AstronomieAstronomisch Nieuws

De Internationale Astronomische Unie geeft 227 sterren een naam

Virgo - uit Urania's Mirror (ca. 1825)
Virgo – uit Urania’s Mirror (ca. 1825)

In mei 2016 richtte de Internationale Astronomische Unie een speciale werkgroep op, de Working Group on Star Names, die moet gaan kijken naar het formaliseren van namen van sterren die in de volksmond vaak al vele honderden jaren worden gebruikt. Deze WGSN heeft nu een nieuwe catalogus uitgegeven met de namen van de sterren volgens de IAU. In deze eerste versie hebben 227 sterren een door de Internationale Astronomische Unie goedgekeurde naam gekregen.

De werkgroep bestaat uit een internationaal team van astronomen en is een initiatief dat voortvloeit uit Divisie C van de IAU. Divisie C houdt zich bezig met opleiding, voorlichting en het bewaren van het astronomische erfgoed. De werkgroep onderzoekt de wereldwijde astronomische geschiedenis en cultuur met als doel het in kaart brengen van traditionele namen van sterren en het toekennen van unieke namen aan sterren met een gestandaardiseerde spelling. In de toekomst zal deze groep ook regels, criteria en procedures moeten opstellen die gevolgd zullen moeten worden bij de naamgeving van nieuwe sterren en andere objecten aan de hemel. Leden van de internationale astronomische gemeenschap kunnen die regels dan gebruiken om namen voor te stellen.

Al vele jaren gebruiken astronomen alfanumerieke aanduidingen voor sterren. Deze manier van naamgeving is handig omdat de moderne starcatalogi, zoals bijvoorbeeld die van de Gaia-missie die recent is gepubliceerd, tot miljarden aan verschillende objecten bevatten. Dit soort aanduidingen gaan niet vervallen en de WGSN zal zich hier ook niet mee bemoeien. De werkgroep richt zich op de traditionele namen van sterren die door culturen van over de hele wereld werden gebruikt. De werkgroep gaat officiële namen en spellingen invoeren om verwarringen te voorkomen. Er zijn sterren die verschillende namen hebben of waarvan de schrijfwijze van de naam niet eenduidig is. Ook worden dezelfde namen soms voor meerdere compleet verschillende sterren gebruikt. Hierin moet de werkgroep dus duidelijkheid gaan verschaffen.

Tot nu toe waren er slechts 14 sterren die van de Internationale Astronomische Unie een naam hadden gekregen en die hielden allemaal verband met de naamgeving van exoplaneten die bij deze sterren waren gevonden. Er waren twee belangrijke redenen om de WGSN op te richten. De IAU wil de internationale astronomische gemeenschap veel meer gaan betrekken bij de naamgeving van recent ontdekte exoplaneten en hun sterren en daarnaast een formele verplichting om het internationale erfgoed te bewaren. Eén van de belangrijkste doelen van Divisie C van de IAU.

Omdat de IAU al bezig is met het aannemen van namen voor exoplaneten en hun sterren is het noodzakelijk om de namen van de sterren die in het verleden al werden gebruikt te catalogiseren en duidelijk te maken welke namen van nu af aan de officiële zijn.

De etymologie van de gekozen namen kan verschillen maar de werkgroep heeft wel enkele standaard richtlijnen gebruikt. Zo worden er bij voorkeur namen bestaande uit één woord gebruikt evenals namen die hun oorsprong hebben in ons astronomische, culturele en natuurlijke erfgoed. Dit is gedaan om de continuïteit van deze namen te waarborgen samen met de lange astronomische geschiedenis die ze al hebben. Veel culturen over de wereld gebruiken traditionele namen voor de helderste sterren en asterismes. Veel van de tegenwoordig nog gebruiken namen hebben hun herkomst uit de Griekse, Latijnse en Arabische cultuur. Sommige sterren hebben in de 19-de en 20-ste eeuw hun naam gekregen. Vanaf de Renaissance, toen steratlassen en sterglobes werden gepubliceerd is er weinig verandering zichtbaar in de naamgevingen. De werkgroep heeft namen vanuit verschillende bronnen onderzocht en heeft ook gekeken naar de mogelijkheden om namen van oude astronomische tradities van over de gehele wereld mee te nemen en te verwerken in een officiële lijst van sternamen die door de IAU is goedgekeurd en die door professionele astronomen en het algemene publiek gebruikt kan worden.

Het is niet voor het eerst dat de IAU zich bezig houdt met het bestuderen van historische namen. In de jaren 20 van de vorige eeuw, net na het ontstaan van de IAU, werden aan de hand van historische gegevens, de 88 moderne sterrenbeelden opgesteld. Dit hield in dat o.a, de grenzen werden vastgesteld en er officiële namen, spellingswijzen en afkortingen werden gedefinieerd die door iedereen gebruikt moesten worden. Deze regels worden nu nog steeds toegepast bij het aanduiden van bijvoorbeeld veranderlijke sterren, nieuwe dwergsterrenstelsels, heldere röntgenbronnen en andere astronomische objecten.

De WGSN heeft de nieuwe catalogus van 227 officiële IAU sternamen gepubliceerd op de website van de IAU in het Naming Stars Theme.

In de catalous zijn ook de 18 sternamen opgenomen die in december 2015 door de Working Group for Public Naming of Planets and Planetary Satellites werden goedgekeurd. Deze 18 namen omvatten 5 oude namen en 14 nieuwe namen die werden ingediend door het publiek tijdens de NameExoWorlds wedstrijd. De overige 209 sternamen zijn door de WGSN opgenomen. Het zal hier overigens niet bij blijven want de werkgroep is nog steeds bezig om uit allerlei bronnen sternamen te bestuderen.

De lijst bevat veel namen die onder amateurastronomen al gemeengoed zijn. Zo heet de meest nabije ster tot de Zon nu formeel Proxima Centauri en heet Alpha Centauri nu officieel Rigel Kentaurus. Gamma-1 Leonis heet nu formeel Algieba, Alpha Arietis Hamal en Omicron Ursae Majoris mag volgens de IAU nu officieel Muscida genoemd worden. Veel bekende namen dus.

 

Eerste publicatie: 26 november 2016
Credit: iau.org