Astronomen ontdekken de grootste gele hyperreuzenster tot nu toe
Astronomen hebben met behulp van de Very Large Telescope van de ESO de grootste gele ster tot nu toe ontdekt. Deze hyperreus heeft een diameter van meer dan 1.300 maal de diameter van onze eigen Zon. De hyperreus maakt deel uit van een dubbelstersysteem waarvan de begeleider zich zo dicht bij de hyperreus bevindt dat ze met elkaar in aanraking komen. Gecombineerde waarnemingen van professionele en amateurastronomen gedurende een periode van meer dan zestig jaar laten zien dat de hyperreus snel verandert gedurende de korte fase van zijn leven waarin de ster is waargenomen.
Een internationaal team van astronomen onder leiding van Olivier Chesneau ontdekte dat de gele hyperreus HR 5171 met een diameter van meer dan 1300 maal die van onze Zon veel groter is dan eerder werd aangenomen. Het is de grootste gele ster die we kennen en met zijn afmetingen heeft HR 5171 ook een plekje verovert in de top-10 van grootste sterren. HR 517 is 50% groter dan de bekende rode superreus Betelgeuze. HR 5171 is ongeveer een miljoen maal helderder dan onze eigen Zon.
De nieuwe waarnemingen hebben aangetoond dat er sprake is van een zeer nauw dubbelstersysteem. De twee sterren bevinden zich zó dicht bij elkaar dat ze elkaar raken.
De astronomen hebben gebruik gemaakt van interferometrie om de ster te bestuderen. Bij interferometrie wordt het licht van verschillende individuele telescopen gebundeld tot om er effectief één grote telescoop van te maken. In dit geval werd met interferometrie een telescoop met een diameter van 140 meter gemaakt.De nieuwe waarnemingen hebben er toe geleid dat astronomen oudere waarnemingen van de ster opnieuw hebben bestudeerd. Men heeft waarnemingen over een periode van 60 jaar gebruikt om het gedrag van de ster in kaart te brengen.
Gele hyperreuzen zijn erg zeldzaam. Er zijn in ons eigen sterrenstelsel hooguit een twintig gele hyperreuzen bekend waarvan ρ Cassiopeiae de bekendste is. Ze behoren tot de grootste en helderste sterren die we kennen.Ze bevinden zich in een stadium in hun leven waarin ze instabiel zijn en erg snel veranderen.Door de instabiliteit stoten ze materie uit die zorgt voor een grote uitgerekte atmosfeer om de ster.
HR 5171 bevindt zich op een afstand van 12.000 lichtjaar van de Aarde. De ster is onder goede omstandigheden net zichtbaar met het blote oog. De ster is de laatste 40 jaar groter geworden maar de ster is in deze periode ook afgekoeld. Astronomen hebben pas een paar sterren in deze fase van hun leven kunnen bestuderen.
Door het bestuderen van de helderheidsveranderingen van HR 5171 en gebruik te maken van waarnemingen van andere observatoria hebben astronomen kunnen bevestigen dat er inderdaad sprake is van een dubbelstersysteem. De begeleider draait in 1300 dagen om de hoofdster heen. De begeleider is met een oppervlaktetemperatuur van ongeveer 5000 °C slechts een beetje heter dan HR 5171 zelf.
De ontdekte begeleider is belangrijk voor astronomen omdat deze de evolutie van de gele hyperreus kan beïnvloeden, bijvoorbeeld door het strippen van de buitenste lagen van de ster.
Hyperreuzen leven maar kort. De nieuwe ontdekkingen leveren astronomen mogelijk meer inzichten in de evolutionaire processen die zich afspelen in zeer grote sterren in zijn algemeenheid.
HR 5171 is ook gecatalogiseerd onder de namen V766 Cen, HD 119796 en HIP 67261. De ster bevindt zich in het sterrenbeeld Centaurus. HR 5171 heeft een visuele helderheid van 6.1 tot 7.3
De andere hyperreuzen uit de top-10 zijn allemaal rode hyperreuzen met diameters van 1000-1500 maal de diameter van onze Zon. Astronomen namen eerder aan dat een gele hyperreus niet groter dan 400 – 700 maal de Zon zou kunnen zijn.
Bron: ESO, 11 maart 2014
