Altaïr – de helderste ster van de Arend

Altaïr draait in slechts 10 uur om zijn as, onze Zon heeft daar bijna een maand voor nodig. Deze grote ster draait zelfs veel sneller om zijn as dan de Aarde doet. Altaïr bevindt zich op een afstand van 16,8 lichtjaar van de Aarde en het is daarmee één van onze naaste buren. De ster heeft twee opvallende kenmerken:

Ten eerste, de ster draait heel snel rond. Altaïr heeft slechts ongeveer 10 uur nodig om eenmaal om zijn as te draaien. Onze Aarde doet dat in 24 uur en onze Zon heeft er ongeveer 28 dagen voor nodig. Deze hele snelle rotatie zorgt er voor dat de ster een afgeplatte vorm heeft. De afplatting bedraagt ongeveer 14%. Ook onze Zon is een beetje afgeplat maar door de langzame rotatie is de afplatting heel lastig te bepalen.

In 2007 combineerden astronomen van de universiteit van Michigan het licht van vier ver van enkel verwijderde telescopen (optische interferometrie genoemd) om zo de eerste foto van Altaïr te maken waarop details op het oppervlak zichtbaar waren.

Ten tweede is Altaïr bekend als een zwakke en ongebruikelijke veranderlijke ster die tot wel 9 verschillende helderheidstoenames en -afnames kent. De helderheidsverschillen zijn alleen te meten met hele gevoelige instrumenten en ze hebben vermoedelijk te maken met de zeer snelle rotatie van de ster.

Overigens, zouden we Altaïr op de plaats van de Zon in ons zonnestelsel zetten dan was het leven op onze planeet gedoemd uit te sterven want Altaïr is 11* zo helder als onze Zon echter de oppervlaktetemperatuur van ongeveer 7550 Kelvin is niet veel meer dan de 5800 Kelvin die onze Zon heet is aan zijn oppervlak. De hogere temperatuur duidt meestal op een grotere massa en Altaïr is dan ook 1,7 * zo zwaar als de Zon.

Op zoek naar Altaïr

Altaïr is de 12^de ster aan de sterrenhemel, het is dus een redelijk heldere ster met een schijnbare helderheid van magnitude 0,77 die in de zomer en herfst zichtbaar is. Altaïr wordt door twee andere sterren geflankeerd: Tarazed en Alshain.

Altaïr is ook bekend als Alpha Aquila en het is de helderste ster van het sterrenbeeld Arend – Aquila. Maar Altaïr maakt ook deel uit van een heel ander en veel grote maar goed herkenbaar patroon dat we kennen als de Zomerdriehoek. Altaïr vormt de zuidelijke punt van de driehoek die verder bestaat uit de sterren Wega en Deneb.

Begin juni komt Altaïr ongeveer 90 minute na zonsondergang op en eind september wordt omstreeks middernacht het hoogste punt bereikt. Eind van het jaar gaat de ster minder dan drie uur na de Zon onder.

Op oude afbeeldingen wordt Altaïr afgebeeld als de kop of de nek van een arend met uitgestrekte vleugels. Theta Aquilae en Zeta Aquilae zijn de punten van de vleugels en Lambda Aquilae de staart. Als je zo naar Aquila kijkt dan zie je de Arend oostwaarts door de melkweg vliegen, mogelijk op jacht naar het kleine sterrenbeeld Delphinus, de Dolfijn.

Geschiedenis en mythologie

De naam Altaïr komt uit het Arabisch en betekent “arend”.

In de klassieke mythologie was Aquila de favoriete arend van Zeus. De arend komt in verschillende mythes voor zoals de ontvoering van Ganymedes waarin een jongen naar de Olympus wordt gebracht om de bekerdrager van de goden te worden. In een ander verhaal is Aquila de Arend die Prometheus martelt en die met een vergiftigde pijl door Hercules wordt neergeschoten.

In India wordt Altaïr met zijn twee flankerende sterren Beta en Gamma (Tarazed en Alshain) soms gezien als de hemelse voetafdrukken van de god Vishnu.

Aan de sterrenhemel wordt Altaïr gescheiden van Wega door de band van onze Melkweg. In Azië is deze Melkweg bekend als de hemelse rivier. In een verhaal dat zowel China, Japan als Korea bekend is gaat over een jonge herder (Altaïr) die verliefd wordt op een hemelse prinses (Wega) die zijden doeken weeft. De prinses wordt zó verliefd op de jonge herder dat ze haar plicht verzaakt en stopt met het weven van doeken. Haar vader, de Hemelse Keizer, wordt zó boos dat hij bepaalt dat de herder weg moet blijven bij dochter, dat betekent: aan de andere kant van de rivier. De keizer luistert uiteindelijk naar de smeekbedes van zijn dochter en staat de herder toe om eenmaal per jaar, op de zevende dag van de zevende maanmaand, de Hemelse Rivier over te steken.

In Japan is Altaïr Hikoboschi en Wega is Orihime (of Tanabata) en als het regent op de dag van het festival van Tanabata dan zijn dit de tranen van Orihime die huilt omdat het Hikoboshi niet lukte om de gevaarlijke Hemelse Rivier over te steken.

Eerste publicatie: 16 augustus 2017
Bron: eartsky.org