Arneb – Alpha Leporis
Arneb – Alpha Leporis is een superreus van spectraalklasse F die ongeveer 2200 lichtjaar van de Aarde is verwijderd in de richting van het sterrenbeeld Lepus – Haas. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,59 en het is daarmee de helderste ster in het sterrenbeeld. Arneb heeft een massa van ongeveer 14 zonsmassa en de superreus zal daarom zijn leven eindigen in een supernova.
Stertype
Arneb is een witgele superreus van spectraalklasse F9 Ib. de ster heeft een massa van 13,9 zonsmassa en een straal van 75 keer die van de Zon. De oppervlaktetemperatuur bedraagt 2590 Kelvin en de lichtsterkte komt uit op 12.000 keer die van de Zon. De ster draait met een snelheid van 21 km/s om zijn as. De leeftijd wordt geschat op ongeveer 13 miljoen jaar.
Ondanks dat het nog een zeer jonge ster is, is Arneb als gevolg van zijn grote massa snel geëvolueerd. De ster is door de waterstofvoorraad in zijn kern heen en is uitgezet tot een superreus. De ster dijt misschien nog verder uit naar een grotere rode superreus of is dit stadium al gepasseerd en bevindt zich momenteel in de fase van samentrekken en opwarmen. Hoe dan ook, de massa bepaalt zijn lot als een heldere supernova die, astronomisch gezien, in de nabije toekomst zal plaatsvinden.
Wetenswaardigheden
In de vroege Arabische astronomie vormden Arneb – Alpha Leporis, Nihal – Beta Leporis, Gamma Leporis en Delta Leporis een asterisme genaamd Al Kursiyy al Jabbar of Al’Arsch al Jauzah, wat “de stoel van de reus” betekent. Het sterpatroon werd ook wel de Troon van Jauza of de Troon van Jawza genoemd.
Jawza – “de centrale” was de oude Arabische naam voor het sterrenbeeld Orion. Het verwees naar een vrouwelijke figuur in een Arabische legende maar de betekenis van de figuur is in de geschiedenis verloren gegaan. De sterren van Lepus vormde zijn troon op stoel. De figuuur wordt herinnerd in de naam van Alpha Orionis – Betelgeuze, die is afgeleid van Yad al-Jauza, “de hand van de centrale”.
Het asterisme gevormd door de heldere sterren van Lepus – Haas stond ook bekend als “Kamelen die hun dorst lessen”(al-Nihal). De naam Nihal is formeel van toepassing op de op een na helderste ster van het sterrenbeeld, Beta Leporis.
Arneb is sinds 1943 een spectrale standaard zoor zijn klasse (F0 Ib). het spectrum van de ster wordt gebruikt als een van de stabiele ankerpunten om andere sterren te classificeren.
Arneb is gemiddeld de 98ste helderste ster aan de hemel. Het is een van de helderste superreuzen van spectraalklasse F, samen met Mirfak in Perseus, Wezen in Canis Major, Polaris in Ursa Minor en Sadr in Cygnus.
Naamgeving
De naam Arneb komt van het Arabische “arnab”, wat “haas” betekent. Historisch was de ster ook bekend als “Arsh”.
De naam Arneb werd op 20 juli 2016 officieel toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie.
Arneb is een van de verschillende helderste sterren in sterrenbeelden die hun naam ontlenen aan hun gaststerrenbeeld. Andere heldere sterren die naar hun sterrenbeeld zijn vernoemd, zijn Altaïr – de vliegende arend in het sterrenbeeld Aquila – Arend, Hamal – de ram in het sterrenbeeld Aries – Ram, Phact – de ringduif in het sterrenbeeld Columba – Duif, Kornephoros – de knotsdrager in Hercules, Ankaa – de feniks in Phoenix, en Naos en Alsephina – het schip in Puppis en Vela (voorheen Argo Navis, het schip Argo).
In de Chinese astronomie stond Arneb bekend als 廁一 (Cè yī), de Eerste Ster van het Toilet. D ester vormde het Toilet-asterisme samen met Nihal – Beta Leporis, gamma en Delta Leporis. Het asterisme maakte deel uit van het grotere Drie Sterren-huis, dat het lichaam van de Witte Tijger vertegenwoordigde.
Locatie
Arneb bevindt zich in de buurt van het heldere, herkenbare sterrenbeeld Orion. Het is de helderste ster aan de voeten van Orion. De ster bevindt zich ten zuidoosten van Rigel en ten zuidwesten van Saiph, de sterren die de benen of de knieën van Orion markeren. De twee hete blauwe superreuzen maken deel uit van de zandlopervormige figuur van Orion, die tijdens de winter op het noordelijk halfrond de avondhemel domineert. Ze vormen een driehoek met de zwakkere Arneb.

Arneb en Nihal, de op een na helderste ster in Lepus – Haas, kunnen worden gebruikt om de heldere bolhoop Messier 79 te vinden. een lijn getrokken van Arneb door Nihal en verlengd over ongeveer dezelfde afstand als die tussen de twee sterren leidt naar Messier 79. Met een schijnbare helderheid van magnitude 7,7 en een schijnbare grootte van 8,7boogminuten kan de bolhoop worden waargenomen met verrekijkers en kleine telescopen. De bolhoop heeft een geschatte leeftijd van 11,7 miljard jaar en bevindt zich op een afstand van ongeveer 42.000 lichtjaar.

Sterrenbeeld
Arneb bevindt zich in het sterrenbeeld Haas – Lepus. Lepus vertegenwoordigt de hemelse Haas en is een van de 48 klassieke Griekse sterrenbeelden die door Claudius Ptolemeus in zijn Almagest werden beschreven. Het wordt meestal afgebeeld als een haas die wordt achtervolgd door Orion en zijn twee honden, Canis Major en Canis Minor. Het sterrenbeeld wordt echter niet geassocieerd met een bepaalde figuur uit de Griekse mythologie.
Lepus is een van de kleinere sterrenbeelden. Het beslaat een oppervlakte van 290 vierkante graden aan de hemel, net ten zuiden van de hemelevenaar, en het is het 52ste grootste van de 88 sterrenbeelden.

in Lepus vinden we o.a. de volgende deepsky-objecten: de bolhoop Messier 79, de planetaire nevel IC 418 – de Spirograafnevel, het balkspiraalstelsel NGC 1964, de lensvormige sterrenstelsels NGC 1979 en NGC 1993 en het onregelmatige sterrenstelsel NGC 1821.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in Lepus – Haas te bekijken is de maand januari wanneer het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt. Het hele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties ten zuiden van de 63ste breedtegraad.
De 10 helderste sterren in Haas zijn Arneb (Alpha Lep, mag. 2,59), Nihal (Beta Lep, mag. 2,84), Epsilon Leporis (mag. 3,17), Mu Leporis (mag. 3,26), Zeta Leporis (mag. 3,42), Gamma Leporis (mag. 3,59), Eta Leporis (mag. 3,72), Delta Leporis (mag. 3,85), Lambda Leporis (mag. 4,29), and Kappa Leporis (mag. 4,43).
Alpha Leporis – Arneb
Spectraalklasse | F0 Ib |
Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,59 |
Absolute helderheid (magnitude) | -6,57 |
Afstand (lichtjaar – parsec) | 2200 – 680 |
Radiale snelheid (km/sec) | 25,10 |
Massa (zon) | 13,9 |
Lichtsterkte (zon) | 12.023 |
Straal (zon) | 75 |
Temperatuur (Kelvin) | 6850 |
Leeftijd (miljoen jaar) | 13 |
Rotatiesnelheid (km/s) | 21 |
Sterrenbeeld | Lepus – Haas |
Namen en aanduidingen | Arneb Alpha Leporis 11 Leporis HD 36673 |
Eerste publicatie: 1 januari 2025