Waarnemen

De Meteorenzwerm der Leoniden in 2022

De radiant van de Leoniden
De radiant van de Leoniden. Het kaartje geldt voor 18 november 2015 – 06 uur.

Voorspelde piek: 17 november 2022, ± 20 uur.
Wanneer kijken: 18 november ± 6 uur
Activiteitsperiode: 3 november tot 2 december
Radiant: Op 18 november staat de radiant ± 6 uur ongeveer 57° boven de zuidoostelijke horizon.
Meest nabije maanfase: op 16 november is de Maan in het Laatste Kwartier. Dit betekent dat er maar een kleine gunstige periode is waarin de Maan niet stoort.
aantal meteoren: Onder een donkere sterrenhemel zonder storend maanlicht en als de radiant op zijn hoogste punt staat kunnen er 10 tot 15 Leoniden per uur worden verwacht. Onder de 2022 omstandigheden zullen dat er ongeveer 5 zijn.
Opmerking: de beroemde Leoniden veroorzaakten een van de grootste meteorenzwermen sinds mensenheugenis. De snelheden waren zo hoog dat er in de nacht van 17 november 1966 gedurende een periode van 15 minuten duizenden meteoren per minuut zullen. Leoniden-meteorenstormen komen soms terug in cycli van 33 tot 34 jaar. Maar de Leoniden rond de eeuwwisseling -hoewel prachtig voor veel waarnemers – kwamen niet overeen met de storm van 1966. En in de meeste jaren jammer de leeuw in plaats van te brullen.

De moederkomeet van de Leoniden

De periodieke komeet Tempel-Tuttle, officieel bekend als 55P/Tempel-Tuttle, is verantwoordelijk voor de Leoniden. De komeet werd op 19 december 1865 als eerste gevonden door William Tempel van de sterrenwacht van Marseille. Hij vond de komeet in de noordelijke sterrenhemel in de buurt van de ster Bèta Ursae Minoris.

De ontdekking van de nieuwe komeet verspreidde zich snel door Europa maar het bereikte de Verenigde Staten niet direct. Op 5 januari 1866 ontdekte Horace Tuttle van de Harvard College sterrenwacht ook de komeet. Omdat dit een onafhankelijke ontdekking was werd de naam van Tuttle toegevoegd aan die van de komeet. Uitgaande van berekeningen van de baan van de komeet werd een omlooptijd van 33,17 jaar berekend. Astronomen realiseerde zich al snel dat de meteorenzwermen en -stormen die jaarlijks midden november zichtbaar waren afkomstig waren van deze komeet.

Je zou denkend at er grote belangstelling zou zijn om de komeet te bekijken toen die in 1899 terugkeerde naar de omgeving van de Aarde. maar veel interesse om de komeet te zien was er niet, iedereen wilde een meteorenstorm zien. Dus waarnemers misten de komeet in 1899. Bovendien was er in dat jaar ook geen meteorenstorm.

Wetenschappers verwachtten de volgende terugkeer in 1932. De observatoria, die fotografische platen gebruikten maakten met telescopen met een klein gezichtsveld, misten de komeet toen ook. En ook in 1932 was er geen grote meteorenstorm te zien.

In 1965 werd de komeet uiteindelijk weer gezien. De komeet bereikte dat jaar een maximale helderheid van magnitude 16 en was alleen zichtbaar in grote telescopen. In 1966 volgde een spectaculaire meteorenstorm. In begin 1998 kwam de komeet weer terug en nu was hij helder genoeg om in een verrekijker te kunnen zien. Deze passage produceerde indrukwekkende meteorenregens in 1999 – 2001. Begin 2021 wordt 55P/Tempel-Tuttle terugverwacht.

Met zoveel aandacht voor de terugkeer in 1998 en de verwachte meteorenstormen hebben verschillende astronomen de exacte tijd en intensiteit van de storm berekend. En die berekeningen waren accuraat. Het was het eerste geval van correcte voorspellingen. Het wordt gedaan door het analyseren van filamenten van materiaal die tijdens elke reis van de komeet door het binnenste zonnestelsel worden verspreid. Heel vaak zal een filament die honderden jaren geleden door de komeet is achtergelaten de baan van de Aarde doorkruisen en zorgen voor een mooie meteorenregen.

Waar moet ik kijken om Leoniden te kunnen zien?

Meteoren van jaarlijkse meteorenzwermen krijgen hun namen van de sterrenbeelden waaruit ze lijken te komen. Deze meteorenzwerm komt uit het sterrenbeeld Leo – Leeuw. De radiant, het punt van waaruit de meteoren lijken te komen, bevindt zich in de buurt van de sterren die de manen van de leeuw vormen.

Als je de banen van de Leoniden achterwaarts volgt naar het punt aan de hemel waar ze vandaan komen dan lijken alle meteoren uit de buurt van de ster Algieba in de Leeuw te komen. Dit punt aan de hemel noemen we de radiant. Deze radiant is een optische illusie. Het is te vergelijken met het staan op treinrails en kijken naar de verte naar het punt waar de rails bij elkaar lijken te komen. De illusie van het radiantpunt wordt veroorzaakt door het feit dat de meteoren, net zoals de rails, langs parallelle banen bewegen.

Veel mensen denken dat ze moeten weten waar de radiant van een meteorenzwerm zich bevindt om zo de meeste meteoren te kunnen zien. Dat is niet zo. De meteoren worden meestal pas zichtbaar als ze 30° of meer zijn verwijderd van de radiant. Bovendien lijken de meteoren uit alle richtingen te komen.

Dus, net zoals alle andere jaarlijkse meteorenzwermen, zijn de Leoniden in alle delen van de lucht zichtbaar.

Een geschiedenis van meteorenstormen

Wetenschappers verwachten dit jaar geen meteorenstorm. De meeste astronomen zijn van mening dat je meer dan 1000 meteoren per uur moet zien om te kunnen spreken over een storm. Dat is ver van de 10 tot 15 meteoren per uur die de Leoniden tijdens normale jaren leveren.

De Leoniden staan echter bekend om het produceren van meteorenstormen. De moederkomeet, Tempel-Tuttle, voltooit ongeveer eens in de 33 jaar een enkele baan om de Zon. Elke keer als de komeet de Zon nadert komt er vers materiaal vrij. Sinds de 19de eeuw hebben waarnemers ongeveer elke 33 jaar naar Leonidenstormen gezocht, te beginnen met de meteorenstorm van 1833 die volgens ooggetuigen meer dan 100.000 meteoren per uur produceerde.

De volgende grote Leonidenstormen waren ongeveer 33 jaar later, in 1866 en 1867. In 1899 kwam er geen meteorenstorm. In feite was de verwachtring van een meteorenstorm erg groot maar de resultaten teleurstellend.

Het falen van de Leoniden in 1899 was de ergste klap die de astronomie in de ogen van het publiek ooit heeft geleden en richtte indirect grote schade aan de verspreiding van de wetenschap onder de burgers.

Pas in 1966 vond e volgende grote Leonidenstorm plaats, deze was zichtbaar boven de Verenigde Staten. In 1966 meldden waarnemers in het zuidwesten van de Verenigde Staten 40 tot 50 meteoren per seconde (dat zijn 2400 tot 3000 meteoren per uur) gedurende een periode van 15 minuten. Het spektakel vond plaats op de ochtend van 17 november 1966.

In 2001 was er weer een Leonidenstorm zichtbaar maar die was minder groot dan die in 1966.

De Leonidenstorm van 1833

Deze beroemde gravure van de Leoniden meteorenstorm van 1833 is gemaakt door Adolf Vollmy voor het adventistische boek “Bible Readings fort he Home Circle”. Het is gebaseerd op een schilderij van de Zwitserse kunstenaar Karl Jaustin dat op zijn beurt weer was gebaseerd op een ooggetuige verslag van de storm van 1833 van de minister Joseph Harvey Waggoner die de meteorenstorm van 1833 zag op zijn weg van Florida naar New Orleans.

De Leoniden in 1833
Deze beroemde gravure van de Leoniden meteorenstorm van 1833 is gemaakt door Adolf Vollmy voor het adventistische boek “Bible Readings fort he Home Circle”. Het is gebaseerd op een schilderij van de Zwitserse kunstenaar Karl Jaustin dat op zijn beurt weer was gebaseerd op een ooggetuige verslag van de storm van 1833 van de minister Joseph Harvey Waggoner die de meteorenstorm van 1833 zag op zijn weg van Florida naar New Orleans.

In die beroemde meteorenstorm vielen er honderdduizenden meteoren per uur. Het was de eerste geregistreerde meteorenstorm van de moderne tijd.

Samengevat:  In 2011 bekijk je de Leoniden in de nacht van 18 november van het einde van de nacht totdat de Maan opkomt. De radiant staat omstreeks zonsopkomst op zijn hoogste punt. Op 16 november is de Maan in het Laatste Kwartier. We hebben dus maar een kleine periode waarin de Maan niet zal storen.

Eerste publicatie: 13 november 2022
Bron: EarthSky