De Draconiden in 2023
De Draconiden – ook wel de Giacobiniden genoemd – is een echte rariteit want de radiant staat al hoog boven de horizon als de duisternis valt. Daarom zie je in de avonduren meer Draconiden dan in de ochtenduren na middernacht.
- Voorspelde piek: het maximum is voorspeld voor 9 oktober 2023, 9 uur Nederlandse tijd.
- Wanneer kijken: de beste tijd om in 2023 de Draconiden te bekijken is in de avond van 8 oktober tot in de kleine uurtjes van de ochtend op 9 oktober. De afnemende maansikkel (± 30% verlicht) zal de meeste Draconiden niet hinderen.
- Totale activiteitsperiode: 8 t/m 9 oktober
- Radiant: in de avonduren hoog aan de hemel in de buurt van de sterren Eltanin en Rastaban.
- Meest nabije maanfase: Laatste Kwartier is op 6 oktober om 15:49 uur. In de ochtenden van 8 en 9 oktober is er een smalle maansikkel zichtbaar.
- Aantal meteoren tijdens maximum, onder ideale omstandigheden: onder een donkere hemel zonder storend maanlicht zijn er ongeveer 10 Draconiden per uur te verwachten.
Opmerking: De Draconiden-meteorenzwerm is een echte eigenaardigheid omdat de radiant op zijn hoogste staat als de duisternis valt. Dat betekent dat, in tegenstelling tot veel meteorenzwermen, er waarschijnlijk meer Draconiden in de avonduren zichtbaar zijn dan in de ochtenduren na middernacht. Deze meteorenzwerm is een slaper en produceert in de meeste jaren slechts een handvol trage meteoren per uur. Maar pas op als de Draak wakker wordt! In zeldzame gevallen is het bekend dat de vurige Draak in één uur vele honderden meteoren uitspuwt. Die mogelijkheid houdt veel amateurastronomen buiten – zelfs bij maanlicht – tijdens deze meteorenzwerm.
De moederkomeet van de Draconiden
De moederkomeet van de Draconiden, het object dat verantwoordelijk is voor het stof dat we in onze atmosfeer zien verbranden, is de kleine periodieke komeet 21P/Giacobini-Zinner.
De komeet werd op 20 december 1900 gevonden door Michel Giacobini vanuit de sterrenwacht van Nice in Frankrijk. De komeet was zwak en bevond zich in het zuidelijke deel van het sterrenbeeld. Aquarius – Waterman. Giacobini gebruikte een 46 cm refractor, de grootste telescoop voor het zoeken naar kometen in die tijd.
Ofschoon de komeet een periode van 6,6 jaar heeft werd de volgende passage gemist. In 1913 was het de Duitser Ernst Zinner, die veranderlijke sterren waarnam, die de komeet weer zag. Het was zijn enige komeetontdekking.
Komeet 21P/Giacobini-Zinner nadert de Zon tot op ongeveer 1 Astronomische Eenheid en keert daarna terug tot net voorbij de baan van Jupiter om dan 6,6 jaar later weer te verschijnen. In 1985 werd de komeet bezocht door de International Comet Explorer. Het was de eerste komeet die door een ruimtesonde is bezocht.
Draconiden meteorenstormen
Het puin van de komeet is niet gelijkmatig verdeel dover zijn baan. Een groot deel ervan bevindt zich nog steeds in de buurt van de komeet. Daarom kan de komeet, wanneer hij terugkomt in onze buurt, een spectaculaire meteorenregen produceren, ook wel een meteorenstorm genoemd: honderden of zelfs duizenden meteoren per uur. Dit gebeurde in 1933 en 1946, met enkele duizenden meteoren per uur. In de jaren 1985, 1998 en 2018 veroorzaakte het wel meer aantallen maar geen meteorenstormen. Europese waarnemers zagen in 2011 meer dan 600 meteoren per uur.
Het laatste perihelium van de komeet was op 10 september 2018. Diezelfde nacht kwam komeet 21P/Giacobini-Zinner dichter bij de Aarde dan in 72 jaar het geval was geweest. Als gevolg hiervan hadden de Draconiden in 2018 een uitbarsting.
Omdat deze komeet een omlooptijd heeft van bijna 7 jaar zal de volgende periheliumpassage in 2025 plaatsvinden. Dit jaar wordt er dus geen uitbarsting verwacht maar eigenlijk weet niemand dat helemaal zeker.
Waar is de radiant van de Draconiden?
De radiant van de Draconiden bevindt zich nabij de sterren Eltanin en Rastaban die de twee ogen in de kop van het sterrenbeeld Draco – Draak vormen. De ligging in het uiterste noorden is de reden dat de Draconiden het beste vanaf het noordelijk halfrond kunnen worden bekeken.
De Draconiden zijn in de avond op hun best, dat komt omdat de gevleugelde Draak, het stralende middelpunt van de meteorenzwerm, bij het vallen van de avond op zijn hoogst boven de horizon staat. Naarmate de nacht verstrijkt – waar je ook op Aarde bent – zakt de radiant lager richting de horizon.
Je hoeft Draco- Draak niet te vinden om naar de Draconiden te kijken. Deze meteorenzwerm vliegt alle kante op. Maar Draco is leuk en eenvoudig te vinden. Gebruik de Grote Beer of de Zomerdriehoek in de radiant op te sporen.
De Draconiden hebben een rijke historie
Astronomen speculeerden begin van de 20ste eeuw dat meteoren en kometen verwant waren. Dus probeerden ze natuurlijk verschillende kometen in verband te brengen met de spectaculaire meteorenregens die soms zichtbaar zijn.
Komeet 21p/Giacobini-Zinner was een bijzonder verleidelijk object om voorspellingen over te doen. Bedenk dat de komeet elke 6,6 jaar terugkeert en dat het punt dat het dichtste bij de Zon ligt ongeveer even groot is als de afstand tussen de Zon en de Aarde.
En komeet 21P/Giacobini-Zinner stelde de astronomen niet teleur.
De relatie tussen 21P/Giacobini-Zinner en zijn meteoren – zo bestudeerd en besproken onder professionele astronomen in het begin van de 20ste eeuw – verklaart waarschijnlijk waarom de Draconiden soms de naam Giacobiniden draagt.
Zijn de Draconiden vanaf het zuidelijk halfrond zichtbaar?
Het is mogelijk. Maar als je zo ver naar het zuiden bent dat de radiant in het sterrenbeeld Draco niet of slechts kort boven je horizon uitkomt zul je er niet veel van zien.
Gezien vanaf het zuidelijk halfrond zou je vrij dicht bij de evenaar moeten zijn om de sterren van Draco te kunnen zien. Vanuit Noord-Australië bijvoorbeeld zouden Eltanin en rastaban heel dicht bij de noordwestelijke horizon staan bij het vallen van de avond. Deze sterren zouden vrij vroeg in de avond onder gaan en dus zou je de kop van de Draak pas zien als de volgende dag de avond weer valt.
Waarom vroeg in de avond? Dat komt omdat, waar ook ter wereldje woont, de kop van de Draak rond 17 uur lokale tijd zijn hoogste punt boven de horizon bereikt.
Vanaf zuidelijke breedtegraden zou je dus een heel smal venster hebben om meteoren te zien. Als je op het zuidelijk halfrond bent en je echt een Draconide wil zien probeer dan te kijken zodra het echt donker wordt op 7 en 8 oktober. Maar verwacht er niet te veel van.
Eerste publicatie: 5 oktober 2023
Bron: NASA/EarthSky
