Bullseye-stelsel – LEDA 1313424

LEDA 1313424 – het Bullseye-stelsel is een botsingsringsterrenstelsel (CRG = Collisional Ring Galaxy) dat zich op een afstand van ongeveer 534 miljoen lichtjaar van de Aarde bevindt in de richting van het sterrenbeeld Vissen – Pisces. Het sterrenstelsel is opmerkelijk omdat het negen ringen heeft, meer dan enig ander bekend sterrenstelsel.

Ringsterrenstelsels zijn zeer zeldzame en interessante objecten. Deze sterrenstelsels zijn opmerkelijk vanwege hun cirkelachtige uiterlijk en worden verondersteld te ontstaan door botsingen van twee sterrenstelsels of door balkinstabiliteit in balkspiraalsterrenstelsels. De ringen zijn plekken waar veel nieuwe sterren ontstaan in een golf van stervorming die door de sterrenstelsels beweegt.

De bekendste voorbeelden van een ringstelsel zijn het Wagenwiel-stelsel – ESO 350-40 in het sterrenbeeld Beeldhouwer – Sculptor, Hoag’s Object – PGC 54559 in Salng – Serpens, Mayall’s Object – Arp 148 in Grote Beer – Ursa Major, het Gebakken Ei-stelsel (NGC 7742 in Pegasus, het Achterwaarts-stelsel – NGC 4622 in Centaurus en de Lindsay-Shapley Ring – AM 0644-741 in Vliegende Vis – Volans. De meeste van deze sterrenstelsels hebben één opvallende ring.

Net als het bekende Wagenwiel-stelsel onderging het Bullseye-stelsel een “bullseye”-achtige botsing met een kleiner blauw dwergsterrenstelsel. De gravitationele interactie tussende twee sterrenstelsels heeft concentrische ringen in het grotere sterrenstelsel geproduceerd, terwijl materiaal zowel naar binnen als naar buiten bewoog, wat golven van stervorming veroorzaakte.

Net als Hoag’s Object heeft het Bullseye-stelsel een elliptische kern en bevat het veel puntbronnen die sterrenhopen kunnen zijn. Spectroscopische waarnemingen van de kern van het Bulleseye-stelsel hebben onthuls dat in nasleep van de botsing een actieve galactische kern (AGN = Active Galactic Nucleus) werd geactiveerd.

Astronomen hadden nog nooit eerder een sterrenstelsel met meer dan drie ringen gevonden. Eind 2024 gebruikte een onderzoeksteam van het National Observatory of Japan de Subaru Telescope om het drievoudige ringsterrenstelsel 2MASX J22361103+0124304 vast te leggen, dat zich ongeveer 800 miljoen lichtjaar verderop in het sterrenbeeld Waterman – Aquarius bevindt. Dit was een uitzonderlijk zeldzame ontdekking.

Het recordhoudende Bellseye-stelsel werd bij toeval gevonden in Data Release 9 (DR9) van de DESI Lagacy Imaging Surveys uit 2019.

In 2025 identificeerde en bepaalde een team van astronomen van de Yale University, de University of Toronto en de Swinburne University de negen ringstructuren in het stelsel met behulp van beelden die werden vastgelegd door de Advanced Camera for Surveys (ACS) van de Hubble Space Telescope.

De onderzoekers vermoeden dat het sterrenstelsel mogelijk een tiende ring had, maar dat die buitenste ring is vervaagd. Ze schatten dat de ring drie keer verder weg was dan de breedste ring die zichtbaar is in de afbeelding die door de Hubble werd gemaakt.

LEDA 1313424 heeft zes ringen meer dan enig ander sterrenstelsel. Acht duidelijke ringen werden geïdentificeerd met behulp van Hubble en een negende ring werd gedetecteerd met behulp van de Keck Telescope op Hawaï. Astronomen gebruikten ook gegevens van de Dragonfly Telephoto Array, ontworpen om objecten met een zeer lage oppervlaktehelderheid vast te leggen. Veel van de ringen zijn opgestapeld in de buurt van de kern van het sterrenstelsel.

Latere waarnemingen hielpen astronomen bij het identificeren van het kleinere sterrenstelsel dat door het centrum van het Bullseye-stelsel passeerde. De kleine indringer is op de Hubble-afbeelding net links van het grotere sterrenstelsel te zien. Het vertoont sterke steruitbarstingsactiviteit, wat duidt op een recente interactie met een ander sterrenstelsel.

Astronomen denken dat het enorme Bullseye-stelsel ongeveer 56 miljoen jaar geleden is ontstaan door een botsing van een enorm sterrenstelsel en het kleinere dwergsterrenstelsel. De twee sterrenstelsels zijn nog steeds verbonden door een dun spoor van gas, ook al liggen ze 130.000 lichtjaar uit elkaar. Het gas dat zich tussen hen uitstrekt werd gevonden door middel van spectroscopische waarnemingen van de Keck Cosmic Web Imager op de Keck Telescope.

Gegevens van de Two Micron All Sky Surevey (2MASS), verkregen van 1997 tot 2001, geven een schijnbare grote as van 28,29 boogseconden en een kleine as van 10,23 boogseconden. Dit komt overeen met een fysieke grootte van 72733 * 50913 lichtjaar.

Recentere waarnemingen suggereren dat het Bullseye-stelsel ongeveer 250.000 lichtjaar in doorsnee is, ongeveer 2,5 keer zo groot als ons Melkwegstelsel.

De negen ringen zullen niet eeuwig blijven bestaan. Astronomen hebben het sterrenstelsel vastgelegd in de relatief korte periode na de botsing. Simulaties hebben aangetoond dat ringstructuren de neiging hebben om op te lossen in een paar honderd miljoen jaar. Zelfs vóór de ontdekking van de negen ringen van het Bullseye-stelsel voorspelden modellen dat ringen de neiging hebben om naar buiten te bewegen en geleidelijk verder uit elkaar te komen te staan.

Astronomen vermoeden dat het Bulleye-stelsel kan eindigen als een gigantisch spiraalstelsel met lage oppervlaktehelderheid (GLSB) zoals Malin 1 in Haar van Berenice – Coma Berenices. LEDA 1313424 is mogelijk het eerste direct waargenomen bewijs van de evolutie van een botsingsstelsel tot een GLSB. Waarnemingen tonen aan dat de uitgebreide, vervaagde ringen van het stelsel kunnen leiden tot uitgebreide kenmerken met een lage oppervlaktehelderheid.

Locatie

Het Bullseye-stelsel bevindt zich in het sterrenbeeld Vissen – Pisces. Het bevindt zich in de staart van de westelijke vis in de buurt van Omega Piscium, een ster van magnitude 4,0, ten oosten van het Cirkeltje van Vissen. Het sterrenstelsel is veel te zwak om met amateurtelescopen waargenomen te kunnen worden.

LEDA 1313424 – het Bullseye-stelsel

Eerste publicatie: 22 februari 2025
Bron: wikipedia & anderen

• Bluesky
• Facebook
• Threads
• X
• Mastodon
• Mail