ster van de week

Cor Caroli – het hart van een koning

Cor Caroli is de helderste ster in het sterrenbeeld jachthonden – Canes Venatici. De ster wordt dus ook wel Alpha Canum Venaticorum genoemd. Deze ster en Chara, de op één na helderste ster van de Jachthonden, zijn waarschijnlijk de enige twee sterren die je ooit zult leren kennen binnen de grenzen van dit kleine sterrenbeeld. Je kunt het paar gemakkelijk aan de sterrenhemel herkennen want hoewel ze niet helder zijn hebben Cor Caroli en Cara een relatie op de koepel van de sterrenhemel met het de beroemde steelpan van de Grote Beer. De beide sterren van Canes Venatici lopen namelijk parallel met de twee eindsterren in het handvat van de Beer.

De Jachthonden onder het handvat van de Grote Beer
Deze sterrenkaart toont de relatie tussen de steelpan van de Grote beer en de jachthonden. Zoek het kleine sterrenbeeld Jachthonden op onder het handvat van de steelpan. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden/Cartes du Ciel.

Cor Caroli – Hart van Karel

Cor Caroli betekent Hart van Karel. Sommigen zeggen dat de ster is vernoemd ter ere van koning Karel I van Engeland die in 1649 tijdens de Engelse Burgeroorlog werd onthoofd. Deze bronnen claimen dat Cor Caroli op oude sterrenkaarten als Cor Caroli Regis Martyris werd benoemd, oftewel Hart van Karel, de Martelaarkoning.

Maar niet iedereen is het hiermee eens. Anderen zeggen dat de ster is vernoemd naar Karel II, de zoon van Karel I. Sir Charles Scarborough, arts van Karel II, krijgt soms de eer dat hj de naam heeft bedacht. Er wordt gezegd dat Scarborough beweerde dat de ster met uitzonderlijke schittering scheen in de nacht van Karel II’s terugkeer naar Engeland om in 1660 de monarchie te herstellen.

Als je bekend bent met het sterrenbeeld Leeuw kun je naar Cor Caroli springen door een denkbeeldige lijn te trekken van de ster Alkaid van de Grote Beer naar Denebola in de Leeuw. Zie ook onderstaande kaart.

De Grote Beer en de Leeuw om de Jachthonden te vinden
Gebruik de Grote Beer en de Leeuw om het sterrenbeeld Jachthonden – Canis Venaticorum te vinden. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden/Cartes du Ciel.

Het zijn echt twee sterren

Een kleine telescoop onthult dat Cor Caroli een dubbelster is. Dus het is gemakkelijk om je voor te stellen dat vader en zoon, na al hun tumultueuze jaren op Aarde, vredig zijn herenigd in de hemel.

Cor Caroli lijkt niet zomaar dubbel. Het is een echte dubbelster bestaande uit twee sterren die rond een gemeenschappelijk zwaartepunt draaien. Het paar bevindt zich op zo’n 110 lichtjaar van de Aarde. Dat is iets verder van ons verwijderd dan de sterren van de Grote Beer.

Een omlooptijd kan wel 8300 jaar duren. Sinds het jaar 1830 lijkt de zwakkere ster niet veel te veranderen i afstand en richting ten opzichte van de helderste ster. De zwakkere ster blijft 19 boogseconden verwijderd en ten zuidwesten van de helderdere ster. In werkelijkheid staan de sterren ongeveer 5 lichtjaar van elkaar af, met de helderdere ster dichter bij ons dan de zwakkere ster. De helderdere ster varieert elke 5,47 dagen in helderheid. De magnitude schommelt tussen 2,84 en 2,98/ de zwakkere metgezel heeft een helderheid van magnitude 5,6.

Je kan deze dubbelster op een heldere avond zelf zien. Een verrekijker is niet krachtig genoeg om de beide sterren te splitsen maar een kleine telescoop die tenminste 40 keer vergroot zal Cor Caroli als twee sterren laten zien. Een grote telescoop met nog meer vergroting zal ook de kleuren van de wee sterren onthullen. De helderdere ster wordt vaak omschreven als wit of blauwwit. De zwakkere ster is moeilijker te onderscheiden maar sommige waarnemers zien hem als licht lila van kleur.

De twee sterren zijn erg verschillend

De zwakkere ster heet Alpha-1 en de helderdere ster heet Alpha-2. Je zou verwachten dat de helderste ster nummer 1 zou zijn en de zwakke ster nummer 2 maar de sterren worden van west naar oost genummerd en de zwakkere ster bevindt zich ten westen van de helderdere ster.

Alpha-2 is een hete ster van spectraalklasse A die een oppervlaktetemperatuur van 11.500 Kelvin heeft (de oppervlaktetemperatuur van de Zon is ongeveer 6000 Kelvin). Cor Caroli schijnt 100 keer helderder dan onze Zon en is ongeveer drie keer groter dan de Zon. Deze heldere ster is de naamgever van een bepaalde klasse van veranderlijke sterren die bekend staan als de Apha2 Canum Venaticorum-veranderlijken. Het zijn zware sterren met een hoge metalliciteit en zeer sterke magneetvelden. “Metalen” in een ster verijst naar elementen die complexer zijn dan waterstof en helium. In Cor Caroli zijn de metalen geconcentreerd in zonnevlekken en niet gelijkmatig verdeeld in de atmosfeer van de ster. En als de ster roteert varieert zijn helderheid vanuit ons gezichtspunt.

De zwakste van de twee sterren in Cor Caroli, Alpha-1, is met een oppervlaktetemperatuur van ongeveer 6800 Kelvin bijna net zo koel als de Zon. De ster is bijna twee keer zo groot en zes keer helderder dan de Zon. Alpha-1 is van spectraalklasse F.

Samengevat: De ster Cor Caroli oftewel Alpha Canum Venaticorum, is een dubbelster en de helderste ster in het noordelijke sterrenbeeld de Jachthonden – Canis Venaticorum. Beide componenten van de ster kunnen met een kleine telescoop gezien worden.

Meer over het sterrenbeeld Jachthonden – Canis Venatici op Kuuke’s Sterrenbeelden

Eerste publicatie: 22 maart 2023
Bron: EarthSky