Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Circinus – Passer

Circinus is een sterrenbeeld aan de zuidelijke sterrenhemel. Het is een sterrenbeeld dat in de 18de eeuw is gemaakt door de Franse astronoom Lacaille om de leegte op te vullen tussen de sterrenbeelden Triangulum Australe en Centaurus. Het sterrenbeeld wordt voorgesteld als een passer die door tekenaars wordt gebruikt om afstanden op te meten.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Passer Circinus Cir Circini
Zichtbaarheid Het sterrenbeeld is vanuit Nederland en België niet zichtbaar. Het sterrenbeeld is zichtbaar tussen de +30ste en de -90ste breedtegraad,
Grootte In grootte is Circinus het 85ste sterrenbeeld. Het beslaat een oppervlakte van 93 (°)2 aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Centaurus, Musca, Apus, Triangulum Australe, Norma en Lupus.
Meteorenzwermen De Alpha Circiniden

Beschrijving

Circinus was voor de Grieken en de Romeinen in de Antieke Oudheid niet zichtbaar. Er is dus geen mythologisch verhaal verbonden aan het sterrenbeeld. De drie helderste sterren vormen een nauwe driehoek. De vorm doet denken aan tekengereedschap dat gebruikt wordt bij de navigatie, wiskunde, technische tekeningen en in de cartografie. Nagenoeg iedereen heeft op de basisschool leren tekenen met een passer. Het sterrenbeeld moet niet worden verward met het sterrenbeeld Pyxis. Dit sterrenbeeld wordt geassocieerd met het kompas van een schip.

Circinus werd in het midden van de 18de eeuw door Nicolas Louis de Lacaille ontworpen toen hij vanaf Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika de sterrenhemel in kaart bracht. Het sterrenbeeld kreeg in 1763 zijn huidige naam toen Lacaille een sterrenkaart publiceerde met de Latijnse namen van de sterrenbeelden die hij had benoemd.

Op die kaart beeldde Lacaille de sterrenbeelden Norma, Circinus en Triangulum Australe af als de instrumenten van een tekenaar: een lineaal, een passer en een instrument voor landmeters.

Circinus heeft één ster met bekende planeten. Het sterrenbeeld heeft geen Messier-objecten maar wel een paar bekende deep sky objecten waaronder het Circinus Stelsel en de röntgenbron Circinus X-1. Er worden geen meteorenzwermen geassocieerd met Circinus.

Circinus maakt deel uit van de sterrenbeelden van Lacaille. Samen met Antlia, Caelum, Fornax, Horologium, Mensa, Microscopium, Norma, Octans, Pictor, Reticulum, Sculptor en Telescopium.

De sterren van Circinus

α Circini (Alpha Circini)

Alpha Circini is met een visuele helderheid van magnitude 3,19 de helderste ster in het sterrenbeeld. Het is een visuele dubbelster met een zwakke begeleider. De ster bevindt zich op een afstand van 53,5 lichtjaar van de Zon en wordt geclassificeerd als een variabele ster die behoort tot de snel oscillerende Ap-sterren.

β Circini (Beta Circini)

Beta Circini heeft een visuele helderheid van magnitude 4,07. Het is een hoofdreeksster van spectraalklasse A die zich op een afstand van ongeveer 97 lichtjaar bevindt.

γ Circini (Gamma Circini)

Gamma Circini is een dubbelster bestaande uit een blauwe en een gele ster.

HD 129445

HD 129445 is een ster van spectraalklasse G waarvan bekend is dat er tenminste een planeet in een baan om heen draait. Deze planeet is bevestigd aan de hand van 17 verschillende Dopplermetingen in het kader van het Maggellan Planet Search Program. De ster heeft een helderheid van magnitude 8,8 en bevindt zich op een afstand van 220 lichtjaar.

θ Circini (Theta Circini)

θ Circini is een γ-Cas variabele: amplitude tussen 5,02 en 5,44.

Deep Sky Objecten

Het Circinus sterrenstelsel

Het Circinus sterrenstelsel is een spiraalvormig sterrenstelsel op een afstand van ongeveer 13 miljoen lichtjaar. In het stelsel zijn bewegingen van gas zichtbaar die twee ringen vormen. In één van de ringen vindt op grote schaal stervorming plaats.

Het sterrenstelsel werd in 1975 ontdekt. Het is een actief sterrenstelsel met een zwart gat in zijn kern.

Circinus X-1

Circinus X-1 is een röntgen dubbelster bestaande uit een neutronenster en een hoofdreeksster. Circinus X-1 bevindt zich op een afstand van ongeveer 20.000 lichtjaar. De röntgenbron werd op 16 juni 1969 ontdekt tijdens een scan van de sterrenbeelden Circinus, Norma en Lupus.

NGC 5315

NGC 5315 in Circinus
NGC 5315 in Circinus. Door NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA) – http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2007/33/image/c/, Publiek domein, Koppeling

NGC 5315 is een heldere planetaire nevel in Circinus. Net zoals alle andere planetaire nevels is deze ontstaan uit een ster aan het eind van zijn leven. De nevel bevindt zich op een afstand van 7000 lichtjaar en heeft een schijnbare grootte van 0,23′. NGC 5315 heeft en visuele helderheid van magnitude 9,8.

NGC 5315 werd op 4 mei 1803 ontdekt door Britse astronom Ralph Copeland.

NGC 5823 in Circinus
NGC 5823 in Circinus. Door Roberto MuraEigen werk, CC BY-SA 3.0, Koppeling

NGC 5823 (Caldwell 88). Deze open sterrenhoop heeft een visuele helderheid van magnitude 7,9 en een schijnbare grootte van 12,0′ aan de sterrenhemel. NGC 5823 werd op 8 mei 1826 ontdekt door de astronoom james Dunlop.

 

IAU-kaart van het sterrenbeeld Circinus
IAU-kaart van het sterrenbeeld Circinus – Passer
IAU-kaart van het sterrenbeeld Circinus – Passer

Download de kaart van het sterrenbeeld Circinus – Passer

Meteorenzwermen

In Circinus vinden we de radiant van de jaarlijkse meteorenzwerm de Alpha Circiniden. Deze meteorenzwerm werd in 1997 voor het eerst waargenomen. Men vermoedt dat de meteorenzwerm geassocieerd kunnen worden met een langperiodieke komeet. In 2011 stelde de astronoom Peter Jenniskens dat het stofspoor van de komeet C/1969 T1 kon kruisen met de baan van de Aarde en daarmee een meteorenzwerm kon opwekken met een radiant in de buurt van Bèta Circini. De meteorenzwerm heeft jaarlijks op 4 juli zijn maximum.

 

Eerste publicatie: 19 juli 2009
Laatste keer bijgewerkt op: 27 januari 2020