Het sterrenbeeld Coma Berenice – Haar van Berenice
Coma Berenice, het haar van Berenice, is een sterrenbeeld aan de noordelijke sterrenhemel. Het is vernoemd naar koningin Berenice II van Egypte.
De Griekse astronoom Ptolemeus beschouwde Coma Berenice als een asterisme in het sterrenbeeld Leo – Leeuw dat de pluim aan het einde van de staart van de leeuw moest voorstellen. Het duurde tot in de zestiende eeuw voordat het als een apart sterrenbeeld werd erkend. Coma Berenice verscheen voor het eerst als zelfstandig sterrenbeeld op een sterrenglobe van de cartograaf Caspar Vogel. Meestal wordt de Deense astronoom Tycho Brahe genoemd als bedenker van het sterrenbeeld. Hij nam in 1602 als eerste het sterrenbeeld op in zijn catalogus.
Coma Berenice is geen groot sterrenbeeld maar het bevat wel enkele bekende deep sky objecten. Ook de galactische noordpool bevindt zich in het sterrenbeeld.
Er is één meteorenzwerm die zijn radiant in het sterrenbeeld heeft liggen: de Comae Bereniciden.
Coma Berenice maakt samen met Boötes, Camelopardalis, Canes Venatici, Corona Borealis, Draco, Leo Minor, Lynx, Ursa Major en Ursa Minor deel uit van de Ursa Major familie van sterrenbeelden.
Gegevens Sterrenbeeld
Nederlandse naam | Latijnse naam | Afkorting | Genitief |
Haar van Berenice | Coma Berenices | Com | Coma Berenices |
Zichtbaarheid | Januari – Augustus (aangegeven zijn de maanden waarin het sterrenbeeld om 22 uur boven de horizon staat) voor waarnemers tussen de 90-ste en de -16-de breedtegraad | ||
Grootte | In grootte is Coma Berenice het 42-ste sterrenbeeld. Het beslaat een oppervlakte van 386 (°)2 aan de sterrenhemel | ||
Omgeving | Het sterrenbeeld wordt omringd door Canes Venatici, Ursa Major, Leo, Virgo en Boötes | ||
Meteorenzwermen | De Comae Bereniciden |
Gegevens sterren
(Alleen de sterren met een naam zijn opgenomen)
Ster | Naam | Betekenis | Afstand (lichtjaar) | Afstand (lichtjaar) |
α Com | Diadem 1) | Diadeem | 4,31 | 46,73 |
Download de IAU-kaart van het sterrenbeeld Coma Berenice – Haar van Berenice als pdf
Mythologie
Coma Berenice wordt geassocieerd met een historisch personage, koningin Berenice II van Egypte. Berenice was getrouwd met Ptolemeus III Euergetes (die regeerde van 246 v. Chr. tot 221 v. Chr.). Haar man vocht een gevaarlijke missie tegen de Seleuciden die haar zuster hadden gedood tijdens de Derde Syrische Oorlog in 243 v. Christus.
Ze was bezorgd over het leven van haar man dus ze zwoor aan Aphrodite dat ze haar mooie lange haren af zou knippen als de godin haar man veilig thuisbracht.
Uiteraard kwam haar man ongehavend weer thuis en Berenice vervulde haar beloofde aan de godin. Ze knipte haar haren af en plaatste ze in de tempel van Aphrodite. Het haar was de volgende dag al verdwenen. De koning ontstak in grote woede en om hem weer enigszins te kalmeren beweerde Conon, de hofastronoom, dat Aphrodite zo blij was geweest met het offer van Berenice dat ze het haar aan de sterrenhemel had geplaatst waarbij Conon de koning wees op een groep sterren die we sinds die tijd kennen als het haar van Berenice.
De sterren van Coma Berenice
De sterren van Coma Berenice zijn niet echt helder: slechts vier sterren zijn van magnitude vier. Het sterrenbeeld bevat echter wel verschillende mooie dubbelsterren, acht Messierobjecten en de Coma groep.
Als je van Denebola (β Leonis) een lijn tekent naar de helderste ster in het zuidoosten, Arcturus (α Bootis) dan vinden we α Comae op het midden van deze lijn. Hebben we α Comae gevonden dan kunnen we naar het noorden naar β Comae. Op ongeveer dezelfde afstand, maar dan naar het westen vinden we γ Comae. Deze sterren vormen de helft van een nagenoeg perfect vierkant. Ze vallen niet echt goed op: een heldere nacht is een absolute must.
Alpha Comae Berenices – α Comae Brenices – Diadem
Diadem heeft een visuele helderheid van magnitude 4,3. De ster bevindt zich op een afstand van 63 lichtjaar van de Zon. Diadem is een dubbelster.
Diadem representeert de edelsteen in de kroon van Berenice. Diadem komt van het Griekse diadema. De ster heeft ook nog een andere traditionele naam: Al Zafirah en dat komt van het Arabische woord voor “de vlecht”.
Beta Comae Berenices – β Comae Berenices
Beta Comae Berenices heeft een visuele helderheid van magnitude 4,3 die zich op een afstand van ongeveer 30 lichtjaar van de Zon bevindt. De ster lijkt sterk op onze eigen Zon maar er zijn tot op heden geen planeten aangetroffen.
Gamma Comae Berenices – γ Comae Berenices
Gamma Comae Berenices heeft een visuele helderheid van magnitude 4,4 en bevindt zich op een afstand van 170 lichtjaar van de Zon.
FK Comae Berenices
FK Comae Berenices is een veranderlijke ster waarvan de helderheid varieert tussen magnitude 8,14 en 8,33 met een periode van 2,4 dagen. De ster vormt het prototype van een klasse van veranderlijke sterren: de FK Com-klasse. Het zijn sterren die vermoedelijk grote koudere vlekken aan het oppervlak hebben. FK Comae Berences bevindt zich op een afstand van ongeveer 800 lichtjaar.
Coma Berenice op oude sterrenkaarten
De deep sky objecten in Coma Berenice
In Coma Berenice vinden we 8 Messier-objecten terug: M53, M64, M85, M88, M91, M98, M99 en M100 en enkele mooie melkwegstelsels waarvan NGC4565 de mooiste is.
In het sterrenbeeld staat echter ook de Coma Ster-groep; een hele mooie sterrenhoop.
De Coma Ster-groep – Melotte 111
Melotte 111 is een groep bestaande uit ongeveer 40 sterren die een visuele helderheid hebben tussen magnitude 5 en 10. De sterren hebben allemaal dezelfde eigenbeweging.
Melotte 111 heeft een grootte van 7,5° aan de sterrenhemel. De leeftijd van de groep wordt geschat op ongeveer 450 miljoen jaar. De groep sterren bevindt zich op een afstand van ongeveer 280 lichtjaar van de Zon.
Melotte 111 is door de astronoom P.J. Melotte gecatalogiseerd.
De groep sterren is het beste te zien in een verrekijker: de groep vult het volledige beeldveld. We zien dan 40 sterren in een gebied van 5 graden. De groep was ooit bekend als de pluk haar aan de staart van de Leeuw maar staat nu bekend als de gouden haarlokken van Berenice. We vinden de groep ten zuiden van γ Comae (die er zelf geen deel van uitmaakt). De sterren liggen op een afstand van 270 lichtjaar en het is de meest nabije sterrenhoop. De helderste sterren hebben een helderheid van magnitude 4.
Messier 53
Andere benamingen: M53, NGC 5024
Type object: bolvormige sterrenhoop
Afstand: 58.000 lichtjaar
Visuele helderheid: 7.6
Schijnbare grootte: 13 boogminuten
M53 is één van de verst verwijderde bolvormige sterrenhopen in ons melkwegstelsel. De bolhoop nadert ons met een snelheid van 112 km/sec. De bolhoop heeft een doorsnede van 220 lichtjaar. In de bolhoop zijn tot nu toe twee milli-seconde pulsars aangetroffen.
M53 werd op 3 februari 1775 ontdekt door Johann Bode en onafhankelijk van hem door Charles Messier op 26 februari 1777. Messier omschreef M53 als een nevel zonder sterren op korte afstand van de ster 42 in het sterrenbeeld Coma Berenice. De nevel is rond en opvallend. Hij vergeleek de komeet van 1779 met deze nevel. William Herschel bestudeerde uiteraard ook de bolhoop. Uit zijn schaarse publicaties leren we: Een cluster van erg dicht op elkaar staande sterren, één van de mooiste objecten die ik aan de hemel heb gezien. De cluster lijkt op een massieve bal bestaande uit kleine sterren.
Messier 53 kan gevonden worden ongeveer 1 graad ten noordoosten van de ster alpha Comae Berenices. Dit is een visuele dubbelster. Om Alpha Comae Berenices te vinden trek je een denkbeeldige lijn van Arcturus naar Eta Bootis. Ongeveer een vuistbreedte ten westen van Eta Bootis staat Alpha Comae Berenices. Een andere manier is om te sterhoppen van Gamma Virginis naar Delta Virginis naar Epsilon Virginis al waar M53 ongeveer vier vingerbreedtes ten noord noord-noordoosten staat.
Om de bolhoop in een verrekijker te kunnen zien is een donkere nacht nodig. M53 lijkt dan op een grote ster die niet goed scherp gesteld is. In kleine telescopen lijkt M53 een beetje op een komeet zonder staart echter met een telescoop met een spiegel vanaf 15 cm is het mogelijk om de bolhoop een beetje op te lossen in afzonderlijke sterren.
Messier 64
Andere benamingen: M64, NGC 4826, Boze Oog-stelsel, Schone Slaapster
Type object: spiraalvormig melkwegstelsel
Afstand: 19.000.000 lichtjaar
Visuele helderheid: 8.5
Schijnbare grootte: 9.3*5.4 boogminuten
Messier 64 bevindt zich op een afstand van 19.000.000 lichtjaar. Dit melkwegstelsel heeft een doorsnede van ongeveer 40.000 lichtjaar. Het stelsel roteert met een snelheid van 300 kilometer. Richting centrum bevindt zich een schijf die tegengesteld draait aan de rest. Deze schijf heeft een doorsnede van 4000 lichtjaar. De wrijving tussen die twee schijven is vermoedelijk verantwoordelijk voor de grote stervorming in dit stelsel.
Dat het stelsel twee schijven heeft die tegengesteld aan elkaar ronddraaien is te verklaren doordat het waarschijnlijk om twee stelsels gaat die met elkaar in botsing zijn gekomen en in elkaar zijn opgegaan. Echter de vele waarnemingen die astronomen aan dit stelsel hebben gedaan geven geen eenduidig antwoord. Men is het er dus nog steeds niet over eens of we hier te maken hebben met twee stelsels die in een ver verleden met elkaar in botsing zijn gekomen.
Messier 64 is op 23 maart 1779 ontdekt door Edward Pigott, 12 dagen voor Johann Elert Bode die het stelsel ontdekte op 4 april 1779. Ongeveer een jaar later ontdekte Charles Messier onafhankelijk van Pigott en Bode het stelsel. Hij zag het stelsel op 1 maart 1780 en nam het als nummer 64 op in zijn catalogus. Messier schreef in zijn logboek dat het stelsel maar zeer moeilijk zichtbaar was in zijn telescoop.
De ontdekking van Pigott werd gepubliceerd 11 januari 1782 door de Royal Society in Londen, die van Bode werd al gepubliceerd in 1779 en de ontdekking van Messier in de tweede heft van 1780. Het heeft echter tot 2002 geduurd alvorens we wisten dat Pigott als eerste het stelsel heeft gezien!
Maar hoe komt het stelsel aan zijn bijnaam Boze Oog? Dat hebben we te danken aan William Herschel. Hij vergeleek het stelsel met een zwart boos oog dat je aankijkt.
M64 is niet echt gemakkelijk te vinden. Begin met je zoektocht bij de heldere oranjerode ster Arcturus en de Coma Ster Cluster (Melotte 111) die ongeveer een handbreedte westwaarts ligt. Onder goede omstandigheden zie je dan drie sterren die het sterrenbeeld Coma Berenice vormen. De sterren zijn zwak dus de omstandigheden moeten goed zijn (geen storend maanlicht, geen kunstlicht en een heldere hemel). Als je de ster Alpha Comae hebt gevonden ga je van daaruit ongeveer 4 graden naar het noord-noordwesten naar de ster 35 Comae. Ongeveer één graad ten noordoosten van 35 Comae staat M64.
In een telescoop met een opening van 10 cm is M64 zichtbaar en als de omstandigheden goed zijn is er dan al enige structuur zichtbaar.
Messier 85
Andere benamingen: M85, NGC 4382
Type object: spiraalvormig melkwegstelsel
Afstand: 60.000.000 lichtjaar
Visuele helderheid: 9.1
Schijnbare grootte: 7.1*5.2 boogminuten
M85 is een helder spiraalvormig melkwegstelsel, het maakt deel uit van de Virgo-cluster die ongeveer vijf graden zuidelijker ligt. Links op de foto NGC4394.
Messier 85 werd op 4 maart 1781 ontdekt door Pierre Mechain. Hij gaf zijn aantekeningen door aan Messier om ze te laten bevestigen. Messier bekeek op 18 maart 1781 het gebied rond M85 en nam het op in zijn catalogus. En passant ontdekte Messier 7 andere leden van de Virgo Groep. Bovendien ontdekte hij de bolhoop M92. Messier omschreef M85 als volgt: nevel zonder sterren boven en naast het oog van de maagd en tussen de twee sterren van Coma Berenice. Deze nevel is erg zwak. Mechain heeft de positie al bepaald op 4 maart 1781.
Het lukte William Herschel om de nevel op te lossen in afzonderlijke sterren.
Messier 88
Andere namen: NGC4501
Type object: spiraalvormig sterrenstelsel
Afstand: 60.000.000 lichtjaar
Visuele helderheid: 9,6
Schijnbare grootte: 7*4 boogminuten
Ofschoon M88 zich in Coma Berenice bevindt beginnen we onze zoektocht vanuit M84/M86 in het sterrenbeeld Virgo. Deze twee relatief heldere objecten bevinden zich in het midden van de lijn tussen de sterren Beta Leonis (Denebola) en Epsilon Virginis (Vindematrix) Gebruik een zo klein mogelijke vergroting. Met M84/M86 in beeld ga je oostwaarts naar M87. Van hieruit beweeg je ongeveer 2 beeldvelden naar het noorden en daarna een beetje oostwaarts. Dit moet je bij M88 brengen. In een kleine telescoop is M88 als een mistig vlekje zichtbaar zonder duidelijke begrenzing. In een grotere telescoop is M88 een stuk helderder en zullen er andere zwakkere stelsels zichtbaar worden. M88 is bijna van magnitude 10 dus je hebt wel een heldere, donkere nacht nodig om het gemakkelijk te kunnen vinden.
M88 is een spiraalvormig sterrenstelsel met een doorsnede van ongeveer 130.000 lichtjaar. Het is een Seyfert-stelsel dat erg veel gas bevat. Seyfert-stelsels zijn sterrenstelsels waar veel stervorming plaatsvindt. Uit waarnemingen blijkt dat er een proces plaatsvindt waarbij de kern van het stelsel wordt verdubbeld.
Charles Messier heeft M88, samen met 7 andere leden van de Virgo cluster, ontdekt op 18 maart 1781. Hij noteerde wederom: nevel zonder ster, erg zwak, vergelijkbaar met nummer 58 in Virgo. De Herschel’s hebben M88 ook bestudeerd en Lord Rosse identificeerde het als één van de eerste spiraal nevels.
Messier 91
Andere namen: NGC4548
Type: balkspiraalvormig sterrenstelsel
Afstand: 60.000.000 lichtjaar
Visuele helderheid: 10,2
Schijnbare grootte: 5,4*4,4 boogminuten
Om M91 te vinden gaan we uit van het duo M84/M86 dat in het midden van de lijn tussen de sterren β Leonis (Denebola) en ε Virginis (Vindematrix) ligt. Als je M84/M86 hebt gevonden gebruik je een oculair met lage vergroting. Ga een oculairveld naar het oosten en minder dan een oculairveld naar het noorden zodat je bij M87 komt. Ga nu 1-2 oculairvelden verder naar het noorden en één oculairveld naar het oosten en je bent bij M88 aangekomen. Ga nu nogmaals een oculairveld naar het oosten en 1-2 oculairvelden naar het zuiden. Je bent nu in het gebied waar M89 zich zou moeten bevinden. Je gaat nu nogmaals één oculairveld naar het oosten en dan één naar het noorden en je hebt M90 te pakken. Vanuit M90 ga je nogmaals één oculairveld naar het noorden en je bent aangekomen bij M91. Vanwege de geringe oppervlakte helderheid is dit geen object voor een kleine telescoop. Op een heldere donkere nacht en met een grote telescoop laat dit stelsel pas zijn ware pracht zien.
M91 is een balkspiraalvormig sterrenstelsel dat nog erg veel sterren heeft in de centrale balk. Naar de buitenkanten toe is er alleen maar gas. Het lijkt erop dat het stelsel wordt gestript door omringende stelsels. Het stelsel heeft een jet die richting M87 wijst. M91 bevindt zich in het centrum van de Virgo cluster. Onderzoekers hebben aangetoond dat stelsels in het centrum van de cluster allemaal gas verliezen aan de omringende stelsels.
M91 is in de nacht van 18 maart 1781 door Charles Messier ontdekt. Messier registreerde de positie van M91 verkeerd en lange tijd was M91 dan ook een ontbrekend object. Men heeft ontdekt dat Messier de positie van M89 gebruikte als uitgangspunt terwijl hij dacht te maken te hebben met M58. William Herschel nam M91 ook waar maar wist niet dat dit object in de catalogus van Messier voorkwam. Eerder werd aangenomen dat men dacht dat Messier M91 had verward met een komeet. Anderen suggereerden dat het een dubbelganger was van M58.
Messier 100
Andere benamingen: M100, NGC 4321
Type object: spiraalvormig melkwegstelsel
Afstand: 60.000.000 lichtjaar
Visuele helderheid: 9,3
Schijnbare grootte: 7*6 boogminuten
M100 is een spiraalvormig sterrenstelsel dat veel lijkt op ons eigen Melkwegstelsel. Het stelsel heeft twee armen waarin zich veel jonge, massieve en hete sterren bevinden die fotografisch zorgen voor een blauwe kleur. Dit zijn jonge sterren die gevormd zijn tengevolge van interacties met naburige sterrenstelsels. M100 is één van de 14 originele spiraalstelsels van Lord Rosse. Het lijkt een perfecte spiraal te zijn zonder enige vorm van een centrale balk. In 1979 explodeerde er een massieve ster in dit stelsel. In röntgenlicht zijn astronomen nog steeds in staat deze explosie waar te nemen. Er is geen verzwakking te zien hetgeen ongewoon is omdat supernova-explosies na een paar maanden afzwakken. De supernova draagt de naam SN 1979C. Deze supernova-explosie geeft de geleerden de kans om het fenomeen tot in detail te bestuderen.
M100 werd door Pierre Mechain ontdekt op 15 maart 1781 en op 13 april 1781 door Charles Messier bevestigd. Hij noteerde: “nevel zonder sterren gesitueerd in het oor van de Maagd. De drie nevels, 98, 99 en 100, zijn moeilijk te herkennen door hun zwakke licht. Ze zijn alleen bij goed weer te vinden.” Ook de Herschels bestudeerden M100.
M100 maakt deel uit van de Virgo-cluster van sterrenstelsels en is het beste al ster hoppende te vinden. Begin met het heldere duo M84/M85 ongeveer halverwege ε Virginis en β Leonis. Heb je die gevonden dan beweeg je voorzichtig noordwaarts tot je M99 hebt gevonden. Ga dan nog een beetje richting noorden en je bent aanbeland bij M100. Gebruik een kleine vergroting zodat je een groot beeldveld hebt. We kijken van bovenaf op M100 en dat betekent dat het stelsel als een nevelige vlek zichtbaar zal zijn maar dan alleen onder een donkere hemel.
Messier 98
Andere namen: NGC4192
Type: balkspiraalvormig sterrenstelsel
Afstand: 60,000,000 lichtjaar
Visuele helderheid: 10,1
Schijnbare grootte: 9,5*3,2 boogminuten
M98 is een balkspiraalvormig sterrenstelsel waar we nagenoeg helemaal tegen de zijkant aan kijken. Er zijn enkele gebieden met stervorming aanwezig maar ook grote gebieden met donker gas die het zicht op de kern verhullen.
M98 is voor het eerst door Pierre Mechain waargenomen op 15 maart 1781. Charles Messier bevestigde op 13 april 1781 de ontdekking. Hij noteerde in zijn waarnemingen: nevel zonder ster, het licht is extreem zwak. De nevel bevindt zich boven de noordelijke vleugel van de Maagd.
Sir William Herschel bestudeerde M98 voor het eerst op 30 december 1783 en hij zag met zijn grote telescoop veel meer detail. Herschel noteerde: grote uitgestrekte en langwerpige fijne nevel. Uitgaande van de positie is het de nummer 98 uit de catalogus van Messier maar het lijkt er op dat deze meneer (Messier dus) niet de gehele nevel heeft gezien want hij heeft niet geschreven (of niet opgemerkt) de vertakkingen die tot op een kwartgraad zichtbaar zijn. In het midden zijn enkele sterren zichtbaar en ik vermoed dat het er wel meer zijn dan die ik nu zie. De nevel past niet volledig in mijn beeldveld.
Messier 99
Andere namen: NGC4254, pinwheel-stelsel
Type: spiraalvormig sterrenstelsel
Afstand: 60,000,000 lichtjaar
Visuele helderheid: 9,9
Schijnbare grootte: 5,4*4,8 boogminuten
M99 werd op 15 maart 1781 ontdekt door Pierre Mechain samen met de nabij gelegen stelsels M98 en M100. Messier controleerde de waarneming en voegde die op 3 april 1781 toe aan zijn catalogus. M99 is zowel door William Herschel als zijn zoon John Herschel bestudeerd. Echter het was Lord Rosse die M99 als duidelijke spiraalvorm omschreef. Rosse bestudeerde M99 in de lente van 1846. Hij schreef dat het object vermoedelijk ook wel in kleinere telescopen herkenbaar zou zijn.
NGC 4565
NGC 4565 (Caldwell 38) is een spiraalvormig melkwegstelsel waar we van opzij tegenaan kijken. In grotere telescopen is de stofbaan goed zichtbaar. Het heeft een visuele helderheid van magnitude 9,6 en ligt ongeveer 1 graad ten oosten van 17 Comae. NGC 4565 is een object dat vreemd genoeg niet door Messier is gezien. Het stelsel wordt, gezien zijn vorm ook wel het ‘Needle Galaxy’ genoemd.
NGC4565 werd op 6 april 1785 door William Herschel ontdekt.
NGC 4559
NGC 4559 (Caldwell 36) is een balkspiraalvormig sterrenstelsel dat zich op een afstand van ongeveer 29 miljoen lichtjaar bevindt. De visuele helderheid bedraagt magnitude 10,4. NGC 4559 is op 11 april 1785 ontdekt door William Herschel.
NGC 4676
NGC 4676 bestaat uit twee melkwegstelsels die met elkaar in botsing zijn gekomen en langzaam in elkaar versmelten. Door de vorm wordt NGC 4676 ook wel ‘De Muizen’ genoemd. De opname is gemaakt met de Hubble Space Telescope.
De twee sterrenstelsels zijn ongeveer 290 miljoen lichtjaar van ons verwijderd. Ze hebben een visuele helderheid van magnitude 14,7 respectievelijk 14,4.
NGC 4725
NGC 4725 heeft een doorsnede van 100.000 lichtjaar en staat op een afstand van 41 miljoen lichtjaar. De meeste spiraalvormige melkwegstelsels hebben twee of meer spiraalarmen. Echter dit stelsel lijkt er maar één te hebben.NGC 1425 werd op 10 april 1785 ontdekt door William Herschel.
NGC 4889 (ook bekend als NGC 4884)
NGC 4889 (Caldwell 35) is een groot elliptisch sterrenstelsel. Het maakt deel uit van de Coma cluster. NGC 4889 heeft een visuele helderheid van magnitude 11.4 en het is het helderste lid van de Coma-groep. NGC 4889 bevindt zich vlakbij de heldere ster β Comae Berenices en het sterrenstelsel NGC 4874 dat ook deel uit maakt van de Coma-groep. NGC 4889 bevindt zich op een afstand van ± 308 miljoen lichtjaar van de Aarde. Het stelsel verwijderd zich met een snelheid van ± 6495 kilometer per seconde van ons. In december 2011 is er een groot zwart gat ontdekt in het centrum van het stelsel. De massa van dit zwarte gat wordt geschat op 21 miljard zonsmassa’s.
NGC 4889 werd op 11 april 1785 ontdekt door William Herschel.
Coma Berenice heeft nog veel meer deepsky objecten die hier niet worden genoemd. Het sterrenbeeld is een dankbaar object aan de lente sterrenhemel.
De Coma Cluster van sterrenstelsels
De Coma Cluster van sterrenstelsels bevindt zich op een afstand van 230 tot 300 miljoen lichtjaar van de Zon. De cluster omvat ongeveer 1000 grote sterrenstelsels en 30.000 kleinere stelsels. Veel van de stelsels zijn van magnitude 19 en helderder.
De helderste leden van de Coma Cluster zijn NGC 4889 en NGC 4874. Deze stelsels zijn van de 13-de magnitude. Ook NGC 4921 maakt deze uit van de cluster. Het is één van de weinige spiraalvormige sterrenstelsels in de cluster.
De Virgo Cluster van sterrenstelsels
In het sterrenbeeld bevindt zich het noordelijkste deel van de Virgo Cluster van sterrenstelsels soms ook wel aangeduid als de Coma-Virgo Cluster. Deze cluster bevindt zich op een afstand van 60 miljoen lichtjaar van de Zon.
Messier, 85, Messier, 88, Messier 91, Messier 99 en Messier 100 maken deel uit van de Virgo Cluster.
Eerste publicatie: 19 juli 2009
Laatste bewerking: 12 mei 2024