ATLAS ontdekt Trojaan met een komeetachtige staart

We denken vaak aan asteroïden en kometen als twee verschillende objecten maar astronomen hebben ondertussen een groeiend aantal hybriden ontdekt. Deze objecten lijken in eerste instantie een asteroïde te zijn maar ontwikkelen later activiteit, zoals een staart, die typisch is voor kometen.

ATLAS

De ATLAS-telescoop (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) heeft nu de eerste bekende Trojaanse asteroïde bij Jupiter gevonden die een komeetachtige staart heeft. ATLAS is een project dat met telescopen met een groot beeldveld heel snel de sterrenhemel kan afspeuren op zoek naar asteroïden die mogelijk een bedreiging vormen voor de Aarde. Maar doordat het systeem iedere twee nachten de gehele hemel scant vindt het ook andere objecten. Die vormen dan wel geen bedreiging maar ze zijn vaak wel erg interessant.

Begin juni 2019 rapporteerde ATLAS wat leek een zwakke asteroïde in de buurt van de baan van Jupiter. Het Minor Planet Center gaf het object de aanduiding 2019 LD2. Op 10 juni 2019 bleek uit de inspectie van de ATLAS-afbeeldingen dat de asteroïde zich een beetje als een komeet gedroeg. Op 11 en 13 juni werden er met het Las Cumbres-netwerk aanvullende waarnemingen gedaan om het komeetachtige verschijnsel te bevestigen.

Later in juli werd 2019 LD2 opnieuw door ATLAS waargenomen. Het object leek nu duidelijk op een komeet met een zwakke staart van stof en gas. De asteroïde verdween achter de Zon en was eind 2019 en begin 2020 niet vanaf de Aarde zichtbaar. Pas in april 2020 kon men het object weer opzoeken en op de opnames die ATLAS toen maakte blijkt dat het object nog steeds op een komeet lijkt. Vermoedelijk is 2019 LD2 al bijna een jaar continu actief.

ATLAS heeft ondertussen meer dan 40 kometen ontdekt maar wat 2019 LD2 zo bijzonder maakt is zijn baan. De eerste aanwijzing dat het object zich in de buurt van de baan van Jupiter bevindt is nu bevestigd aan de hand van verschillende andere waarnemingen. 2019 LD2 maakt deel uit van een speciale familie van asteroïden die we “Trojanen” noemen. Het is de eerste Trojaan die net als een komeet gas en stof uitstoot.

Trojanen

Trojaanse asteroïden bewegen in dezelfde baan als een planeet maar ze blijven altijd 60° voor of 60° achter de planeet draaien. De Aarde heeft minstens een Trojaanse asteroïde (2010 TK7), Mars heeft er minstens 9, Uranus heeft er 2 en Neptunus heeft er 22. Jupiter heeft honderdduizenden Trojanen > 1 kilometer. De Trojanen bij Jupiter komen voor in twee grote zwermen. Een zwerm ijlt voor Jupiter uit en dit is de zwerm waarin 2019 LD2 is gevonden en de andere zwerm beweegt achter Jupiter aan. De Trojaanse asteroïden zijn door de sterke aantrekkingskracht van Jupiter in deze banen ingevangen.

2019 LD2 is interessant omdat astronomen aannemen dat de Trojaanse asteroïden bij Jupiter al miljarden jaren geleden zijn ingevangen. Alle oppervlaktes die ijs en stof uit kunnen stoten zouden dat dus al lang geleden gedaan moeten hebben waarna er normale asteroïden overbleven die zich niet als een komeet gedragen.

Astronomen denken al tientallen jaren dat Trojaanse asteroïden grote hoeveelheden ijs onder hun oppervlakte hebben liggen maar tot nu toe is daar nooit bewijs voor gevonden. ATLAS heeft nu laten zien dat de voorspellingen over dit ijs mogelijk correct zijn.

Waarom is 2019 LD2 plotseling komeetachtig gedrag gaan vertonen? Misschien heeft Jupiter het object pas recent vanuit een verre baan ingevangen. Misschien heeft er een aardverschuiving of een inslag van een andere asteroïde plaatsgevonden waardoor ijs dat begraven lag onder beschermend gesteente is vrijgekomen en nu kan verdampen. Er worden nieuwe waarnemingen voorbereid om dit te achterhalen.

Eerste publicatie: 23 mei 2020
Bron: Phys.org en anderen