China

China naar de Maan – het Chang’e programma

Maanlandschap gefotografeerd door Chang'e 3
Een van de eerste foto’s die door de Chang’e 3 maanlander werden gemaakt na de landing op de Maan op 15 december 2013. Chang’e 3 landde, samen met de Yutu maanrover, een dag eerder op de Maan. Credit: CASC/China Ministerie van Defensie

Veel ruimtevaartliefhebbers volgen het Chinese ruimtevaartprogramma op de voet. Meer dan tien jaar geleden lanceerde China de eerste robotische Chang’e missie en sinds die tijd bouwt het land zijn maanprogramma steeds verder uit. In de Chinese mythologie was Chang’e een mooie jonge vrouw die onsterfelijk werd en naar de Maan vloog. Daar werd ze de godin van de Maan. Het is daarom een hele toepasselijke naam voor een serie robots die China naar onze trouwe wachter stuurt.

Het Chang’e programma begon op 24 oktober 2007 toen een Lange Mars 3A raket de Chang’e 1 in een polaire baan om de Maan bracht. De ruimtesonde draaide op een hoogte van 100 tot 200 kilometer boven het oppervlak van de Maan. Met behulp van microgolven werd een uiterst nauwkeurige kaart van de Maan gemaakt. Daarnaast deed Chang’e 1 onderzoek naar de samenstelling van de bodem van de Maan en de aanwezigheid van het element Helium-3 dat eventueel bruikbaar is als energiebron in nucleaire reactoren. Ook werd onderzoek gedaan naar de verdeling van potentieel bruikbare grondstoffen.

Chang’e 1 had ook 30 liedjes over de maan aan boord waaronder verschillende Chinese folkloristische liedjes en het nationale volkslied. De Chang’e 1 missie kostte 1,4 miljard yuan (± 200 miljoen euro) en de missie duurde 2 jaar. Aan het einde van de missie sloeg de Chang’e 1 te pletter op de Maan.

Een jaar later kreeg het programma een vervolg met de lancering van de Chang’e 2 naar de Maan. Deze ruimtesonde maakte schitterende foto’s van het oppervlak van de Maan. Het belangrijkste doel van de Chang’e 2 was het zoeken naar geschikte locaties voor een onbemande landing maar de ruimtesonde heeft meer wapenfeiten op zijn naam staan.

Na afloop van de hoofdmissie verliet Chang’e 2 zijn baan en vloog naar het Aarde-Zon L2 Lagrangepunt. Dit is een punt in de ruimte waar de aantrekkingskracht van de Aarde en de Zon met elkaar in evenwicht zijn. China werd daarmee het derde land dat een bezoek bracht aan dit punt in de ruimte. In april 2012 vertrok de ruimtesonde weer uit L2 voor een scheervlucht langs de asteroïde 4179 Toutatis. Deze asteroïde moet op een afstand van 3,2 kilometer gepasseerd worden. Omstreeks 2029 zal de Chang’e 2 weer in de buurt van de Aarde komen.

Op 4 december 2013 schreef China geschiedenis met de succesvolle landing van Chang’e 3 op de Maan. Chang’e 3 landde in Mare Imbrium en dat is een oude vulkanische vlakte. Het was de eerste zachte landing op de Maan sinds bijna 40 jaar. Het was de Sovjet-Unie die in 1976 ook nog een ruimtevaartuig een zachte landing op de maan liet maken. Chang’e 3 had Yutu aan boord. Dit zeswielige, door zonne-energie aangedreven maanrovertje zorgde voor spectaculaire foto’s van de Maan. Yutu was in de Chinese mythologie het witte konijn van de maangodin Chang’e.

Yutu meldde het volgende vanaf de Maan: “Ik heb slecht nieuws, ik moest vanochtend gaan slapen maar voordat ik in slaap viel ontdekten mijn meesters een mechanisch probleem”. “Maar als deze reis eerder eindigt dan verwacht dan ben ik daar niet bang voor. Ik ben met mijn eigen avontuur bezig en net zoals mijn hoofdrolspeler heb ik een probleempje. Welterusten Aarde, welterusten mensen.”

Yutu overleefde de eerste koude nacht, die twee weken duurde, op de Maan maar na de tweede nacht kreeg de rover last van mechanische problemen. Hierna stopte Yutu met rijden maar de wetenschappelijke instrumenten aan boord van het kleine robotische konijn stuurden nog ongeveer 2,5 jaar lang waardevolle informatie terug naar de Aarde. In 2016 was echt gedaan met de maanrover.

De vierde Chinese maansonde, Chang’e 4, arriveerde op 2 januari 2019 op de verre zijde van de Maan. Deze sonde zorgt momenteel voor de nodige opwinding want het is het eerste ruimtevaartuig dat een zachte landing op de verre zijde van de Maan heeft gemaakt. Chang’e 4 landde op 177,6 ° oosterlengte en 45,5° zuiderbreedte in de Von Kármán krater. Deze krater bevindt zich in het Aitken Bassin aan de zuidpool van de Maan. Het is de grootste en oudste inslagkrater. Dit gebied is nog nooit onderzocht.

Landen op de verre zijde van de Maan is lastig want er is geen directe communicatie met de Aarde mogelijk. Voorafgaand aan de lancering van Chang’e 4 lanceerde China de Queqiao verbindingssatelliet. Deze satelliet bevindt zich in het L2 Lagrangepunt van de Aarde en de Maan en kan vanuit die positie zowel communiceren met de Maan als met de Aarde. Queqiao betekent “brug van eksters” en de naam refereert aan de oude Chinese sage over eksters die met hun vleugels een brug vormen zodat Zhi Ni, de zevende dochter van de Godin van de Maan, haar man kan bezoeken.

Chang'e 4 en Yutu 2
Chang’e 4 en Yutu 2 fotografeerden elkaar op de verre zijde van de Maan. Credit: CNSA/CLEP

Chang’e 4 nam de opvolger van Yutu mee naar de Maan. Deze opvolger wordt heel toepasselijk Yutu 2 genoemd. Daarnaast was de lander uitgerust met een klein gesloten experiment met levende organismes waaronder katoenzaden, eitjes van de fruitvlieg en gist. De katoenzaden ontkiemden en werden daarmee de eerste planeten die op de Maan hebben gegroeid. Helaas begon een dag later de ijskoude nacht op de Maan en om energie te sparen werden de batterijen niet gebruikt om de organismen warm te houden. Toen de temperatuur onder de -52 °Celsius kwam stierven de katoenplantjes.

De volgende stap in het Chinese maanprogramma is de Chang’e 5 missie die in de buurt van Mons Rümker zal landen. Dit is een berg die uitkijkt op Oceanus Procellarum, een grote basaltvlakte. Chang’e 5 zal daar materiaal van de Maan verzamelen en dat terug naar de Aarde brengen. Het is het eerste nieuwe materiaal van de maan sinds veertig jaar. Wetenschappers willen dat materiaal graag vergelijken met de samples die de Amerikanen en de Russen hebben verzameld en hopelijk geeft dit materiaal ons weer nieuwe aanwijzingen over het ontstaan van zowel de Maan als de Aarde. De verwachting is dat Chang’e 5 eind 2019 wordt gelanceerd.

Na Chang’e 5 staat Chang’e 6 op het programma. Ook deze missie zal materiaal van de Maan naar de Aarde brengen. Chang’e 6 zal landen in het Aitken Bassin aan de zuidpool van de Maan. De bedoeling is dat Chang’e 6 materiaal van de inslag die het Aitken Bassin veroorzaakte, gaat verzamelen. Dit materiaal behoort tot het oudste materiaal van het oppervlak van de Maan waarmee wetenschappers hopen hun inzichten over de eerste dagen van het zonnestelsel te vergroten.

Ook Chang’e 7 staat al in de planning. Deze missie zal onderzoek doen rond de zuidpool van de Maan waarbij het terrein en de samenstelling van de bodem uitgebreid bestudeerd zal gaan worden. Als laatste staat de Chang’e 8 missie op het programma. Deze missie is bedoeld om technologieën te testen die nodig zijn voor een bemande basis op de Maan. Voor deze missies heeft de Chinese ruimtevaartorganisatie CNSA nog geen tijdsplanning afgegeven.

Meer informatie over het Chang’e programma: Hong Kong Science Museum

 

Eerste publicatie: 3 februari 2019