De Eta Aquariden in 2023

De komeet Halley is het object – de moederkomeet – dat verantwoordelijk is door de Eta Aquariden. Deze komeet bevindt zich in een retrograde baan rond de Zon.

• Wanneer kijken: Tijdens het maximum van de Eta Aquariden is het Volle Maan. Als je wilt kijken bij maanlicht probeer dan de ochtenden van 5,6 en 7 mei 2023, in de uren kort voor zonsopkomst.
• Maximum: Het maximum wordt verwacht op 8 mei 2023. Ook enkele dagen na het maximum kan er nog sprake zijn van een verhoogde activiteit.
• Meest nabije maanfase: op 5 mei om 19:36 uur is het Volle Maan.
• Radiant: Kom top in de vroege uurtje voor zonsopkomst en heeft bij zonsopkomst zijn hoogste punt. Daarom is het voor zonsopkomst de beste tijd om naar deze meteorenzwerm te kijken.
• Activiteitsperiode: ± 15 april tot ± 27 mei.

Aantal meteoren, onder ideale omstandigheden: Onder een donkere hemel, zonder Maan, wanneer de radiant hoog aan de hemel staat kun je ongeveer 10 meteoren per uur verwachten. De radiant van de Eta Aquariden bevindt zich op de ecliptica die, vanaf het noordelijk halfrond, op een lenteochtend laag boven de horizon staat. Daarom is deze meteorenzwerm gunstig voor waarnemers op het zuidelijkhalfrond. Helaas dit jaar niet want het maanlicht zal de meeste meteoren overstralen.

De moederkomeet van de Eta Aquariden

De komeet Halley is het object – de moederkomeet – dat verantwoordelijk is voor de Eta Aquariden. Deze komeet bevindt zich in een retrograde baan rond de Zon. Dat betekent dat hij rond de Zon draait in de tegenovergestelde richting van de Aarde en alle andere planeten. Als gevolg hiervan passeren we twee keer in de buurt van zijn baan, de ene keer langs het uitgaande deel van de baan van de komeet. Dat gebeurt steeds begin mei, waardoor de Eta Aquariden ontstaan. De andere keer is langs het inkomende deel van de baan van de komeet en die passage veroorzaakt elk jaar eind oktober de Orioniden.

De komeet van Halley draait gemiddeld elke 76 jaar om de Zon (het bereik is van 74 tot 79 jaar als gevolg van verstoringen veroorzaakt door de planeten). Dus in de meeste jaren is de komeet nergens dichtbij als we door zijn baan vegen, en als het puin achtergelaten door de komeet onze atmosfeer binnendringt om de twee meteorenregens te veroorzaken.

Komeet Halley is in 1985/1986 voor het laatst gezien. Hij wordt al waargenomen sinds het jaar 240 voor Christus.  De komeet zal omstreeks 2061 weer in de buurt van de Aarde en de Zon komen. Momenteel reist de komeet met een snelheid van ongeveer 1 kilometer per seconde weg van de Zon. In 2022 bevond de komeet zich voorbij de baan van Neptunus.

In december 2023 zal de komeet zijn verste punt in zijn baan om de Zon bereiken. Daarna zal de komeet onverbiddelijk door de aantrekkingskracht van de Zon weer richting de binnenste delen van het zonnestelsel beginnen te reizen.

Maar terwijl we wachten op de terugkeer van de komeet kunnen we gelukkig wel ieder jaar genieten van de twee meteorenzwermen die hij heeft gegenereerd.

Meer over de radiant van de zwerm

Als je de banen van de Eta Aquariden achterwaarts volgt lijken ze allemaal vanuit een punt in het sterrenbeeld Aquarius – Waterman te komen. Dit punt op de hemelkoepel wordt de radiant genoemd. Deze ligt bijna uitgelijnd met de zwakke ster Eta Aquarii, vandaar dat deze meteorenzwerm zijn naam ontleent aan deze ster.

Eta Aquarii is een van de vier sterren waaruit het Y-vormige waterbeker-asterisme in het noordelijke deel van de Waterman bestaat. Als je de waterkruik in het sterrenbeeld Waterman kunt vinden heb je de radiant voor de Eta Aquariden ook zo goed als gevonden. De uitlijning van de radiant en de ster is natuurlijk toevallig. Eta Aquarii is ongeveer 170 lichtjaar van de Aarde verwijderd terwijl de Eta Aquariden op ongeveer 100 kilometer boven het aardoppervlak in onze atmosfeer verbranden.

Meteorenzwermen worden soms verkeerd begrepen door toevallige meteorenkijkers. Je hoeft niet te weten waar ze zijn om naar een meteorenzwerm te kijken. Dat komt omdat de meteoren alle kanten opvliegen langs de hemelkoepel, voorlangs de talloze sterrenbeelden. Hoe hoger de radiant van een meteorenzwerm boven je horizon verschijnt hoe meer meteoren je waarschijnlijk zult zien. Voor de Eta Aquariden komt de radiant vlak voor zonsopkomst het hoogst aan de nachtelijke hemel. Dat is een van de redenen waarom je kunt verwachten dat je in de vroege ochtenduren de meeste meteoren kan zien.

Hoe een Meteorenzwerm waar te nemen

Zoals met alle jaarlijkse meteorenzwermen heb je geen speciale apparatuur nodig om de Eta Aquariden te bekijken. Maar een beetje geluk helpt altijd.

• Zoek een donkere open lucht op ver weg van kunstlicht en ga languit liggen op een verstelbare tuinstoel.
• Maak het jezelf gemakkelijk met een hete fles van je favoriete drankje. Houd het arm maar niet zo knus dat je in slaap valt!
• Meteoren kijken lijkt veel op vissen: soms vang je er een flink aantal en soms ook niet.

Samengevat: de Eta Aquariden hebben een brede piek en kunnen vaak gedurende meerdere ochtenden waargenomen maar we hebben wel last van storend maanlicht. Daar komt bij dat voor ons de radiant niet hoog boven de horizon komt en er dus sowieso al weinig meteoren zichtbaar zullen zijn.

Eerste publicatie: 3 mei 2023
Bron: earthsky & anderen