cephei

Alpha Cephei is een witte ster van spectraalklasse A die zich nu van de hoofdreeks af beweegt en aan het veranderen is in een subreus. Men neemt aan dat de ster op weg is om een rode reus te worden. De ster heeft een lichtkracht van 18 * de Zon. De ster draait extreem snel om zijn as. Eén omwenteling wordt binnen 12uur voltooid. Onze Zon heeft daar bijna een maand voor nodig. Die snelheid houdt vermoedelijk verband met de activiteit van de ster. Onze Zon is magnetisch actief in een breed spectrum, dit komt omdat de buitenste laag van de Zon in grote convectie stromen op en neer beweegt. Deze beweging helpt mee om een magneetveld op te wekken. In sterren van spectraalklasse A zoals Alderamin, gebeurd dit vermoedelijk niet meer. Maar Alderamin zendt nog wel net zoveel röntgenstraling uit dan de Zon en heeft andere kenmerken waaruit blijkt dat er nog steeds aanzienlijke magnetische activiteit is. Niemand weet precies waarom en dat is de reden dat astronomen de ster regelmatig bestuderen.

Vergeleken met twee andere sterren in Cepheus is Alpha Cephei maar een onaanzienlijk sterretje. Mu Cephei en VV Cephei behoren tot de grootste en helderste sterren die we in ons sterrenstelsel kennen. Ze hebben een lichtkracht die honderdduizenden keren groter is dan de lichtkracht van de Zon. Als je de sterren afzonderlijk op de plaats van onze Zon in het zonnestelsel zet dan reiken ze tot ver voorbij de baan van Jupiter. De sterren bevinden zich op grote afstand van ons en dat zorgt er voor dat het voor het blote oog maar onaanzienlijke sterretjes zijn. Alderamin daarentegen bevindt zich op een afstand van ongeveer 48 lichtjaar van de Zon.

Op zoek naar Alpha Cephei

Tijdens een donkere maanloze nacht is Alpha Cephei relatief gemakkelijk te vinden. Kijk richting noorden. Voor ons is het sterrenbeeld circumpolair en dat betekent dat we de ster en het sterrenbeeld het hele jaar door kunnen zien. Cepheus heeft de vorm van een huis maar het is een relatief zwak sterrenbeeld waarvan Alpha Cephei veruit de helderste ster is.

Start bij het W-vormige (of M-vormige, afhankelijk van de tijd van het jaar) sterrenbeeld Cassiopeia en trek een lijn door de sterren Shedar en Caph om bij Alderamin uit te komen.

Alpha Cephei in de geschiedenis van de astronomie

In een ver verleden was Alpha Cephei onze poolster. Voor het laatst was dat omstreeks 18.000 voor Christus. Over ongeveer 5500 jaar zal de ster weer onze poolster zijn. In 7500 na Christus bevindt Alpha Cephei zich ongeveer 3° van de noordelijke hemelpool. Het zal niet de perfecte poolster zijn die Polaris nu is want die bevindt zich slechts 0,4525° van de noordelijke hemelpool maar we zullen het er mee moeten doen.

De eigennaam, Alderamin, komt uit het Arabisch en betekent “de rechterarm”, van vermoedelijk Koning Cepheus die een rol speelde in de Griekse mythologie.

 

Eerste publicatie: 6 september 2017
Bron: EarthSky