meteoren

De Leoniden

De radiant van de Leoniden
De radiant van de Leoniden. Het kaartje geldt voor 17 november 2017 – 06 uur.

De Leoniden zijn een jaarlijks terugkerende meteorenzwerm die in november zijn maximum heeft. De zwerm is geassocieerd met de komeet Tempel-Tuttle. Ze hebben hun naam te danken omdat hun radiant zich in het sterrenbeeld Leo – Leeuw bevindt in de buurt van de heldere ster Gamma Leonis (Algieba). De Leoniden zijn zichtbaar tussen 13 november en 21 november met het maximum op 17 en 18 november. Hier kan echter wel een kleine variatie in zijn.

Een meteorenregen kan optreden als de Aarde zich door de baan stofdeeltjes beweegt die door een komeet zijn achter gelaten. Deze deeltjes worden meteoriden genoemd en worden door een komeet uitgestoten als die in de buurt van de Zon komt waarbij zijn bevroren gassen beginnen te verdampen. Deze resten van voornamelijk puin blijven achter in de baan van de komeet.

De Leoniden bewegen zich met een snelheid van 71 kilometer per seconde door de dampkring. Tijdens een meteorenzwerm kan de Aarde geraakt worden door 12 tot 13 ton materiaal. De grootste meteoriden zijn ongeveer 10 millimeter in doorsnede en hebben een massa van een halve gram. Desondanks kunnen ze hele heldere meteoren produceren die een visuele helderheid van magnitude -1,5 kunnen bereiken.

Meteorenstormen

De Leoniden in 1833
De Leoniden in 1833. Gravure over hoe men de Leoniden storm in 1833 beleefde.

De Leoniden zijn beroemd om de meteorenstormen die ze kunnen produceren. Tijdens een meteorenstorm is er een grote uitbarsting van meteoren zichtbaar tot wel 1000 per uur.

De grote Leoniden meteorenstorm in 1833 leverde wetenschappers in die tijd waardevolle informatie op over de herkomst van meteoren. Destijds werd namelijk algemeen aangenomen dat het een atmosferisch fenomeen was.

De meteorenstorm van 1833 vond plaats in de nacht van 12 op 13 november en duurde ongeveer 9 uur. Tijdens die storm waren er 100.000 tot 240.000 meteoren per uur zichtbaar. Deze getallen zijn van waarnemingen in Noord-Amerika. De meteorenstorm was niet zichtbaar vanuit Europa. De meteorenstorm was niet het resultaat van een recente inslag maar van een direct contact met de stofbaan die de komeet tijdens de passage in 1800 had achtergelaten.

In 1866 was er weer een Leonidenstorm zichtbaar. Toen konden er honderden meteoren per minuut worden geteld. Vanuit Europa waren er enkele duizenden per uur te zien. De storm in 1866 werd veroorzaakt door de passage van de komeet in 1833.

Ook in 1867 en 1868 waren het goede jaren voor de Leoniden waarnemers want toen was er een piek van ongeveer 1000 meteoren per uur te zien.

De laatste spectaculaire Leonidenstorm was te zien in 1966 toen boven Noord- en Zuid-Amerika 40-50 meteoren per seconde waren te zien. Deze deeltjes waren afkomstig van de passage van de komeet Tempel-Tuttle in 1899. Bij het controleren van oude waarnemingen is gebleken dat de Leoniden al vanaf 900 na Christus worden waargenomen.

Horace P. Tuttle
Horace Tuttle in 1866 by United States Navy  Credit Wikimedia Commons
Wilhelm Tempel
Wilhelm Tempel. Credit: Wikimedia Commons

Komeet Tempel-Tuttle werd voor het eerst in 1866 aangewezen als veroorzaker van de Leoniden. De komeet is vernoemd naar zijn ontdekkers, de Duitser Wilhelm Tempel en de Amerikaan Horace Tuttle. Tempel ontdekte de komeet op 19 december 1865 in de buurt van het sterrenbeeld Grote Beer – Ursa Major en Tuttle ontdekte de komeet onafhankelijk van Tempel op 6 januari 1866. Komeet Tempel-Tuttle draait in 33,17 jaar om de Zon heen.

Eerste publicatie: 14 november 2017