Jupiter

De Grote Rode Vlek – de bekendste storm in ons zonnestelsel

De Grote Rode Vlek zoals gezien door de Voyager ruimtesonde
Close-up van de Grote Rode Vlek zoals gezien door de Voyager ruimtesonde. Credit: © NASA/JPL-Caltech

Denkende aan Jupiter dan denk je wellicht aan de enorme grootte of de kleurrijke gasbanden. De kans is echter groot dat je ook meteen aan de Grote Rode Vlek denkt, een enorme storm die twee keer zo groot is als de Aarde en die al meer dan een eeuw het kenmerk is van de grootste planeet in ons zonnestelsel. Deze Grote Rode Vlek boeit ons al generaties lang.

De Grote Rode Vlek (laten we het in de rest van dit artikel aanduiden met GRV) werd in 1831 voor het eerst waargenomen door de amateurastronoom Samuel Heinrich Schwabe. We weten dus dat die storm al minstens 150 jaar lang woedt. Maar de GRV zou wel eens veel ouder kunnen zijn. Er zijn astronomen die denken dat de Italiaanse astronoom Giovanni Domenico Cassini in 1665 de GRV ook al heeft gezien. Hij schreef destijds al over een “permanente storm”, waarmee mogelijk de GRV werd bedoeld.

Wat is de Grote Rode Vlek?

De GRV van Jupiter is een gigantische storm die ongeveer twee keer zo groot is als de Aarde. De GRV begint zich aan het zuidelijk halfrond van Jupiter. In het centrum van de storm is het relatief rustig maar aan de randen komen windsnelheden van 430 – 680 km/u voor). Dat is meer dan twee keer zo hard als de sterkste stormen op Aarde. Ze kunnen windsnelheden tot maximaal ± 280 km/u bereiken.

De storm bevindt zich tussen een oostwaarts bewegende atmosferische band in het noorden en een westwaarts bewegende band in het zuiden. De storm is door deze draaiende banden gemaakt en ze houden de GRV al meer dan een eeuw draaiende.

De GRVgefotografeerd door de Juno ruimtesonde van de NASA
Deze verbeterde kleurenopname van de Grote Rode Vlek is gemaakt door amateurwetenschapper Jason Major met behulp van een opname gemaakt door de JunoCam van de Juno ruimtesonde van de NASA. Credit: NASA/SwRI/MSSS/Jason Major.

Dat de GRV al zo lang bestaat komt mede door het feit dat Jupiter geen vast oppervlak heeft. De “lucht” op Jupiter is ongeveer 70 kilometer dik en bestaat uit lagen wolken die uit ammoniakijs, ammoniumwaterstofsulfide, waterijs en dampen bestaan. Wetenschappers gelovend at er onder deze lagen een oceaan van vloeibaar waterstof voorkomt. Onder deze oceaan bevindt zich dan de kern van de planeet. Wetenschappers weten echter niet zeker hoe Jupiter is opgebouwd. Op Aarde vertragen stormen en vallen ze uit elkaar als ze vast land bereiken maar de GRV kan nergens aan land komen en dus kan de storm voortrazen.

Onderzoekers denken dat als een storm een bepaalde stabiele grootte bereikt die storm zo blijft totdat er iets is dat de storm uit elkaar laat vallen.

Die Grote Rode Vlek kan uiteindelijk uit elkaar vallen. De storm wordt sinds 1850 voortdurend waargenomen en wat men ziet is dat die storm af en toe groter wordt en weer krimpt. Op dit moment wordt de storm overigens steeds kleiner. De GRV heeft een diameter gehad van drie keer de Aarde maar momenteel is dat nog maar twee keer.

Zal de Grote Rode Vlek verdwijnen?

Sinds 1878 ligt er een degelijk archief aan waarnemingen van de GRV. In een recent onderzoek hebben astronomen deze waarnemingen vergeleken en gecombineerd met waarnemingen die door verschillend ruimtemissies en de Hubble Space Telescope zijn gedaan.

Uit de archieven blijkt dat de GRV in het verleden is gegroeid en ook weer is gekrompen. Momenteel is de storm erg klein en is het alweer een hele tijd geleden dat de storm weer aangroeide.

Bij het samentrekken van de storm wordt die ook hoger en verandert de kleur. Deze krijgt een intensere oranje kleur. Wetenschappers kunnen dit nog niet goed verklaren. Men neemt aan dat het komt door chemische reacties door nieuw materiaal dat vanuit het oppervlak naar boven komt.

Op 27 april 2017 had de storm een doorsnede van 16.350 kilometer. Dat is ongeveer een derde van de grootte die de storm in de negentiende eeuw had. Er zijn astronomen die zeggend at de storm de komende 10 tot 20 jaar verder zou kunnen krimpen en mogelijk uiteindelijk zou kunnen verdwijnen.

 

Eerste publicatie: 23 oktober 2019
Bron: NASA, space.com

 

Meer over Jupiter