De juni zonnewende – het begin van de zomer

De juni solstice is het sein dat de zomer begint op het noordelijk halfrond en de winter op het zuidelijk halfrond. Dit jaar is dat op 21 juni 2017 om 04:24 UT. Dat is 06:24 Nederlandse tijd. Voor ons als bewoner van het noordelijk halfrond markeert dit solstice de langste dag van het jaar. De Zon komt vroeg op en gaat laat onder: lange dagen en korte nachten. Ten zuiden van de evenaar begint de winter met korte dagen en lange nachten.

Wat is een solstice?

Oude culturen kenden al het pad van de Zon langs de hemel, ze kenden de lengte van de dagen en ze wisten dat de plaats van zonsopkomst en ondergang aan de evenaar door het jaar heen op een regelmatige manier veranderd. Ze bouwden monumenten zoals Stonehenge om het jaarlijkse pad van de Zon te volgen. Tegenwoordig weten we dat een solstice een astronomische gebeurtenis is die wordt veroorzaakt door de ashelling van de Aarde en de beweging van onze planeet om de Zon. Een ander woord voor solstice is zonnewende.

Doordat de Aarde niet rechtop om de Zon draait maar in een hoek maakt van 23,5° ten opzichte van het baanvlak om de Zon wisselen het noordelijk en het zuidelijk halfrond elkaar af voor wat betreft het ontvangen van de meeste warmte en het meeste licht.

Tijdens de juni solstice is de Aarde dusdanig in zijn baan gepositioneerd dat de noordpool maximaal naar de Zon is gericht. Vanaf de Aarde gezien is de Zon tijdens het solstice op de 23,5° noorderbreedte om 12 uur op zijn hoogste punt aan de hemel. Noordelijker kan de Zon niet komen. We noemen deze denkbeeldige lijn de kreeftskeerkring. Tijdens de juni solstice hebben alle plaatsen ten noorden van de evenaar een dag die langer duurt van 12 uur en alle plaatsen ten zuiden van de evenaar een dag die korter is dan 12 uur.

Wanneer is bij ons het solstice?

Het solstice vindt plaats op 21 juni 2017 om 04:24 uur wereldtijd. Dat komt overeen met 06:24 uur Nederlandse tijd (gecorrigeerd voor de zomertijd). Het solstice vindt voor iedereen op Aarde op hetzelfde moment plaats dus je zal je tijdzone moeten vertalen uitgaande van de gegeven wereldtijd.

Wat zie ik in de natuur van het solstice?

Als je op het noordelijk halfrond leeft dan merk je dat de zon vroeg opkomt en laat onder gaat. Ook maakt de Zon iedere dag een hoge boog langs de hemel. Als je het een beetje volgt dan zie je dat de Zon om 12 uur hoog aan de hemel staat maar je moet dan ook eens naar beneden kijken naar je eigen schaduw en je zal zien dat de schaduwen rond het solstice het kleinst zijn.

Begint met het solstice de zomer?

De officiële start van ieder seizoen is niet wereldwijd door een officiële instantie vastgelegd op vaste dagen. In de weerkunde begint de zomer al op 1 juni maar voor de meeste schoolkinderen begint de zomer pas als de laatste bel van het schooljaar heeft geklonken.

Wereldwijd wordt de juni solstice gezien als de dag waarop op het noordelijk halfrond de zomer begint en op het zuidelijk halfrond de winter. Daar is niks officieels aan, het is een hele oude traditie.

Waarom wordt het solstice gevierd?

Voor de moderne mens is de solstice een tijd om terug te denken aan het begrip en de eerbied die de vroege mens had voor de hemel. Ruim 5000 jaar geleden plaatsten mensen hele grote stenen in een cirkel op een grote vlakte in wat nu Engeland is en ze plaatsten de stenen dusdanig dat ze waren uitgelijnd met de zonsopkomst tijdens de juni solstice.

We zullen vermoedelijk nooit helemaal goed het belang van Stonehenge begrijpen maar we weten wel dat de kennis over de beweging van de Zon niet alleen in dit deel van de wereld voorkwam. In de tijd dat Stongehenge werd gebouwd werden ook twee grote piramides en een sfinx gebouwd in de Egyptisch woestijn. Als je tijdens de zomer solstice op de sfinx stond en richting de twee piramides keek dan zag je de Zon precies tussen de twee piramides in.

Als in juni de langste dag valt waarom wordt het dan pas later in de zomer zo heet?

Als de juni solstice de langste dag brengt waarom ervaren we de meeste hitte pas eind juli en in augustus? Dit wordt de vertraging van de seizoenen genoemd en het heeft dezelfde reden waarom het omstreeks 16-18 uur warmer is dan om 12 uur. De Aarde heeft na een lange winter even tijd nodig om op te warmen. Zelfs in juni zijn sommige delen nog bedekt met sneeuw en ijs. De Zon moet eerst de sneeuw en het ijs laten smelten en de oceanen opwarmen voordat we zelf de hitte van de zomer goed kunnen voelen. Dit zorgt voor een vertraging van een maand of zo en tegen de tijd dat de dagen al weer korter beginnen te worden barst meestal pas de grootste hitte los.

Voor vandaag is het de juni solstice en is de zomer begonnen!

Eerste publicatie: 21 juni 2017