De meteorenzwerm der Eta Aquariden in 2025

De Eta Aquariden zijn een jaarlijkse meteorenzwerm die vanuit het zuidelijke sterrenbeeld Aquarius – Waterman lijkt te komen. De meteorenzwerm bereikt op of rond 6 mei zijn maximum en wordt geassocieerd met de komeet van Halley. Dit is een kortperiodieke komeet met een omlooptijd van 75 – 76 jaar.

De Eta Aquariden zijn doorgaans te zien van 21 april tot 20 mei. De meteorenzwerm heeft geen scherpe piek, alleen een hogere meteorenfrequentie die een week lang rond 6 mei stabiel is.

Eta Aquariden zijn puin dat enkele honderden jaren geleden door de komeet van Halley is achtergelaten. Wanneer de Aarde door dit puinspoor gaat, verbranden kleine stukjes steen en ijs als ze de atmosfeer van de Aarde raken en laten ze sporen na aan de nachtelijke hemel. De komeet van Halley zelf komt niet dicht genoeg bij de Aarde om rechtstreeks meteoren te genereren.

De radiant van de meteorenzwerm, het punt waar alle meteoren vandaan lijken te komen, bevindt zich in de buurt van de ster Eta Aquarii in het sterrenbeeld Waterman – Aquarius. D ester is echter niet fysiek geassocieerd met de Eta Aquariden omdat hij 168 lichtjaar van de Aarde is verwijderd, terwijl de meteoren in de atmosfeer van de Aarde verbranden. Het radiantpunt en de ster liggen alleen toevallig in dezelfde gezichtslijn.

Aquarius – Waterman bevindt zich in het gebied aan de hemel dat soms wel de Zee wordt genoemd. Dit gebied wordt bevolkt door verschillende sterrenbeelden die geassocieerd worden met water”: Pisces – Vissen, Piscis Austrinus – Zuidervis, Cetus – Walvis en Eridanus – de rivier. Aquarius is geen gemakkelijk sterrenbeeld om te identificeren, het bevat namelijk geen heldere sterren. De Waterman is te vinden tussen het Grote Vierkant van Pegasus en Fomalhaut, de 18^de helderste ster aan de hemel, gelegen in het sterrenbeeld Piscis Austrinus – Zuidervis. Op een heldere, donkere nacht kan Aquarius herkend worden aan de Waterkruik, een Y-vormig asterisme bestaande uit de sterren Zeta Aquarii – Sadalteger, Pi Aquarii – Seat, gamma Aquarii – Sadachbia en Eta Aquarii – Hydria.

Eta Aquarii heft een schijnbare helderheid van magnitude 4,04 en is dus geen opvallende ster maar kan onder goede omstandigheden wel met het blote oog worden gevonden. De traditionele naam van de ster is Hydria en dat betekent “waterkruik” in het Grieks. Het waterkruik-asterisme vertegenwoordigt de beker die wordt vastgehouden door de Waterdrager – Aquarius.

Om de Eta Aquariden waar te nemen is het echter niet noodzakelijk om de radiant te vinden, aangezien de meteoren overal aan de hemel zijn te zien. Wel is het belangrijk om een donkere locatie te vinden met een duidelijk zicht op de open hemel, ver weg van kunstlicht.

In 2025 bereiken de Eta Aquariden op woensdag 7 mei omstreeks 16 uur hun maximum. Wanneer de radiant in het zenit zou staan zouden er van deze zwerm ongeveer 30 meteoren per uur zicht baar zijn. Omstreeks 9 uur staat de radiant voor ns op zijn hoogste punt aan de hemel, op ongeveer 35°. Het beste moment om de Eta Aquariden te bekijken is op 8 mei omstreeks 5 uur in de ochtend. De radiant staat dan laag boven de zuidoostelijke horizon. We kunnen dan ongeveer één meteoor per uur verwachten. Daarnaast hebben we dit jaar veel last van storend maanlicht; onze wachter is voor ongeveer 80% verlicht. Omstreeks 04:30 uur gaat de Maan onder maar om 05:15 uur begint het al te schemeren en om 6 uur komt de Zon op. Al met al geen bemoedigend vooruitzicht.

De Eta Aquariden bereiken doorgaans een piek met een snelheid van ongeveer een meteoor per minuut (gemiddeld 10 per uur) maar noordelijke waarnemers kunnen nooit zoveel meteoren zien omdat de radiant in deze tijd van het jaar kort voor zonsopkomst slechts een paar uur boven de horizon verschijnt. De beste locaties om de Eta Aquariden waar te nemen zijn die tussen de evenaar en -30°.

Wetenswaardigheden

De komeet van Halley is ook verantwoordelijk voor de Orioniden, een Meteorenzwerm die jaarlijks in oktober zichtbaar is.

De komeet werd voor het laatst in 1986 in het binnenste zonnestelsel gezien en zal pas omstreeks 2061 terugkeren. Geregistreerde waarnemingen dateren helemaal terug tot 240 voor Christus maar de periodiciteit van de komeet werd pas in 1705 bepaald door de Engelse astronoom Edmond Halley, naar wie de komeet later dan ook werd vernoemd.

1P/Halley was de eerste komeet die als periodiek werd gekenmerkt. Edmond Halley gebruikte de wetten van Newton om de gravitationele effecten van Jupiter en Saturnus op de banen van kometen te bepalen en, na de gegevens te hebben vergeleken met historische gegevens, merkte hij op dat de kometen die in 1862, 1607 en 1531 werden gezien vrijwel identieke baanelementen hadden. Dit leidde tot de conclusie dat het in feite om één enkele komeet ging die elke 76 jaar terugkeerde.

De Eta Aquariden werden officieel ontdekt door luitenant-kolonel G.L. Tupman in 1870. Tupman zeilde op de Middellandse Zee toen hij de meteoren zag en onderzocht later de gegevens van de Italiaanse Meteorologische Vereniging en ontdekte 45 meteoren die aren vastgelegd van 29 april tot 5 mei. Zijn ontdekking werd een jaar later bevestigd, op 29 april 1871, toen hij 8 meteoren vastlegde.

De Eta Aquariden

Eerste publicatie: 4 mei 2025