Ruimtesondes

De Beresheet maanlander – Israëls eerste reis naar de Maan

Artist impression Beresheet op de Maan
Artist impression van de Beresheet lander op de Maan. By OshratslOwn work, CC BY-SA 4.0, Link

Er zijn van die nachten dat de Maan dicht genoeg bij lijkt te zijn om aan te raken maar toch zijn er slechts een handvol landen in geslaagd het oppervlak van de Maan te bereiken. De Sovjet-Unie deed dit in 1966 en de Verenigde Staten volgden vier maanden later. In 2013 volgde China en het land deed dat in januari 2019 nogmaals. Als alles volgens planning verloopt dan zal de niet-commerciële Israëlische organisatie SpaceIL de volgende zijn die een ruimtevaartuig op de Maan laat landen.

De maanlander van SpaceIL heet Beresheet. De lander werd op 21 februari 2019 samen met een Indonesische communicatiesatelliet en een satelliet voor de Amerikaanse luchtmacht, gelanceerd met een Falcon 9-raket vanaf de lanceerbasis cape Canaveral. De Beresheet heeft bijna 8 weken nodig om de Maan te bereiken. De sonde heeft een tijdcapsule aan boord die digitale opnames bevat en een instrument om het magneetveld van de Maan te bestuderen. Als de Beresheet met succes een zachte landing op de Maan weet te maken dan is dit de eerste maanlanding voor Israël en de eerste maanlanding die door een private onderneming is opgezet.

Eerdere lanceringen naar de Maan waren altijd het resultaat van jarenlange bemoeienis door een overheid maar SpaceIL gedraagt zich meer als een startup bedrijf. De onderneming is geïnspireerd door de Google Lunar X Prize, een internationale competitie om een verkenner op de Maan te laten landen. De computerprogrammeur Yariv Bash startte in 2010 met een website en een bericht op Facebook: “Wie wil er naar de Maan gaan?”

Oorspronkelijk hoopten Bash en zijn twee medeoprichters dat ze eind 2012 een verkenner met de grootte van een fles water op de Maan konden laten landen om zo het prijzengeld van 30 miljoen dollar te winnen. Naast onderzoek hield het team zich in het begin ook bezig met fondsenwerving en het zoeken naar raketgeleerden.

Gedurende het verloop van het project wist SpaceIL minstens 100 miljoen dollar op te halen. Er zijn grote donoren maar ook heel veel kleine bijdragen. SpaceIL heeft ongeveer 200 mensen in dienst waarvan 80% vrijwilligers zijn. Onder die vrijwilligers ook ingenieurs die aan de ruimtesonde werkten.

Na het opzetten van het bedrijf moest SpaceIL het ruimtevaartuig bouwen. Nadat er in 2015 een lanceercontract was afgesloten met SpaceX wist men hoeveel ruimte er beschikbaar was in de raket en begon men aan de bouw van de Beresheet.

Om de kosten laag te houden werd de raket gedeeld met twee andere satellieten. De gezamenlijke lancering zou de maansonde in een baan om de Aarde brengen en van daaruit zou de Beresheet zelf aan zijn reis naar de Maan moeten beginnen. De eisen aan de hoeveelheid brandstof die nodig zijn voor deze benadering zorgden er voor dat het plan van een fles water grote sonde de ijskast ingingen. SpaceIL kwam uit op een maansonde met een gewicht van 585 kilogram voorzien van vier poten en de grootte van een kleine auto (de lander heeft een doorsnede van 2 meter en een hoogte van 1,5 meter).

Landingsplaats van de Beresheet in Mare Serenitatis
De geplande landingsplaats van de Beresheet in Mare Serenitatis. By Lamid58Own work, CC BY-SA 4.0, Link

Door de krappe ruimte in de raket was er geen plaats om de Beresheet uit te rusten met backup systemen zoals een extra computer om de code te testen of om updates uit te voeren. Bij een grote systeemuitval zou de maansonde verloren gaan maar de software is wel dusdanig geprogrammeerd dat er kleine aanpassingen kunnen worden gedaan tijdens de vlucht.

De X Prize wedstrijd werd zonder winnaar in 2018 afgesloten maar SpaceIL ging toch verder met de missie. Overigens betekent Beresheet “genesis” of “in het begin” in het Hebreeuws.

Beresheet zal drie rondjes om de Aarde draaien waarbij iedere nieuwe ronde weer groter is als de voorgaande. De laatste ronde zal de baan van de Maan kruisen en met die ronde zal de Beresheet in een baan om de maan terecht komen. Er zullen twee rondjes om de Maan worden gemaakt voordat de maansonde op 11 april 2019 landt in Mere Serenitatis. Dit zal op het einde zijn van de twee weken durende nacht op de Maan. De twee weken durende dag zal er voor zorgen dat de Beresheet voldoende energie zal hebben opgewekt om het magneetveld van de Maan te onderzoeken. Dit onderzoek is opgezet samen met de NASA.

Maar datzelfde zonlicht zal ook zorgen voor de ondergang van de Beresheet want het licht zal er voor zorgen dat de elektronica van de lander oververhit raakt. SpaceIL verwacht dat de lander het ongeveer 3 dagen op de Maan zal volhouden. Aan boord van de Beresheet bevindt zich een schijf met daarop kopieën van de Bijbel en tekeningen van Israëlische schoolkinderen. Ook staan de Engelstalige Wikipedia en 30 miljoen pagina’s met een “backup” van de menselijke kennis op de schijf. SpaceIL hoopt dat toekomstige maanbewoners ooit de tijdcapsule zullen ontcijferen en zo leren over de Aarde in 2019.

Of de lander nu een geslaagde landing maakt of niet, de activiteiten van SpaceIL zullen in april stoppen. Het verhaal van Beresheet echter vermoedelijk niet. Israel Aerospace Industries, het bedrijf dat de Beresheet heeft gebouwd, heeft een overeenkomst getekend met een Duits bedrijf om in de toekomst soortgelijke landers te bouwen voor de ESA.

SpaceIL wil wel verder gaan met educatieve activiteiten en is op zoek naar een Israëlisch “Apollo effect” die een volgende generatie mensen enthousiast moet maken voor de ruimte. SpaceIL hoopt dat het Beresheet verhaal het begin is van veel meer andere verhalen.

Bronnen:

 

Eerste publicatie: 7 maart 2019