Waarnemen

De Geminiden in 2021

Geminiden - radiant
De radiant van de Geminiden op 13 december om 23 uur.

De jaarlijkse Geminiden zijn dit jaar actief tussen 4 en 17 december 2021. Het maximum wordt verwacht op 14 december. De radiant staat omstreeks 02:30 uur op zijn hoogst en de meeste meteoren zijn vermoedelijk omstreeks 04:00 uur te zien. Helaas is de Maan voor 80% verlicht en zal dus flink storen. De Maan gaat omstreeks 03:30 uur onder en zal daarna dus niet meer storen.

De Geminiden staan jaarlijks garant voor een mooie meteorenzwerm en volgens astronomen is het een van de betrouwbaarste meteorenzwermen die we kunnen zien. Maar dat is altijd niet zo geweest. De Geminiden zijn een nog relatief jonge zwerm.

De eerste rapporten over de Geminiden dateren uit het midden van de 19de eeuw. In die tijd waren er slechts 10 – 20 meteoren per uur zichtbaar. Tegenwoordig worden er pieken van 120 meteoren waargenomen.

Astronomen zijn verbaasd over het aantal waargenomen meteoren. Hoewel wetenschappers al een generatie lang weten waar de zwerm vandaan komt, een asteroïde genaamd 3200 Phaethon, is het aantal meteoren van de zwerm vreemd gezien de hoeveelheid waargenomen puin.

Onbekende oorsprong

De Geminiden lijken uit het sterrenbeeld Gemini – Tweelingen te komen maar in werkelijkheid zijn het fragmentjes van 3200 Phaethon. De asteroïde heeft een spoor van puin in zijn baan om de Zon achtergelaten. Een keer per jaar komt de Aarde dit stoffige pad tegen dat onze baan om de Zon doorkruist.

De asteroïde werd in 1983 door de Infrarood Astronomische Satelliet (IRAS) waargenomen. Phaethon is vernoemd naar de menner van de strijdwagen van de Griekse zonnegod Helios. De asteroïde nadert de Zon namelijk tot op 21 miljoen kilometer. Dat is slechts 0,14 Astronomische Eenheden. De astronoom Fred Whipple was de eerste die zag dat Phaethon de Geminiden produceert.

Sommige astronomen denken dat er enkele eeuwen geleden eens tuk puin van de asteroïde is afgebroken. Mogelijk dat een botsing met een ander stuk steen in de ruimte het stof heeft geproduceerd end at dit puin heel lang in de ruimte is gebleven zonder dat het in de buurt van de Aarde kwam.

De baan van het stof is vermoedelijk langzaam door de zwaartekracht van Jupiter verstoord totdat het de baan van de Aarde begon te kruisen. Verdere invloeden van de gasreus hebben het puin dichter bij onze planeet geduwd en dat leverde een grotere piek op van de meteorenzwerm.

Er zij een aantal concurrerende theorieën  over de herkomst van Phaethon. Men veronderstelt dat Phaethon een deel is van de grote asteroïde Pallas om uiteindelijk de Geminiden te gaan produceren maar de stofdeeltjes komen niet helemaal overeen met deze hypothese.

Een ander idee veronderstelt dat als Phaethon dicht bij de Zon komt de hitte deeltjes van de asteroïde blaast. De STEREO-ruimtesondes van de NASA zagen tussen 2009 en 2012 en in de in 2013 gepubliceerde resultaten was zichtbaar dat ze een staart uit de asteroïde zagen komen. Onderzoekers veronderstellen dat wanneer Phaethon binnen 0,14 Astronomische Eenheden nadert de temperatuur hoger wordt dan 700 °C en dat is heet genoeg om een stofstroom op gang te brengen.

Wanneer de Geminiden actief zijn dan kan de piek zich bijna net zo lang uitstrekken als aan aardse 24-uursdag. Ze zijn ook eerder op de avond zichtbaar dan andere meteorenzwermen, meestal al vanaf 21 of 22 uur. Dit maakt de zwerm ook veel toegankelijker voor kinderen.

De meeste meteoren kan je zien als je gaat waarnemen ver uit de buurt van storend stadslicht. Bovendien moet je je ogen ongeveer 30 minuten aan de donkerte laten wennen. Kijk niet in de richting van de radiant maar kijker van weg, dan zie je de langste meteorensporen. Kleed je warm aan want de nachten in december kunnen erg koud zijn.

De Geminiden produceren geen meteorieten. Dat wil zeggen dat er geen deeltjes van de Geminiden de grond raken. Daarvoor zijn ze te klein, ze verbranden allemaal volledig in de atmosfeer.

De hoeveelheid stof dat Phaethon in zijn baan heeft achtergelaten is genoeg voor nog vele jaren mooie Geminiden. Het grootste risico dat we lopen is dat de baan van het stof niet langer de baan van de Aarde kruist. Als de zwaartekracht van Jupiter de stofbaan te ver weg duwt dan is het afgelopen met de Geminiden. Maar ook dat is niet op korte termijn te verwachten.

Eerste publicatie: 7 december 2021