Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Carina – Kiel

Het sterrenbeeld carina uit de steratlas van johann bayer
Carina – uit de Uranometria van Johann Bayer uit 1603. Eigenlijk staat op deze prent het niet meer erkende sterrenbeeld Argo Navis afgebeeld waarvan Carina het grootste gedeelte vormt.

Het sterrenbeeld Carina is een sterrenbeeld aan de zuidelijke sterrenhemel. De naam betekent “Kiel” (van een schip) in het Latijn. Carina maakte vroeger deel uit van het veel grotere sterrenbeeld Argo Navis. Ook de sterrenbeelden Puppis (Achtersteven) en Vela (Zeilen) maakten deel uit van Argo Navis.

De Griekse astronoom Ptolemeus was de eerste die het sterrenbeeld Argo Navis noemde in zijn geschriften en in de 18de eeuw verdeelde de Franse astronoom Nicolas Louis de Lacaille het enorme sterrenbeeld in drie kleinere sterrenbeelden: Carina – Kiel, Puppis – Achtersteven en Vela – Zeilen.

Carina heeft minimaal acht sterren met een planeet maar heeft vanwege zijn zuidelijke ligging geen Messier-objecten. Er zijn twee meteorenzwermen die hun radiant in het sterrenbeeld hebben: de Alpha Cariniden en de Eta Cariniden.

Carina behoort samen met de sterrenbeelden Columba, Delphinus, Equuleus, Eridanus, Piscis Austrinus, Puppis, Pyxis en Vela tot de Hemelse Wateren-familie van sterrenbeelden.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Kiel Carina Car Carinae
Zichtbaarheid Het sterrenbeeld is zichtbaar voor waarnemers tussen de 20ste en de -90ste breedtegraad en dan het beste in de maand mei. Het sterrenbeeld is vanuit Nederland niet waarneembaar
Grootte In grootte is Carina het 34ste sterrenbeeld. Het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 494(°)2 aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Vela, Puppis, Pictor, Volans, Chameleon, Musca en Centaurus
Meteorenzwermen In Carina worden de volgende meteorenzwermen beschreven: de α-Cariniden en de η-Cariniden

Gegevens sterren

1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

Ster

Naam

Betekenis

Helderheid
(magnitude)

Afstand
(lichtjaar)

α Car Canopus. 1)
Maori: Autahi
De roerganger van Argo Navis -0,62 313,6
β Car Miaplacidus 1) Kalme Wateren 1,65 111,3
ε Car Avior 1) 1,84 633,3
ι Car Scutulum of Aspidiske 1) Klein schild 2,18 694,0
HD 95086 Aiolos 1) Griekse mythologische bewaker van de wind 7,36 282
Carina - Kiel - namen van de sterren
Het sterrenbeeld Carina – Kiel met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden
IAU-kaart van het sterrenbeeld Carina
IAU-kaart van het sterrenbeeld Carina – Kiel
IAU-kaart van het sterrenbeeld Carina – Kiel

Download de kaart van het sterrenbeeld Carina – Kiel.

Mythologie

Omdat het deel uitmaakte van een veel groter sterrenbeeld is er geen mythologisch verhaal verbonden aan Carina. Het sterrenbeeld was onderdeel van Argo Navis, het schip waarmee Jason en de Argonauten naar Colchis voeren (het westelijke deel van het tegenwoordige Georgië aan de Zwarte Zee) om het Gulden Vlies te pakken te krijgen.

Argo Navis was één van de 48 klassieke sterrenbeelden die bij de Grieken bekend waren en die door Ptolemeus werden gecatalogiseerd, het sterrenbeeld besloeg een groot oppervlak tussen de sterrenbeelden Ursa Major – Grote Beer en Crux – Zuiderkruis.

Het sterrenbeeld Pyxis – Kompas dat was gemaakt uit sterren die voorheen het nu niet meer bestaande sterrenbeeld Mallus – Mast vormden werd later aan het sterrenbeeld toegevoegd. Carina representeert het belangrijkste deel van Argo Navis en de ster Canopus markeert het blad op één van de roeren.

Het schip was vernoemd naar zijn bouwer Argus die het bouwde in opdracht van Athena. Hij gebruikte hout van de berg Pelion. Athena voorzag het schip van een eiken spant van het orakel van Zeus uit Dodona, het oudste Hellenistische orakel. Zoals de mythe verhaalt kon dit eiken spant praten omdat het deel uitmaakte van een orakel.

Toen het schip klaar was voeren Jason en zijn Argonauten (50 Griekse helden waaronder Heracles, Orpheus en de tweeling Castor en Pollux) richting Colchis.

Onderweg hadden ze onder andere te maken met de Botsende Rotsen (Symplegadus) die de ingang tot de Zwarte Zee bewaakten door alle passerende schepen te verpletteren. De mythe verteld dat Argo Navis het eerste schip was dat er zonder schade tussendoor voer.

Eenmaal in Colchis namen Jason en zijn Argonauten het Gulden Vlies van koning Aeëtes en voeren terug naar Griekenland waar Jason het schip bij Korinthe liet stranden en het schip opdroeg aan de zeegod Poseidon.

Eeuwen later suggereerde Isaac Newton dat de reis van Argo Navis was vastgelegd in de twaalf tekens van de Dierenriem maar de verwijzingen naar Argo Navis zijn nogal vaag.

In een andere mythe wordt verteld dat de ster Canopus was vernoemd naar de stuurman van koning Menelaus die in Egypte stierf door een beet van een slang toen de vloot van Menelaus als gevolg van een storm strandde toen ze op weg waren naar Troje. Menelaus begroef zijn stuurman met alle eer en op de plaats waar Canopus lag begraven werd een stad gebouwd die naar hem was werd vernoemd. Deze stad ligt in de monding van de Nijl en draagt tegenwoordig de naam Abu Qir.

Het sterrenbeeld wordt voor het eerst door Edmund Halley in het catalogus van de zuidelijke sterren opgetekend. De atlas, Catalogus Stellarum Australium verscheen in 1679.

In 1763 verscheen postuum het boek Caelum Australe Stelliferum van Nicolas Louis de Lacaille. Hij verdeelde Argo Navis op in drie delen: Carina, de Kiel, Puppis oftewel de Achtersteven en Vela, de Zeilen. Van deze drie sterrenbeelden is Carina het interessantste.

China

De Chinezen hebben een andere legende voor de ster. In China is de ster alleen in het zuiden zichtbaar, laag boven de horizon, rood van kleur. De kleur rood is in China en andere oosterse culturen de kleur van geluk en een lang leven. In China is de ster dan ook bekend als de “Ster van de Oude Man” of de “Ster van de Oudheid”.

Vanuit China, en dan in het bijzonder het noorden van China, zijn de sterren van Carina nauwelijks zichtbaar. De ster Canopus was voor de Chinezen de zuidpool ster. Canopus werd door Chinese astronomen in het gebied van de Vermiljoenvogel van het Zuiden – Nán Fāng Zhū Què (南方朱雀) geplaatst. Tijdens de Ming dynastie plaatste de Chinese astronoom Xu Guanggi de overige sterren in de Zuidelijke Sterrenbeelden – Jìnnánjíxīngōu (近南極星區). Hij deed dit aan de hand van westerse sterrenkaarten.

Polynesië/Nieuw Zeeland

De bewoners van Polynesië hadden geen naam voor het sterrenbeeld op zich maar ze hadden wel veel verschillende namen voor Canopus, de helderste ster van het sterrenbeeld. Bij de Māori heette de ster Ariki (de hooggeborene of de hooggeplaatste) en op Hawaii heette de ster Ke Alii-o-kona-i-ka-lewa, de baas van het zuidelijke uitspansel. Beide namen verwijzen naar de prominente plek van de ster aan de zuidelijke sterrenhemel.

De Māori noemden de ster ook wel Atutahi – het “eerste licht” of “enkel licht” en de bewoners van Tuamotu (Frans-Polynesië) noemden de ster Te Tau-rari of Marere-te-tavahi. Dit betekent “Hij die alleen staat”. Deze beide namen verwijzen naar de eenzame locatie van de ster aan de zuidelijke sterrenhemel. Canopus is de enige heldere ster in dit gebied. De ster werd ook Kapae-poto – Korte Horizon – genoemd omdat de ster vanuit Nieuw Zeeland zelden ondergaat en Kauanga – Alleenstaande als het de laatste ster was die kort voor zonsopkomst nog zichtbaar was.

De Sterren van Carina

Canopus – Alpha Carinae – Alpha Carinae
De ster Canopus (in de oudheid bekend als de ster van Osiris) werd in veel verschillende oude culturen aanbeden. Posidonius gebruikte deze ster in 260 v. Chr. om als eerste de Aarde op te delen in graden. Het is de helderste ster aan de zuidelijke sterrenhemel; waarnemers aan het noordelijk halfrond kunnen haar niet zien. Pas in Zuid-Spanje, Zuid-Italië en het zuiden van Griekenland komt de ster boven de horizon uit. Voor bewoners van het zuidelijk halfrond kondigt de ster de komst van de zomer aan. De ster culmineert op 27 december.

Canopus, α Carinae is de op één na helderste ster aan de hemel. Het is de helderste ster van Carina. De ster bevindt zich ten zuiden van Sirius en is voor waarnemers die boven de 37-ste breedtegraad wonen niet zichtbaar. De ster heeft een helderheid van magnitude -0.62, ongeveer de helft van Sirius. Toch is de ster intrinsiek vele malen helderder. Als Canopus, die zich op een afstand van 313 lichtjaar bevindt, naast Sirius geplaatst zou worden (Sirius bevindt zich op een afstand van 8.6 lichtjaar) dan zou de helderheid op magnitude -8.5 uitkomen. Helder genoeg om overdag te kunnen zien en helder genoeg om schaduwen te kunnen werpen tijdens maanloze nachten.

Canopus wordt geclassificeerd als een F0 II reuzenster die bezig is de helium in zijn kern om te zetten naar koolstof. De ster is opgezwollen tot ongeveer aan de baan van Mercurius als we hem op de plaats van onze Zon zouden zetten. Canopus is 12.000 maal helderder dan onze zon.

Voor zover astronomen nu weten is de ster niet groot genoeg om een supernova te worden. Canopus zal zijn leven eindigen als een nova-explosie en zorgen voor een planetaire nevel. De resterende ster zal gedurende de volgende miljarden jaren langzaamaan afkoelen tot een witte dwerg.

Omdat de ster zo helder is en zich buiten het vlak van de ecliptica bevindt in een gebied waar relatief weinig heldere sterren voorkomen wordt de ster gebruikt door ruimtesondes als navigatie-ster. Een opmerkelijk voorbeeld is de Mariner 10 van de NASA. Deze Mariner was op weg naar Mercurius en zou Canopus gebruiken voor zijn navigatie. Helaas was er in het zoekerveld ook een helder stofje achtergebleven. Dit werd kort na de lancering ontdekt. De computers van de Mariner verwarden het deeltje met de ster en dit leidde er toe dat er vanaf de Aarde minimaal 10 keer per week gecorrigeerd moest worden. Ondanks dat de Mariner veel brandstof verspilde om steeds te corrigeren werd de missie naar Mercurius toch een succes.

Canopus draagt de naam van de schipper van het schip dat de beroemde Menelaus van Griekenland naar Troje bracht in een poging om zijn vrouw Helena te heroveren die door de Trojaanse prins Paris was geschaakt. Dit ging gepaard met veel bloedvergieten aan beide zijden zoals we weten uit de Odyssee van Homerus.

Toen het schip in Egypte arriveerde ging Canopus aan land en daar werd hij direct gebeten door een giftige slang. Hij stierf door de beet. Menelaus eerde Canopus door de haven waar zijn schip was aangemeerd naar hem te vernoemen en zijn naam te geven aan de ster die opkwam toen hij de grafrede voorbereidde.

De ster is bestudeerd door de Egyptenaren, de Mesopotamiërs in het Midden-Oosten maar ook door de Navajo Indianen in Amerika.

HD 95086

De ster HD 95086 is een pre-hoofdreeksster waarvan de leeftijd wordt geschat op slechts 13 miljoen jaar. Het is een ster van spectraalklasse A8 met een massa van 1,8 zonsmassa die ongeveer 282 lichtjaar van ons is verwijderd. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 7,36.

HD 95086 heeft een massa van 1,6 zonsmassa en straalt met een lichtkracht van 7,5 * de Zon.

In 2013 werd er door een rechtstreekse waarneming met de Very Large Telescope van de ESO een exoplaneet gevonden die in een wijde baan om de ster draait. Het bestaan van deze exoplaneet werd in 2014 bevestigd.

Science fiction

In de Dune boeken van Frank Herbert speelt Canopus vooral in het eerste deel een rol. Herbert laat de woestijnplaneet Arrakis draaien om de ster Canopus.

In 2010 keurde de Internationale Astronomische Unie de naam Arrakis Planitia goed als naam voor een vlakte op de Saturnusmaan Titan. In de beschrijving geeft de IAU aan dat de vlakte is vernoemd naar de planeet om Canopus uit de Dune-serie die de thuisbasis is van de Fremen.

Ook in de science fiction serie Star Trek wordt er verwezen naar planeten om de ster Canopus.

Overigens zijn er tot op heden geen planeten aangetoond bij de ster.

Eta Carinae – η Carinae

Hubble opname van Eta Carinae

Het meest interessante object in Carina is η Carinae, een mysterieuze ster met een merkwaardig helderheidsverloop. In 1838 nam de helderheid van de reuzenster eta Carinae plotseling met meer dan een factor tien toe. De helderheid bleef gedurende meer dan 20 jaar zo. η Carinae was daarmee de op één na helderste ster aan de hemel. De mysterieuze gebeurtenis werd door de astronomen in die tijd bestudeerd. Onder hen Sir John Herschel. Helaas had men toen niet de middelen en de kennis die we nu hebben, dus ze hadden totaal geen idee wat er aan de hand was. Tegenwoordig kunnen we de echo zien van die mysterieuze gebeurtenis uit 1838 en hebben we meer kennis om te verklaren wat er is gebeurd.

η Carinae is één van de meest massieve sterren die we kennen. De ster is ongeveer 100 keer zo zwaar als onze zon en een miljoen keer helderder. Normaliter heeft de ster een helderheid van magnitude 7 en is ze dus onzichtbaar met het blote oog. Dit komt omdat ze is ingebed in stof en gaswolken. De ster bevindt zich op een afstand van ± 7500 lichtjaar van de Aarde.

Toen de ster in 1838 uitbarstte tot een ster met een helderheid van magnitude -0,8 werd dit door astronomen gevolgd. Er was al wel eens eerder een ster plotseling veel helderder geworden maar dit duurde dan hooguit enkele weken. η Carinae bleef helder, zoals een supernova, gedurende 20 jaar. De uitbarsting uit 1838 wordt soms wel de “Grote Uitbarsting” genoemd. Astronomen destijds noteerden de verschillen in helderheid en de kleur van eta Carinae en ze maakten een paar tekeningen. Meer mogelijkheden hadden ze niet en daardoor bleef de aard van de uitbarsting onbekend.

Tegenwoordig is η Carinae gehuld in een enorme bipolaire nevel die het gevolg is van de uitbarsting in 1838. Door het licht van η Carinae te vergelijken met andere sterren weten we dat de uitbarsting in 1838 kouder was dan verwacht. Dit betekent dat er nog een ander mechanisme aan het werk is. Vermoedelijk is de uitbarsting veroorzaakt door de begeleider van η Carinae die in een elliptische baan om de ster draait en die in 1838 dichtbij genoeg kwam om de uitbarsting te veroorzaken.

Dat neemt niet weg dat ergens de komende 50.000 jaar η Carinae als een echte supernova zal detoneren en dan gedurende enkele weken net zo helder zal zijn als de wassende Maan. η Carinae wordt geassocieerd met de Sleutelgat-nevel.

Beta Carinae – β Carinae – Miaplacidus
Miaplacidus is de op één na helderste ster in het sterrenbeeld. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 1,7. De naam van de ster betekent “kalme wateren” en is een combinatie van het Arabische woord voor wateren (miyah) en het Latijnse woord voor kalm (placidus). De ster bevindt zich op een afstand van 111 lichtjaar.

Miaplacidus vormt samen met de sterren Theta, Upsilon en Omega Carinae het zuidelijke asterisme het “Diamantenkruis”.

Miaplacidus bevindt zich in de buurt van de elliptische planetaire nevel IC 2448.

Epsilon Carinae – ε Carinae – Avior
Avior bevindt zich op een afstand van 630 lichtjaar en de ster heeft een visuele helderheid van magnitude 1,9. Het is een eclipserende dubbelster waarvan de helderheid varieert met 0,1 magnitude.

De naam Avior is pas aan het eind van de jaren dertig van de vorige eeuw toegekend. Toen verscheen er een navigatie almanak voor de Royal Air Force die 57 sterren bevatte die piloten voor navigatie konden gebruiken. Twee van die sterren hadden geen traditionele naam maar alleen een aanduiding: Epsilon Carinae en Alpha Pavonis. De R.A.F. stond er op dat alle sterren een naam zouden hebben en zo werd Alpha Pavonis “Pauw” genoemd en Epsilon Carinae werd “Avior”gedoopt.

Iota Carinae – ι Carinae – Aspidiske
Iota Carinae is bekend onder de traditionele naam Aspidiske maar wordt ook wel Turais en Scutulum genoemd. Alle namen betekenen “schild”: in het Grieks, het Arabisch en het Latijn.

Iota Carinae heeft een massa van 7 zonsmassa en een helderheid van 4900 * de helderheid van de Zon. De leeftijd van de ster wordt geschat op ongeveer 40 miljoen jaar. De ster bevindt zich op een afstand van 690 lichtjaar en heeft een visuele helderheid van magnitude 2,2. Op het zuidelijk halfrond maakt de ster deel uit van het zogenoemde Valse Zuiderkruis. Ook Avior en de sterren Delta en Kappa Velorum van het sterrenbeeld Vela – Zeilen maken hier deel van uit.

Het valse Zuiderkruis wordt zo genoemd omdat het vaak wordt verwisseld met het echte Zuiderkruis.

Theta Carinae – θ Carinae
Theta Carinae vormt de noordoostelijke punt van het Diamanten Kruis. De ster bevindt zich op een afstand van 439 lichtjaar en heeft een helderheid van magnitude 2,7.

Theta Carinae is de opvallendste ster van de open sterrenhoop IC 2602. Deze sterrenhoop wordt soms wel de zuidelijke Pleiaden genoemd omdat hij nogal lijkt op de echte Pleiaden in het sterrenbeeld Taurus – Stier.

Upsilon Carinae – υ Carinae
Upsilon Carinae is een dubbelster waarvan de twee componenten 5 boogseconden van elkaar zijn gescheiden. De sterren hebben een visuele helderheid van magnitude 3,0 en 6,3 en bevinden zich op een afstand van 1623 lichtjaar.

Omega Carinae – ω Carinae
Omega Carinae bevindt zich op een afstand van 370 lichtjaar. De ster heeft een helderheid van magnitude 3,3. Het is één van de sterren van het Diamanten Kruis.

HD 95086 – Aiolos

De ster HD 95086 is een pre-hoofdreeksster waarvan de leeftijd wordt geschat op slechts 13 miljoen jaar. Het is een ster van spectraalklasse A8 met een massa van 1,8 zonsmassa die ongeveer 282 lichtjaar van ons is verwijderd. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 7,36.

HD 95086 heeft een massa van 1,6 zonsmassa en straalt met een lichtkracht van 7,5 * de Zon.

In 2013 werd er door een rechtstreekse waarneming met de Very Large Telescope van de ESO een exoplaneet gevonden die in een wijde baan om de ster draait. Het bestaan van deze exoplaneet werd in 2014 bevestigd.

HD 95086 b heeft een massa van 4,5 * Jupiter en draait op een gemiddelde afstand van 51,45 AE om zijn ster heen. Voor een omwenteling om de ster heeft de planeet 70,98 jaar nodig. De excentriciteit van de baan bedraagt 0,16 en de inclinatie 106°

Naast deze planeet wordt de ster omringd door een stofschijf met een massa van 0,5 * de Aarde, die vermoedelijk bestaat uit vier gordels die door openingen worden gescheiden.

In het kader van de NameExoWorlds 2022 van de IAU werden de ster en de exoplaneet toegevoegd aan een lijst van 20 systemen die tijdens het derde NameExoWorld-project een naam kregen.

De naamgevingsprocedure startte in 2022 en de definitieve namen werden begin juni 2023 bekend gemaakt.

De ster HD 95086 kreeg de naam “Aiolos”. Aiolos (Αίολος) was de Griekse mythologische bewaker van de wind. In de Odyssee van Homerus gebruikte Aiolos een kolf van ossenleer om alle winden te vangen, behalve de westelijke, Zephyr. Zephyr hielp toen de zeilboot van Ulysses de zeeën naar huis (Ithaca) te navigeren.

De exoplaneet HD 95086 b kreeg de naam “Leventes”. Levantes (Λεβάντες) is een in het moderne Grieks aangenomen naam voor oostelijke mediterrane winden. De naam komt voor in het gedicht “To Axion Esti” van de 20e-eeuwse Griekse dichter Odysseas Elytis.

Carina op oude sterrenkaarten

Carina – uit de Uranometria van Johann Bayer uit 1603. Eigenlijk staat op deze prent het niet meer erkende sterrenbeeld Argo Navis afgebeeld waarvan Carina het grootste gedeelte vormt.

R Carinae is een Mira-veranderlijke rode reus met een periode van 309 dagen. De helderheid varieert tussen magnitude 3,9 en 10,5.

ZZ Carinae is een Cepheide: de helderheidsveranderingen zijn (ongebruikelijk voor een Cepheïde) met het blote oog zichtbaar. In een periode van 3 weken verandert de helderheid van magnitude 3,3 naar 4.

Andere opvallende sterren

AG Carinae
AG Carinae is één van de helderste sterren in ons sterrenstelsel. De ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 6000 lichtjaar en heeft een absolute helderheid van magnitude -10,3. De visuele helderheid varieert tussen magnitude 5,7 en 9,0. De ster is omringd door een grote planetaire nevel en men denkt dat de ster zich in de overgangsfase van een O-ster naar een Wolf Rayet ster bevindt. lees meer over AG Carinae op deze pagina.

PP Carinae
PP Carinae bevindt zich op een afstand van ongeveer 497 lichtjaar, de ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,3. PP Carinae is een Gamma Cassiopeiae veranderlijke ster. Dit zijn snel roterende sterren die een schijf van gas om hun evenaar hebben.

V337 Carinae
V337 Carinae is een veranderlijke ster met een visuele helderheid die varieert tussen magnitude 3,36 en 3,44. De ster bevindt zich op een afstand van 740 lichtjaar.

V357 Carinae
V357 Carinae is een spectroscopische eclipserende dubbelster met een gemiddelde helderheid van magnitude 3,43. De ster bevindt zich op een afstand van 419 lichtjaar. De twee sterren draaien met een periode van 6,75 dagen om een gemeenschappelijk zwaartepunt.

Chi Carinae – χ Carinae
Chi Carinae heeft een gemiddelde visuele helderheid van magnitude 3,46. Het is een Beta Cepheide veranderlijke ster waarvan de helderheid 0,015 magnitude varieert met een periode van 2,42 uur. Chi Carinae bevindt zich op een afstand van 387 lichtjaar.

l Carinae (HD 8410) bevindt zich op een afstand van 1510 lichtjaar. Het is een Cepheide veranderlijke ster met een gemiddelde helderheid van magnitude 3,69. De helderheid varieert met een periode van 35,54 dagen tussen magnitude 3,28 en 4,18.

V382 Carinae
V382 Carinae bevindt zich op een afstand van 5930 lichtjaar. Het is een zogenoemde hyperreus die 747 keer zo groot is als onze Zon. De ster is tevens een Cepheide veranderlijke ster waarvan de helderheid varieert tussen magnitude 3,84 en 4,02.

V533 Carinae
V533 Carinae bevindt zich op een afstand van 4000 lichtjaar. Het is een Alpha Cygni veranderlijke ster die een gemiddelde helderheid heeft van magnitude 4,59.

De Deep Sky objecten in Carina

IC 2602 (Caldwell 102, De Zuidelijke Pleiaden, Theta Carinae cluster)

IC2602 – de Zuidelijke Pleïaden – in Carina.

IC 2602 – de Zuidelijke Pleiaden
In Carina vinden we de open sterrenhoop IC 2602 (Caldwell 102), ook wel bekend als de Theta Carinae cluster. Deze open sterrenhoop kan in pracht wedijveren met M45, de Pleiaden in het sterrenbeeld Taurus. IC 2602 wordt daarom ook wel eens de zuidelijke Pleiaden genoemd.

Het is een onregelmatige open sterrenhoop waarin twee groepen sterren zij te onderscheiden. De sterren zijn met het blote oog zichtbaar. De helderste sterren zijn θ Carinae en de ster V518 Carinae die een helderheid van magnitude 4 heeft. In totaal bevat de open sterrenhoop 10 sterren helderder dan magnitude 6.

Net zoals M45 hebben we te maken met jonge sterren; ze zijn ± 30 miljoen jaar geleden ontstaan. De open sterrenhoop bevindt zich op een afstand van ± 500 lichtjaar (M45 bevindt zich op een afstand van 450 lichtjaar van ons vandaan). De open sterrenhoop heeft een doorsnede van ± 15 lichtjaar. Om IC 2602 goed te bekijken is een verrekijker of een telescoop met geringe vergroting voldoende.

In zijn totaliteit bevat IC 2602 60 sterren. Het zijn allemaal blauw-witte sterren van klasse A en B. IC 2602 is in 1751 ontdekt door de Franse astronoom Nicolas Louis de Lacaille vanaf zijn waarneemplaats in Zuid-Afrika.

Ongeveer ¾ graad ten zuiden van IC 2602 is nog een andere kleine open sterrenhoop zichtbaar die Melotte 101 wordt genoemd.

NGC 2516 (Caldwell 96, C96, Diamant cluster)

NGC 2516 in Carina
NGC 2516 in Carina. By G FurtadoOwn work, CC BY-SA 4.0, Link

NGC 2516 (Caldwell 96) is een open sterrenhoop die een honderdtal sterren bevat. De afstand bedraagt 1217 lichtjaar.

NGC 2516 is in 1751-1752 voor het eerst waargenomen door Nicolas Lous de Lacaille. NGC 2516 is ook bekend als de “Diamant”-sterrenhoop. De visuele helderheid van de open sterrenhoop bedraagt 3.8 en de schijnbare grootte bedraagt 30′.

De open sterrenhoop bevat 2 rode reuzen van magnitude 5 en 3 dubbelsterren. Een telescoop is noodzakelijk om deze van elkaar te kunnen scheiden. De open sterrenhoop is met het blote oog zichtbaar maar toont beduidend meer detail als een verrekijker wordt gebruikt.

NGC 2808

NGC 2808 in Carina
NGC 2808 in Carina. Door NASA, ESA, A. Sarajedini (University of Florida) and G. Piotto (University of Padua (Padova)) – http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2007/2007/18/image/a/ (direct link), Publiek domein, Koppeling

NGC 2808 is een bolvormige sterrenhoop met een visuele helderheid van magnitude 6,2 en een schijnbare grootte van 13,8′. Het is één van de zwaarste bolhopen van ons sterrenstelsel. De leeftijd wordt geschat op 12,5 miljard jaar. NGC 2808 is ongeveer 31.300 lichtjaar van de Aarde verwijderd.

In NGC 2808 zijn drie generaties sterren aangetroffen die allemaal zijn ontstaan binnen 200 miljoen jaar na het ontstaan van de bolhoop.

De bolhoop is op 7 mei 1826 ontdekt door de Schotse astronoom James Dunlop.

NGC 3293

NGC 3293 in Carina
NGC 3293 in Carina. By ESO/G. Beccari – http://www.eso.org/public/images/eso1422a/ http://www.eso.org/public/archives/images/large/eso1422a.jpg, CC BY 4.0, Link

NGC 3293 is een open sterrenhoop die in 1751-1752 werd ontdekt door Nicolas Louis de Lacaille. De sterrenhoop bevat ongeveer 50 sterren en heeft een grootte van 10 boogminuten. De helderste ster is een rode reus van magnitude 6,5. De open sterrenhoop bevindt zich op een afstand van ongeveer 9000 lichtjaar van de Aarde en heeft een doorsnede van 26.3 4 lichtjaar.

NGC 3372 – De Carina-nevel (Eta Carinae-nevel)

NGC 3372 in Carina
NGC 3372 in Carina. Door Harel Boren, CC BY-SA 4.0, Koppeling

De Eta Carinae-nevel is een grote nevel die zowel de grote sterren Eta Carinae, HD 93129A en verschillende open sterrenhopen omringd. Het is één van de grootst bekende diffuse nevels die vier keer groter is dan de bekende Orion nevel en ook nog eens helderder is.

De nevel bevindt op een afstand van 6.500 tot 10.000 lichtjaar en heeft een visuele helderheid van magnitude 1,0. De Eta Carinae-nevel werd in 1751-1752 ontdekt door de Franse astronoom Nicolas Lous de Lacaile vanaf zijn waarneemlocatie in Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika.

De Carina-nevel bevat twee kleinere nevels: de Homunculus-nevel en de Sleutelgat-nevel.

De Sleutelgat-nevel kreeg in de 19de eeuw zijn naam van John Herschel. Het is een kleine donkere wolk van stof en koude moleculen met heldere filamenten van fluorescerend gas die afsteekt tegen de heldere nevel op de achtergrond. De Sleutelgat-nevel heeft een doorsnede van ongeveer 7 lichtjaar.

De Homunculus-nevel bevindt zich in de Carina-nevel en omringd de ster Eta Carinae. Men denkt dat de nevel in 1841 is ontstaan na een enorme uitbarsting van de ster. Op dat moment was Eta Carinae eventjes de op één na helderste ster aan de hemel. Homunculus betekent “kleine man” in het Latijn.

Deze bijna-supernova explosie leidde tot het ontstaan van twee polaire lobben en een dunne equatoriale schijf die zich met een snelheid van 670 kilometer per seconde van de ster af bewegen. Hoe de nevel aan zijn pinda-vorm komt is onbekend.

NGC 3532

NGC 3532 in Carina
NGC 3532 in Carina. Door ESO/G. Beccari – http://www.eso.org/public/news/eso1439/, CC BY 4.0, Koppeling

NGC 3532 (Caldwell 91) is een open sterrenhoop die ongeveer vierhonderd heldere witte sterren bevat. NGC 3532 staat 3 graden WNW van η Carinae. NGC3532 is ook bekend als de “wensput”-sterrenhoop. Gezien door een telescoop lijkt het alsof er een heleboel blinkende muntjes op de bodem van een put liggen. NGC3532 bevat ± 150 sterren de zich op een afstand van 1321 lichtjaar bevinden. NGC3532 was op 20 mei 1990 het allereerste object dat door de Hubble Space Telescope werd waargenomen.

De open sterrenhoop werd in 1751 ontdekt door de Franse astronoom Nicolas Louis de Lacaille.

NGC 3603

NGC 3603 in Carina
NGC 3603 in Carina. Door NASA, Wolfgang Brandner JPL-IPAC, Eva K. Grebel University of – Great Images in NASA Description, Publiek domein, Koppeling

NGC 3603 is een open sterrenhoop die zich op een afstand van ongeveer 20.000 lichtjaar bevindt. De sterrenhoop ligt in de Carina arm van ons sterrenstelsel. NGC 3603 werd op 14 maart 1834 door John Herschel als nevel aan zijn catalogus toegevoegd.

De open sterrenhoop ligt in een stervormingsgebied dat relatief dichtbij ligt en dat daarom door astronomen uitgebreid wordt bestudeerd. Het is met een visuele helderheid van magnitude 9,1 ook relatief helder.

In de open sterrenhoop bevinden zich drie Wolf-Rayet sterren (hele hete sterren van meer dan 20 zonsmassa zwaar) waarvan er eentje zelfs meer dan 200 keer zo zwaar is als onze Zon. NGC 3603 wordt omringd door een H II-gebied dat één van de grootste zichtbare wolken van plasma en gas in ons sterrenstelsel is. HD 97950 is de centrale ster en die heeft een helderheid van magnitude 9,0. Deze ster is een meervoudige ster; het stelsel bestaat in totaal uit negen sterren.

Eerste publicatie: 17 juli 2009
Laatste keer gewijzigd op: 10 juni 2023