Apollo

Apollo 1 – de fatale brand

Bemanning Apollo 1
De bemanning van Apollo 1, met van links naar rechts: Grissom, White en Chaffe.Door NASA/photographer unknown – NASA Images, Publiek domein, Koppeling

Op 27 januari 1967 veranderde het Apolloprogramma voorgoed toen tijdens een oefening de volledige bemanning van de Apollo 1 bij een uitslaande brand om het leven kwam. Ondanks alle inspanningen om ze te redden kwam de bemanning in de capsule om het leven. Het duurde meer dan 18 maanden en vele wijzigingen in het ontwerp voordat NASA weer mensen de ruimte instuurde.

In 1961 had president Kennedy aangegeven dat Amerika voor het einde van de decade mensen naar de Maan zou sturen en ze weer veilig naar de Aarde terug zou halen. De eerdere Mercury en Gemini vluchten waren de eerste stappen op weg naar dat doel. Het waren testen om te zien hoe mensen zich in de ruimte gedragen en ze werden gebruikt om nieuwe technologieën te testen. De Apollomissies zouden mensen naar en in een baan om de Maan moeten brengen. De eerste bemande missie, die niet verder kwam dan een baan om de Aarde, was de Apollo Saturn-204, oftewel AS-204, die later werd hernoemd naar Apollo 1.

De ramp met de Apollo 1 was een lastige tijd voor de NASA en haar astronauten maar de verbeteringen die daarna volgden voor de veiligheid van de astronauten zorgden er wel voor dat de rest van het programma zonder doden verliep. Ook lukte het om in 1969 de eerste mens op de Maan te zetten waarmee het doel van Kennedy werd bereikt.

In 2017 hield de NASA een speciale ceremonie om de vijftigste verjaardag van de dood van de Apollo 1-astronauten te herdenken. Er werd een nieuwe tentoonstelling geopend op het Kennedy Space Center met daarop de luiken van de beschadigde commando module.

De astronauten

Commandant van de Apollo 1 was Virgil (Gus) Grissom. Hij was een luchtmachtpiloot uit de Koreaanse oorlog. Hij werd uit de eerste groep NASA-astronauten gekozen, de Mercury Seven genoemd. Grissom was in 1961 de tweede Amerikaan in de ruimte. Tijdens de landing van zijn Mercury Bell 7 werd door onbekende oorzaak de deur van de capsule weggeblazen. Grissom landde in het water en werd door een helikopter gered. De capsule werd pas in 1999 van de bodem van de oceaan gehaald.

Er waren veel mensen die dachten dit het einde van de carrière van Grissom zou zijn want de meesten geloofden dat hij zelf dit luik had opgeblazen. Grissom heeft dit overigens altijd ontkend. Later was Grissom commandant van de eerste Gemini-missie, de Gemini 3 en werd hij ook geselecteerd voor het Apolloprogramma.

Ed White was een luchtmachtofficier en de eerste Amerikaan die in 1965 tijdens de Gemini 4 een ruimtewandeling maakte. De afbeeldingen van hem, zwevende in de ruimte tijdens de 23 minuten durende ruimtewandeling worden nog steeds gebruikt.

Roger Chaffe was ook een luchtmachtofficier die in 1963 aan het astronautenprogramma was toegevoegd. Hij was een nieuweling in de ruimte maar hij had wel jarenlang meegewerkt aan het Geminiprogramma.

In een flits vergaan

Alle astronauten in het Apolloprogramma hadden ervaring met vliegen, de meesten waren testpiloot geweest. Ze waren gewend om met machines te vliegen die nog in ontwikkeling waren en ze konden omgaan met vertragingen. In het beeld van veel astronauten was de commandomodule van de Apollo nog niet helemaal klaar. Ingenieurs waren nog steeds bezig met het aanbrengen van veranderingen toen de NASA begon met de voorbereidingen voor de afteltest.

Op de ochtend van de test trok de bemanning hun ruimtepakken aan en roken ze een vieze geur in de lucht die ze inademden. Het duurde een uur om dit op te lossen. Daarna waren er problemen met het communicatiesysteem. Grissom merkte op: “Hoe kunnen we naar de Maan gaan als we niet eens tussen twee gebouwen kunnen praten?”

Terwijl de problemen met de communicatie voortsleepten werd het aftellen voor de praktijkoefening gestart. Om 06:31 in de namiddag kwam uit de ruimtecapsule het angstige woord: “Brand!”.

De bemanning worstelde om uit de capsule te komen en technici renden naar de plek toe en probeerde het vuur te blussen. Uiteindelijk was het vuur uit maar vor de bemanning was het te laat.

De nasleep en de veranderingen

Apollo 1 na de brand
De Apollo 1 capsule na de fatale brand. Publiek domein, Koppeling

Een onderzoekscommissie van de NASA concludeerde dat een vonk die mogelijk afkomstig was van beschadigde draden naast de stoel van Grissom de brand had veroorzaakt in de zuivere zuurstof waarin de astronauten zich bevonden. Gevoed door allerlei brandbaar materiaal zoals nylon en schuim kon de brand zich snel verspreiden.

Daarnaast bleek dat het ontsnappingsluik dat was bedoeld om de astronauten en de atmosfeer veilig binnen te houden veel te zwaar was te bedienen. De astronauten vochten om de deur open te kunnen krijgen maar de druk binnen zorgde ervoor dat de deur hermetisch afgesloten bleef en onmogelijk was te openen was.

De onderzoekscommissie maakte een vernietigende lijst met geconstateerde fouten en omstandigheden en stelde aanbevelingen op voor toekomstige ontwerpers van ruimtevaartuigen.

De Amerikaanse Senaat verrichtte een eigen onderzoek en publiceerde zijn eigen aanbevelingen waarin de NASA ernstig plichtsverzuim werd verweten.

Om de veiligheid van de bemanning te verbeteren werden er verschillende veranderingen in het ontwerp van de Apollo doorgevoerd. Zo werd de ontvlambare zuurstofomgeving tijdens de testen op de grond vervangen door een stikstof-zuurstof milieu en werden er veel ontvlambare materialen verwijderd. Ook werden veranderingen in het ontwerp beter vastgelegd en geïmplementeerd. Ook werd het toegangsluik tot de capsule opnieuw ontworpen zodat het ook in noodgevallen binnen enkele seconden was te openen als de bemanning zou moeten ontsnappen.

Sinds enkele jaren organiseert NASA ieder jaar in januari een Dag van de Herinnering. Deze dag is ter nagedachtenis aan de overleden bemanningen van de Apollo 1 en de bemanningen van de Challenger en Columbia die in 1986 respectievelijk 2003 verongelukten. Daarnaast is er sinds 2017 in het Kennedy Space Center een permanente tentoonstelling geopend over de Apollo 1.

 

 

Eerste publicatie: 28 april 2019