het sterrenbeeld Cerberus – de Hellehond

Cerberus was het driekoppige monster dat de ingangen van de Hades, de onderwereld bewaakte. Cerberus zorgde er voor dat levenden niet de onderwereld konden bereiken en dat de doden niet terug naar de bovenwereld keerden. In de laatste van zijn twaalf opdrachten werd Hercules naar de onderwereld gestuurd om dit angstaanjagende beest te vangen. Hij vocht met zijn blote handen tegen het beest totdat het zich gewonnen gaf.

Om dit heuglijke feit te vieren werd het sterrenbeeld door Johannes Hevelius in zijn catalogus en atlas van 1687 toegevoegd aan de sterrenhemel. Hij beeldde Cerberus af, happend naar lucht, in de uitgestrekte arm van Hercules.

Cerberus bestaat uit de vier sterren die we nu kennen als 93 Herculi, 95 Herculi, 102 Herculi en 109 Herculi. In de mythologie werd Cerberus altijd omschreven als een driekoppige hond maar Hevelius en opeenvolgende kaartenmakers beeldden het af met drie slangenkoppen. De Cerberus van Hevelius verving de tak van de gouden appels van de Hesperiden oftewel Ramus Pomifer, een sterrenbeeldje dat Johann Bayer eerder had afgebeeld in de hand van Hercules. De appeltak van Bayer bestond destijds uit 10 sterren. De gouden appels van de Hesperiden komen overigens ook voor in een van de twaalf opdrachten van Hercules.

In of omstreeks 1721 combineerde de Engelse cartograaf en graveur John Senex (1678 – 1740), die bevriend was met Edmund Halley, Cerberus met de appeltak en noemde het sterrenbeeld Cerberus et Ramus. Deze combinatie verscheen voor het eerst in de Stellarum Fixarum Hemisphaerium Boreale, de noordelijke hemelsfeer van John Senex. Deze kaart werd gemaakt aan de hand van de niet-geautoriseerde editie van Halley’s versie van de onafgeronde stercatalogus van John Flamsteed. De slangen waren in deze afbeelding gewikkeld rond de tak.

Johan Bode beeldde in zijn Uranographia van 1801 de figuur op dezelfde manier af. Echter, Flamsteeds eigen kaart van Hercules die in 1729 in zijn Atlas Coelestis werd gepubliceerd, toonde noch Cerberus als Ramus. Op de kaart van Flamsteed grijpt de hand van Hercules in het niks.

Eerste publicatie: 29 juli 2009
Volledige revisie: 12 maart 2019