De meteorenzwerm der Geminiden in 2024

De Geminiden zijn een jaarlijkse meteorenzwerm die tussen 7 december en 17 december actief is en zijn maximum op 13 of 14 december heeft.

De Geminiden hebben typisch een Zenithal Hourly Rate van 75 of meer meteoren. De meteorenzwerm wordt geproduceerd door 3200 Phaethon, een object waarvan men lange tijd aannam dat het een Palladiaanse asteroïde was in een ongebruikelijke baan. Een die de asteroïde dichter bij de Zon brengt dan enig andere asteroïde met een naam.

3200 Phaethon is een rotskomeet, een asteroïde met een komeetachtige baan die stoffig puin achterlaat tijdens zijn reis. In tegenstelling tot gewone kometen, die puin achterlaten omdat dichte ontmoetingen met de Zon het ijs op hun oppervlak doet smelten, laten asteroïden als Phaethon puin achter van hun rotsachtige oppervlak.

Phaethon wordt ook wel een uitgedoofde komeet genoemd, een die zijn ijs verloor nadat hij te vaak dicht bij de Zon was gekomen.

Elke december komt de Aarde een spoor van puin tegen dat Phaethon heeft achtergelaten. Als de stukken puin met 130.000 kilometer per uur tegen de atmosfeer van de Aarde botsen, worden ze verbrand, waardoor de “vallende sterren” aan de nachtelijke hemel te zien zijn.

Geminiden vallen uiteen op een hoogte van ongeveer 38 kilometer boven het aardoppervlak.

3200 Phaethon is vernoemd naar Phaethon, zoon van de zonnegod Helios in de Griekse mythologie, die een dag lang de wagen van de Zon wilde besturen maar de controle over de paarden verloor en, na de Aarde te hebben verschroeid, in de rivier Eridanus viel. De rivier wordt vertegenwoordigd door het sterrenbeeld Eridanus.

De Geminiden lijken allemaal afkomstig te zijn vanuit een punt in de buurt van de heldere ster Castor in het sterrenbeeld Tweelingen – Gemini. De meteoren zijn echter op bijna elk punt aan de hemel te zien. Ze zijn vaak een beetje gelig van kleur.

Geminiden zijn een van de twee grote meteorenzwermen die niet afkomstig zijn van een komeet. De Quadrantiden, een meteorenzwerm die elk jaar begin januari zichtbaar is, hebben ook een asteroïde – 2003 EH1 – als moederlichaam.

Geminiden zijn geen snelle meteoren en ze zijn vrij gemakkelijk te volgen. De gemiddelde snelheid van de meteoren is ongeveer 35 kilometer per seconde.

Er wordt aangenomen dat de meteorenzwerm elk jaar intenser wordt, met meldingen van 120 tot 160 meteoren per uur in de afgelopen jaren. Geminiden zijn ook helderder geworden sinds ze voor het eerst werden ontdekt.

Waarnemers op noordelijke breedtegraden zien meer meteorenaantallen dan op het zuidelijk halfrond, omdat de radiant hoger aan de hemel staat ten noorden van de evenaar.

De beste tijd om Geminiden te bekijken is vanaf 2 uur ’s nachts, wanneer de radiant in Tweelingen recht boven je hoofd staat. De meteoren zijn echter te zien van 22 uur ‘s avonds tot in de vroege ochtenduren.

In 2024 bereiken de Geminiden op vrijdag 13 december omstreeks 23:30 uur hun maximum. Zou de radiant in het zenit staan dan zouden er gemiddeld ongeveer 120 meteoren per uur zichtbaar zijn. Omstreeks o2:30 uur staat de radiant voor ons op zijn hoogste punt op ongeveer 70° boven de horizon. We kunnen dan ongeveer 30 meteoren per uur verwachten. Ten tijde van het maximum is de Maan voor 95% verlicht en zal dus flink storen. Hierdoor zullen alleen de helderste meteoren zichtbaar zijn.

Wetenswaardigheden

Geminiden werden in 1862 voor het eerst ontdekt en dat maakt het tot een relatief jonge meteorenzwerm vergeleken met de Leoniden die voor het eerst in 902 na Christus werden gedocumenteerd en de Perseïden die in 36 na Christus voor het eerst werden beschreven. Ten tijde van de ontdekking zagen waarnemers slechts ongeveer 15 Geminiden per uur.

3200 Phaethon wordt tot de Pallas-familie van asteroïden gerekend, het is een groep asteroïden van het B-type waarvan asteroïde 2 Pallas de grootste is. 2 Pallas is de tweede asteroïde die werd gevonden en een van de grootste asteroïden in het zonnestelsel. Phaethon zelf is vrij klein, slechts ongeveer 5 kilometer in doorsnede. Men denkt  dat deze objecten overblijfselen zijn van het vroege zonnestelsel.

Phaethon wordt vaak een “rotskomeet” genoemd omdat zijn baan mee rop die van een komeet lijkt dan op een asteroïde. In 2010 observeerden astonomen dat hij stofstaarten achterliet, mogelijk als gevolg van breuken aan het oppervlak veroorzaakt door de hitte van de Zon. De samenstelling van de asteroïde suggereert dat hij een komeetoorsprong heeft. Phaethon heeft ongeveer 1,4 jaar nodig om een baan rond de Zon te voltooien.

De asteroïde heeft een gemiddelde diameter van 5,10 kilometer en werd op 11 oktober 1983 gevonden door de Britse astronomen Simon Green en John Davies. Het was de eerste asteroïde die werd gevonden met behulp van beelden van een ruimtesonde, in dit geval de Infrared Astronomical Satellite (IRAS), een grotendeels Nederlandse satelliet. Kort na de ontdekking merkte de Amerikaanse astronoom Fred Whipple op dat de baanelementen van de asteroïde overeenkwamen met die van de Geminiden en identificeerde 3200 Phaethon als het moederlichaam van de Geminiden.

De Geminiden

De eerste publicatie: 11 december 2024