ChinaSpecials

Chinese sterrenbeelden

Suzhou sterrenkaart Purple Mountain Nanjing
De Suzhou sterrenkaart uit 1247. Deze stenen zuil bevindt zich in de Purple Mountain sterrenwacht in Nanjing. Credit: HWJA Scheenen/Kuuke’s Sterrenbeelden

De traditionele Chinese astronomie gebruikt een systeem om de hemelbol op te delen in asterismes of sterrenbeelden die bij de Chinezen bekend staan als xīng guān (星官). Vrij vertaald betekent dit ambtenaren of functionarissen.

In het algemeen zijn de Chinese sterrenbeelden veel kleiner dan de sterrenbeelden die hun oorsprong hebben in de Griekse mythologie. De sterrenkaart van Suzhou uit de Song dynastie (13de eeuw) kent 283 asterismes en in totaal 1565 individuele sterren. De asterismes zijn verdeeld in vier groepen – de 28 Huizen (Èrshíbā Xiù, 十八宿) langs de ecliptica en de Drie Omheiningen in de noordelijke sterrenhemel. De zuidelijke sterrenhemel werd pas tijdens de late Ming dynastie toegevoegd en hiervoor leunde men sterk op de westerse sterrenkaarten. De zuidelijke sterrenhemel bestond uit 23 asterismes.

De Drie Omheiningen (Sān Yuán, 三垣) bevonden zich rond de noordelijke hemelpool en bevatten de circumpolaire sterren, de sterren die het hele jaar door zichtbaar zijn.

De 28 Huizen vormen een coördinatensysteem langs de ecliptica dat werd gebruikt voor de sterren die vanuit China zichtbaar waren maar dan niet het hele jaar. Dit systeem was gebaseerd op de beweging van de Maan gedurende een maanmaand.

Geschiedenis

Het Chinese systeem heeft zich minstens vanaf de vijfde eeuw voor Christus onafhankelijk van het Grieks-Romeinse systeem ontwikkeld. Er zijn enkele parallellen met de oude Griekse astronomie dus mogelijk hebben ze elkaar wel al eerder beïnvloed.

Het systeem van de 28 Maanhuizen lijkt sterk op het Indiase Nakshatra systeem maar ze zijn niet precies hetzelfde. Of de beide systemen elkaar vroeger hebben beïnvloed is onbekend.

De oudste bewaarde Chinese sterrenkaarten stammen uit de Tang dynastie. Onder die sterrenkaarten bevinden zich de Verhandeling over Astrologie van het Kaiyuan tijdperk en de beroemde Dunhuang sterrenkaart. De verhandeling bevat verzamelingen van eerdere Chinese astronomen zoals Shi Shen, Gan De en Wu Xian maar ook uit de Indiase astronomie die China in de eerste eeuwen na Christus had bereikt. Gan De was een astronoom uit het tijdperk van de “Strijdende Staten” (5de eeuw voor Christus) die volgens de Dunhuang sterrenkaart 810 sterren in 138 sterrenbeelden beschreef. De Dunhuang sterrenkaart telde in totaal 1585 sterren die in 257 sterrenbeelden waren verdeeld.

Het aantal sterrenbeelden of sterren dat in sterrenbeelden was verdeeld werd nooit constant maar bleef wel altijd in dezelfde grootte orde. De sterrenkaart die Ptolemeus in de 2de eeuw na Christus opstelde bevatte 1022 sterren in 48 sterrenbeelden. De Suzhou sterrenkaart uit de 13de eeuw telde 1565 sterren in 283 sterrenbeelden en de 14de -eeuwse Koreaanse Cheonsang Yeolcha Bunyajido telde 1467 sterren verdeeld over 264 sterrenbeelden. De hemelglobe die in 1673 door de Vlaamse Jezuïet Ferdinand Verbiest voor de Kangxi keizer werd gemaakt telde 1876 sterren in 282 sterrenbeelden.

De Chinese astronomen waren onbekend met de zuidelijke sterrenbeelden en dus komen die sterren ook niet voor in het traditionele Chinese systeem. In de 16de eeuw kwamen Europeanen en Chinezen met elkaar in contact en introduceerde de astronoom Xu Guangqi in de late Ming dynastie 23 sterrenbeelden die grotendeels gebaseerd waren op Europese sterrenkaarten. De “Zuidelijke hemel” (近南極星區) sterrenbeelden worden nu ook behandeld als deel van het traditionele Chinese systeem.

Terminologie

Het Chinese woord voor “star, hemellichaam” is xīng (星). De moderne Chinese term voor sterrenbeeld die verwijst naar de sterrenbeeld en van het IAU-systeem is xīng zuò (座). De oudere term xīng guān (星官)verwijst naar de sterrenbeelden uit de traditionele Chinese astronomie.

De algemene term voor asterisme is xīng qún (星群)wat “groep van sterren” betekent.

De Drie Omheiningen

De Drie Omheiningen zijn de Purperen Verboden Omheining – Zǐ Wēi Yuán (紫微垣), de Opperste Paleis Omheining – Tài Wēi Yuán (太微垣) en de Hemelse Markt Omheining – Tiān Shì Yuán (天市垣).

De Purperen Verboden Omheining omvat het meest noordelijke deel van de nachtelijke hemel. Van het gezichtspunt uit gezien van de Chinese astronomen is dit het midden van de hemel en wordt het omringd door alle andere sterren. De Purperen Verboden Omheining bevat de Griekse sterrenbeelden Ursa Minor, Draco, Camelopardalis, Cepheus, Cassiopeia, Auriga, Boötes en delen van de sterrenbeelden Ursa Major, Ursa Minor, Canes Venatici, Leo Minor en Hercules.

  • De Opperste Paleis Omheining bevat de Griekse sterrenbeelden Virgo, Coma Berenices, Leo en delen van de sterrenbeelden Canes Venatici, Ursa Major en Leo Minor.
  • De Hemelse Markt Omheining bevat de Griekse sterrenbeelden Serpens, Ophiuchus, Aquila, Corona Borealis en delen van het sterrenbeeld Hercules.
  • De Drie Omheiningen worden elk omringd door twee “Muur”-sterrenbeelden die yuán (垣)worden genoemd. Dit betekent hek of lage muur.

De Chinese astronomen kenden de volgende “hekken”:

  • Purper Verboden Linker Muur 紫微左垣 (Cassiopeia / Cepheus / Draco)
  • Purper Verboden Rechter Muur 紫微右垣 (Draco / Ursa Major / Camelopardalis)
  • Opperste Paleis Linker Muur 太微左垣 (Virgo / Coma Berenices)
  • Opperste Paleis Rechter Muur 太微右垣 (Leo / Virgo)
  • Hemelse markt Linker Muur 天市左垣 (Hercules / Serpens / Ophiuchus / Aquila)
  • Hemelse Markt Rechter Muur 天市右垣 (Serpens / Ophiuchus / Hercules)

De 28 Huizen

A modern star chart showing the traditional Chinese asterisms, with the 28 mansions indicated on the border of each hemisphere.

De 28 Huizen zijn verdeeld in Vier Symbolen die elk zijn geassocieerd met een windrichting. Elk symbool kent 7 Huizen. In onderstaande tabel de namen en de bepalende sterren volgens de westerse astronomie.

De Vier Symbolen
(
四象)

Huis (宿)

Nummer Naam (pinyin) Vertaling Bepalende ster
Azuren Draak van het Oosten
(
東方青龍)
Lente
1 角 (Jué/Jiăo) Hoorn α Virginis
2 亢 (King) Nek/Hals κ Virginis
3 氐 (Di.) Wortel α Librae
4 房 (Bang) Kamer/Zaal π Scorpii
5 心 (Xīn) Hart α Scorpii
6 尾 (Wěi) Staart μ Scorpii
7 箕 (Jī) Winnende Mand γ Sagittarii
Zwarte Schildpad van het Noorden
(
北方玄武)
Winter
8 斗 (Dǒu) (Zuidelijke) Waterspreeuw/Lepelaar φ Sagitarii
9 牛 (Niú) Os β Capricorni
10 女 (Nǚ) Meisje ε Aquarii
11 虛 (Xū) Leegte β Aquarii
12 危 (Wéi/Wēi) Dak/Dakterras α Aquarii
13 室 (Shì) Kampement α Pegasi
14 壁 (Bì) Muur γ Pegasi
Witte Tijger van het Westen
(
西方白虎)
Herfst
15 奎 (Kuí) Benen η Andromedae
16 婁 (Lóu) Band 35 Arietis
17 胃 (Wèi) Maag β Arieitis
18 昴 (Mǎo) Harig Hoofd 17 Tauri
19 畢 (Bì) Net ε Tauri
20 觜 (Zī) Schildpadbek λ Orionis
21 參 (Shēn) Drie Sterren ζ Orionis
Vermiljoenvogel van het Zuiden
(
南方朱雀)
Zomer
22 井 (Jǐng) Put μ Geminorum
23 鬼 (Guǐ) Geest θ Cancri
24 柳 (Liǔ) Wilg δ Hydrae
25 星 (Xīng) Ster α Hydrae
26 張 (Zhāng) Verlengd Net υ¹ Hydrae
27 翼 (Yì) Vleugels α Crateris
28 軫 (Zhěn) Wagen/Strijdwagen γ Corvi

 

Eerste publicatie: 29 juli 2009
Volledige revisie: 27 december 2019